20/06/2020
به آفتاب گرفته گی نگاه نکنید، می تواند سبب نابینایی همیشه گی شود!
قرار گفته های شبکه های خبررسانی به روز یکشنبه اول سرطان ۱۳۹۹ ساعت ۹ صبح آفتاب گرفته گی رخ خواهد داد که در افغانستان قابل مشاهده است. شاید این خبر برای خیلی ها جالب و منظره آفتاب گرفته گی هم دیدنی باشد، ولی آنچه نگران کننده و دانستن اش مهم است، آسیب ِ دیدن این منظره خارق العاده است که با خود به همراه دارد. نگاه کردن مستقیم به آفتاب گرفته گی، حتا برای چند ثانیه، می تواند باعث تخریب شبکیه (لایه عصبی داخل چشم)شده کوری دایمی را به بار بیاورد.
آفتاب گرفته گی چگونه به چشم آسیب می رساند؟
شبکیه با قرار گرفتن در برابر انرژی نوری به مدت دراز و به شدت با لا این آسیب را متحمل می شود. این حادثه درست مانند تجربه تاباندن نور خورشید از ذره بین به روی کاغذ است که در آن انرژی خورشیدی توسطه ذره بین در یک نقطه متمرکز شده درجه حرارت بلند رفته کاغذ را می سوزاند. چشم هم دارای عدسیه ی است که نور را روی شبکیه متمرکز ساخته تصویر را تشکیل می دهد. مگر، در حا لات که مقدار انرژی نوری وارد شده به چشم بیش از حد باشد، سبب آسیب حرارتی و نوری-کیمیاوی شبکیه به ویژه قسمت مرکزی آن که به نام فووآ (fovea) یاد می شود و مسوول دید مرکزی و بهترین دید ما است می شود. به این شکل، در دید مرکزی نقصان ایجاد می کند.
آیا نگاه کردن به خورشید تنها در زمان خورشید گرفته گی خطرناک است؟
نخیر. نگاه کردن به آفتاب به صورت مستقیم، بدون وسیله و به مدت دراز در روزهای عادی هم به چشم آسیب می رساند. در خورشید گرفته گی هیچ تغییر در شدت و یا نوعیت اشعه خورشید نمی آید. برع لاوه، خورشید گرفته گی چیزی نیست، جزء قرار گرفتن مهتاب پیش روی آفتاب و پنهان کردن قسمتی و یا تمام آن.
پس، چه چیز خورشید گرفته گی را بیشتر مورد توجه قرار می دهد؟
در حالت عادی، به صورت سرشتی از دیدن مستقیم به خورشید گریزان استیم و میلی به نگاه کردن به آن نداریم. اگر به دلیلی، مستقیم به آن نگاه کنیم چشمان خود را کوچک می کنیم یعنی پلک ها به هم نزدیک می شوند و از برخورد مقدار زیاد نور مردمک چشمهایمان کوچک می شود تا هر دو مانع داخل شدن مقدار زیاد نور به چشم شود. به این گونه، چشم آماده روبه رو شدن به سیلی از نور خورشید می شود.
مگر موقع خورشید گرفته گی چنین نیست. نخست، آفتاب گرفته گی یک رویداد شگفت انگیزی است که توجه را جلب می کند و انسان را وا می دارد تا به خورشید نگاه کند، آن هم به مدت دراز تماشگر این رویداد تا پایان باشد. دوم، با پنهان شدن خورشید با مهتاب نور قابل دید خورشید به مقدار زیاد کاهش می یابد. افزون بر این که با چشمان باز به آن نگاه می کنیم، مردمک هم حین دیدن آفتاب با درخشش کم خود را کوچک نمی کند. مردمک بزرگ از یک طرف اجازه عبور مقدار زیاد نور مشمول بر اشعه مضر چون ماورا بنفش و ماتحت قرمز (که قابل دید نیستند) به داخل چشم را داده، از طرف دیگر، در حالت بزرگ بودن مردمک نور از محیط عدسیه داخل چشم می شود. محیط عدسیه با مقایسه با مرکز آن قدرت جذب اشعه مضر را کمتر داشته به آن اجازه عبور می دهد. به این گونه، شبکیه از نور وارده آسیب می بیند و بیشترین آسیب حین نیمه پنهان بودن خورشید متوجه چشم ها است.
کی ها بیشتر در خطر قرار دارند؟
۱. کودکان، از این که ساختمان های چشم شان شفاف است و مقدار بیشتر نور را عبور می دهد.
۲. آنهای که چشم هایشان عدسیه های مصنوعی شفاف دارد.
۳. کسانی که بعضی داروهای با خاصیت حساس کننده در برابر نور را استفاده می کنند، مانند تتراسکلین.
برعکس، کسانی که آب مراورید یا پرده چشم و خطای انکسار با لا(به گفته مردم، چشمان شان بدون عینک بسیار ضعیف است) تا حدی از این خطر مصوون اند.
نشانه ها چیست؟
متاسفانه، از این که در شبکیه عصب درد وجود ندارد تخریب شدن و سوخ تن آن باعث درد نمی شود و بیمار در ظرف چندین ساعت و یا حتا روز متوجه خیره گی دید خود می شود. نظر به شدت آسیب، خیره گی دید مرکزی و یا دیدن لکه سیاه اکثرن در مرکز دید یک یا معمولن هر دو چشم نزد بیمار پیدا می شود. شکایت های دیگر بیمار می تواند مشکل در دیدن رنگ ها، دید موجدار، دیدن اشیا کوچکتر از اندازه واقعی و احساس درد در پیشانی باشد.
درمان چیست؟
تا کنون درمانی ندارد. به صورت طبیعی، آسیب های خفیف می تواند در یک تا شش ماه نظر به شدت آسیب بهبودی یابد . ولی، آسیب های شدید باعث نابینایی همیشه گی می شود!
آیا وسیله یی برای دیدن آفتاب گرفته گی وجود دارد؟
بلی. عینک های آفتاب گرفته گی با فلتر های ویژه برای این منظور ساخته شده است. از عینک های شماره ۱۴ ولدینگ هم می توان کار گرفت. ولی، استفاده عینک های دودی و آفتابی مصوون نیست. برع لاوه،استفاده از فلم های اکسری، کمره و تلسکوپ برای دیدن آفتاب گرفته گی مصوون نیست.
داکتر مهریه گوهری
منابع:
1. Kanski, J. and Bowling, B., 2016. Kanski's Clinical Ophthalmology. [Edinburgh]: Elsevier.
2. https://eyewiki.aao.org/Solar_Retinopathy
3. https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEhelp/safety2.html
4. https://preventblindness.org/solar-eclipse-and-your-eyes/
5. https://www.mainenewsonline.com/is-looking-at-a-solar-ecli…/
