23/10/2025
نقش قربانی از منظر روانکاوی فروید
از دیدگاه زیگموند فروید، رفتار افرادی که بهطور مداوم نقش قربانی را ایفا میکنند، قابل تبیین با مفاهیم بنیادی روانکاوی است. فروید در تمدن و ملالتهای آن تأکید میکند که بخش عمدهای از رفتارهای انسانی ریشه در کشمکشهای ناهشیار و امیال سرکوبشده دارد. در این چارچوب، فردی که پیوسته خود را در جایگاه قربانی قرار میدهد، ممکن است در ظاهر ضعیف، بیپناه یا آسیبپذیر به نظر برسد، اما در واقع این نقش میتواند ابزاری ناهشیار برای اعمال نفوذ و کنترل بر دیگران باشد.
چنین فردی با برانگیختن احساس ترحم، گناه یا مسئولیت در اطرافیان، آنها را وادار میکند تا مطابق خواستههای او رفتار کنند؛ بیآنکه خود بهطور مستقیم قدرت یا سلطهگریاش را آشکار سازد. این نوع کنش، به تعبیر فروید، اغلب ریشه در مکانیزمهای دفاعی چون فرافکنی و انتقال دارد. فرد، احساسات و تمایلات سرکوبشدهی خود را به دیگران نسبت میدهد و از طریق القای هیجاناتی چون گناه یا دلسوزی، نیازهای روانی خود را بهطور غیرمستقیم ارضا میکند.
افزون بر این، چنین الگوهایی ممکن است بازتابی از تجربههای دوران کودکی باشند؛ زمانی که کودک برای جلب توجه یا دستیابی به خواستههایش، ناگزیر بوده است با نمایش ضعف یا نیازمندی، دیگران را تحت تأثیر قرار دهد. این الگو در بزرگسالی نیز تکرار میشود، اما با پیچیدگی و ظرافتی بیشتر.
در نتیجه، از منظر فروید، فردی که نقش قربانی را بازی میکند، در ظاهر بیقدرت و آسیبپذیر است، اما در واقع از این جایگاه برای اعمال نوعی کنترل ناهشیار و لذت روانی بهره میبرد. شناخت این الگوهای پنهان میتواند به درک عمیقتری از رفتارهای پیچیده انسانی بینجامد و نشان دهد که در پس نقاب ضعف، گاه نیرویی روانی و ماهرانه نهفته است.
#رواندرمانی #روانشناسی #روانشناس #روانشناسی #خودآگاهی