18/08/2024
(_Furuq-Daanyeer)
Maxay tahay in aad ka ogaatid xanuunkan xawaaraha ba'an ugu faafaya qaaradda Afrikada?
Adduunka Halis Culus Ayaa Soo Wajahday oo xaga caafimadka ah , waxaa dilaacay xanuun ay soomaalidu u taqiinay "Furuq" balse hada la yiraah Mpox .
(monkeypox) cudurkan wuxuu kasoo biloowday Congoo wuxuuna dilay 10% dadkiii uu ku dhacay.
Hada wuxuu soo gaadhay Uganda, Kenya , Brundi, Rwanda ,south sudan & wadamo kale , sidoo kale Dalka Sweden ayaa shaaciyay in kiiskii ugu horeeyay oo cudurkaas ah in dalkooda ay ka heleen , micnaha qofkii ugu horeyay oo Sweden jooga ayuu cudurkaas ku dhacay .
Mpox waa xanuun uu sababo fayraska monkeypox ee qorysa Orthopoxvirus. Xanuunkan waxaa markii u horaysay la ogaaday 1958, iyadoo laga helay Daayeerro loo hayay in laga sameeyo cilmibaadhis, waddanka Denmark.
Kiiskii u horreeyay ee qof bini-aadam ah laga helana wuxuu ahaa ilma yar oo jira 9 bilood una dhashay Jamhuuriyadda Dimuqraadiga we Congo, sannadkii 1970-kii, isagoo ku baahay badhtamaha iyo galbeedka africa.Xanuunkani wuxuu dib uga dillaacay sannadkii 2022, isagoo hadda soo laba-kacleeyay. Ilaa imminka waxa laga diiwaangeliyay 12 dal oo Africa ah uuna ku jiro dalka Kenya.
Maxay yihiin astaamaha ama calaamada lagu garanayo cudurkan?
• ✔️Finan
• ✔️Dhaawac maqaarka ah
• ✔️Xummad/qandho
• ✔️Madax-xanuun
• ✔️Murqo-xanuun
•✔️ Qanjo-barar
Sidee ayuu ku gudabayaa?
Xanuunkani waa nooc ka mid ah xanuunsada la is qaadsiiyo ee taabashada ku faafa.
Waxaad ku qaadi kartaa in aad xidhii dhow la yeelato qofka qaba fayraskan; sida in aad taabato jidhkiisa in aad taabato alaab uu isticmaalay oo sidaa uu ku gaadhay fayrasku, amaba in ay ku soo gaadhan dheecaannada ka imaanaya jidhkiisu sida candhuufta, hindhisada i.w.m.
Sidoo kale waxa uu isaga gubdi karaa labada qof ee lammaanaha ah ( isqaba) iyo hooyada uurka leh oo u gudbin karta ilmaha caloosheeda ku jira.
Waxa kale oo ku Yaasiin kara in aad taabatid, ku xagto ama ku qaniino xayawaan qaba cudurka mpox.
Yaa u nugul ama halis xooggan ugu jira?
• ✔️Carruurta
• ✔️Dumarka uurka leh
• ✔️Dadka habdhiska difaacoodu hooseeyo
Ma leeyahay daaweyn iyo ka hortag?
Illaa hadda daawo sax ah oo u gaar ah ama ku habboon fayraska Mpox ma jirto.
Hayeeshee, waxa jira tallaal ka hortag ahaan looga qaato.
Sidee la isaga ilaalin kartaa qaadistiisa?
✔️• In aad qaadato tallaalka haddii aad ka mid tahay dadka halista xooggan ugu jira.
✔️• Iskajir taabashada dadka qaba cudurkan.
✔️• Si joogto ah u maydh/dhaq gacmahaaga
✔️•Xidho facemask (afxidh) marka aad tegayso goobaha dadweynuhu isugu yimaaddo.
dambeyn Soomaalida meel walba ay joogto taxadir dheeri ah ayaa la gudboon , alle hana hareer mariyoo .
✔️Furuq ku dil " Waa Habar xuun oo somaalidu isku habaarto Allee ha,inoo Sahloo dadka soomalidu meelkastay joogan.