Dr.San Fatih

04/10/2025

جگەرە و کحول و خواردنە ناتەندرووستەکان

هەمووان دەزانن خواردنەوەی کحول و جگەرە کێشان لە کەمترین بڕیشدا هەر زیان بەخشن و وەک ژەهرێکن بۆ لەشمان بەڵام لەبەر بەهێزی سیستەمی لەش چەندین ساڵیان ئەوێت تا تووشی نەخۆشیەکانی چەوری سەر جگەر و شێرپەنجەو نەخۆشی دڵ و چەندین نەخۆشی ترمان ئەکەن ،
هەربۆیە هەمان پێناسە بۆ خواردنە ناتەندرووستەکانیش وەک شەکری زیادەو ڕۆنە زەیتە ناتەندرووستەکان و خواردنە دەستکاریکراوەکان ڕاستن و دوای ماوەیەکی زۆر کاریگەریە خراپەکانیان دەرئەکەوێت، هەرچەندیش کەم بخورێن هەر ناتەندرووستن و لەدواتردا زیانی خۆیان ئەبێت
بۆیە هەرچەند لێیان دووربین پارێزراوتر ئەبین لە نەخۆشیە درێژخایەنەکان

02/10/2025

ڕێکخراویی ئەمەریکی بۆ نەخۆشیەکانی دڵ :
تەنهایی و دووری کۆمەڵایەتی ٢٩٪ ئەگەری ڕوودانی جەڵتەی دڵ، وە ٣٢٪ ئەگەری ڕوودانی جەڵتەی مێشک زیاد ئەکات

19/09/2025

ڕێکخراوی CDC ی ئەمریکی
مناڵانی ئەمریکا ٦٢٪ ی وزەی ڕۆژانەیان لە خواردنە دەستکاریکراوەکان وەردەگرن
کەسانی پێگەیشتوو ٥٣٪ ی وزەی ڕۆژانەیان لە خواردنە دەستکاریکراوەکان وەرەگرن

15/09/2025

سیستەمی پزیشکیی مۆدێرن، شکست و سەرکەوتنەکانی

کاتێک خوێندکار بووم هەموو کات بڕوام وابوو وە وا فێرکرابووم کە سیستەمی پزیشکی مۆدێرن لەسەر ئەو بناغەیە درووست بووە کە کواڵیتی ژیان باشتر بکات و ئێمەی مرۆڤ بەهۆیەوە بەتەندرووستیەکی باشەوە بژین تا ئەوکاتەی لەژیانین واتە کار لەسەر چۆنیەتی(کواڵیتی) بکرێت نەک چەندێتی(کوانتیتی). بەڵام بەتێپەڕبوونی کات و وەرگرتنی ئەزموونی جیاوازو زیاتر تێگەیشتن لە مرۆڤ و گۆڕانکاریە فیسیۆلۆجیەکان و گرێدانی کایەکانی ژیان بەیەکەوە وردە وردە ئەو بیروباوەڕەم بەرەو گۆڕان ئەڕوات،

من پێم وایە(واتە ڕای کەسی خۆمە) کە سیستەمی پزیشکی نوێ و مۆدێرن لە ٣ خاڵدا سەرکەوتوو بووەو دەسکەوت بوون بۆ مرۆڤایەتی بەڵام لە ٢ خاڵدا شکستی هێناوە و کاریگەری سەرکەوتنەکانی لاواز کردووە
لە سیستەمی پزیشکی نوێ و مۆدێرندا مرۆڤەکان ئەتوانن بەئاسانی پشکنین بکەن و باشتر و زیاتر بزانن و تێبگەن لە تەندرووستیان.
وە پزیشکەکانیش ئەتوانن بەئاسانی دەستنیشانی نەخۆشیەکان بکەن و جۆری نەخۆشیەکەیان بۆ دیاری بکەن، بەمشێوەش ئەتوانن دەرمان بدەن بەنەخۆش بۆ چارەسەری نیشانەکانی نەخۆشیەکان و باشترکردن و کۆنترۆڵ کردنی نەخۆشیەکەیان.
بەڵام دوو خاڵی گرنگ هەیە کە بەبۆچوونی من سیستەمی پزیشکی مۆدێرن تیایدا شکستی هێناوەو بەداخەوە زۆرینەی خەڵکی و لایەنە پزیشکیەکانیش هەستی پێناکەن، یەکەم لایەنی خۆپاراستن کە بەتەواوی پشتگوێ خراوەو بەکۆمەڵێک قسەی هەڵە ئەو بابەتە شێوێنراوە، هەر بۆ نمونە زۆرینەی خەڵکی کە تووشی شەکرە ئەبن ئەگەر پارێزیان بکردایە و تەندرووست بژیانایە تووش نەئەبوون بەڵام واتێگەیەنراون هۆکارەکەی بۆماوەیی و ژینگەییەو دەسەڵاتی خۆی تیا نیە، هەمان قسە بۆ نەخۆشیەکانی تریش ڕاستە.
دووەم شکست ئەوەیە لەنەخۆشیە درێژخایەنە نەگوازراوەکان(شەکرەی جۆری دوو بە نموونە) ئەوەی سیستەمی پزیشکی نوێ و مۆدێرن ئەیکات تەنها چارەسەری نیشانەکانی نەخۆشیەکەیەو هەرگیز هیچ دەرمانێک نیە کە کۆتایی بە نەخۆشیەکە بێنێت ئەمەش وادەکات مرۆڤەکان بەردەوام لەسوڕێکی دووبارەدا بن و سوودو زیان تێکەڵ ئەبێت،شتێک باش ئەکات و کاریگەریەکی لاوەکی تری لەسەر درووست ئەبێت و شتێکی تر تێک ئەدات، بەڵام لەکاتێکدا ئەکرا سەرەتا ڕێگری لەنەخۆشیەکە بگرێت. وە کاتێکیش تووشبووە ئەکرێت بەڕێکخستنەوەی شێوازی ژیان بەتەواویی بیگەڕێنێتەوە بارێکی ئاسایی بەڵام ئەوەش لەبیر براوەتەوە و خەڵکی تەنها بیری لای دەرمانە بۆ پشت پێبەستن.
وە ئەگەر ئێمە شکست و سەرکەوتنەکە بخەینە تای تەرازوویەک ئەوا ئەنجامەکەی زیادکردنی کواڵیتی نابێت بەڵکو زۆرینەی خەڵکی لەوانەیە زیاتر بژین بەڵام بەکواڵیتی ناژین بەڵکو بە ناتەندرووستی و کواڵیتیەکی کەمترەوە ئەژین وە ئەمە لەڕووی خەرجیشەوە بارگرانیەکی زیاتر درووست ئەکات لەسەر خەڵک و حکومەت
پەیامی منیش ئەوەیە (خۆپاراستن باشترە لە چارەسەرکردن) و خۆت بپارێزە بادووربیت لەو کێشانەی کە تا خۆت نەخۆش نەبیت و ناڕەحەتیەکەی نەچێژیت پێی نازانیت

لەکۆتاییدا بابەبەتەکە باش بوون و خراپ بوون نیە بەڵکو هەڵبژاردنی کەسەکانە لەنێوان چەند بژاردەیەک، مرۆڤ هەیە ئەڵێت من ئەمەوێت بەویستی خۆم بژیم و خۆم لەهیچ نەگرمەوەو نەخۆشیش بووم دەرمان بەکارئەهێنم و هیچی تر. هەشە بەپێچەوانەوە ئەڵێت هەموو شت واز لێنئەهێنم تەنها بۆ ئەوەی تەندرووست بم، خوای گەورەش مرۆڤی ئازاد درووست کردووەو خۆت بڕیار ئەدەیت چۆن بژییت و هەموو هەڵبژاردەکان لەبەردەست خۆتن

12/09/2025

بەکوردی و بەکورتی
باشترین سیستەمی خۆراکی دوورکەوتنەوەیە لە خواردنی دەستکاریکراو وە تەنها ئەو خواردنانە بخورێت کە ڕاستەقینەو دەستکاری نەکراون و بەشێوەی سرووشتی هەن،
لە سرووشتدا خواردن وا دروست کراوە کە چەوری و پڕۆتین هەمووکات بەیەکەوەن، ڕیشاڵ و کاربۆهایدرەیتیش هەموو کات بەیەکەوەن،وە خواردنە سروشتیەکان هەموویان بڕی دیاری کراو لەهەرسێ پێکهاتەکەیان تیایە بەڵام کە ئەو پێکهاتە تێکئەدرێت و لە سرووشتی بوون دەرەچێت ئەوە بۆ سیستەمی هەرس ئەبێت بەشتێکی نامۆ و زیانی ئەبێت.

هەربۆیە کەسێک بڵێت گۆشتی سوور و چەوری تێر خراپە ئەوە هیچ لە سیستەمی هەرسی مرۆڤ تێنەگەیشتووە و هەرکەسیش بڵێت کاربۆهایدرەیت بەڕەهایی خراپە دیسان هیچ لە سیستەمی هەرسی مرۆڤ تێنەگەیشتووە

02/09/2025

جۆری خواردن دیاری ئەکات لەش چەند کالۆری ئەسوتێنێت نەک بڕەکەی

هەموو کات ئەم قسەیە ئەبیستین و دووبارە ئەکرێتەوە(کەم بخۆو زۆر بجوڵێ )، ئەگەر کەسێکیش کێشی زیاد بێت لۆمە ئەکرێت لەسەر ئەوەی کە خۆی هۆکارە بۆ زیادبوونی کێشی و زۆر ئەخوات و کەم ئەجوڵێت، بەڵام بەدڵنیایی پێت ئەڵێم ئەو قسەیە هەڵەیەو جۆری خواردنەکەیە هۆکارە تۆ قەڵەو بیت نەک بڕەکەی واتە ژماردنی کالۆری لێت تێک ئەدات نەک بۆت چاک کات
با بەم توێژینەوەیە بۆتان ڕوون کەمەوە
دکتۆر دەیڤد لێدویگ و تیمەکەی لە زانکۆی هارڤارد هەستاون بە ئەنجامدانی توێژینەوەیەک کە ئایا خواردنی کاربۆهایدرەیت و چەوری چۆن کاریگەریان هەیە لەسەر سەرفکردنی وزە لە لەشمان.
توێژینەوەکە بەبەشداری ١٦٢ کەس کراوەو دابەشکراون بەسەر ٣ گرووپدا بەپێی جیاوازی ڕێژەی خواردنی کاربۆهایدرەیت (٦٠٪، ٤٠٪، ٢٠٪) و پاراستنی کێشیان وەک خۆی.توێژینەوەکە ماوەی ٢٠ هەفتەی خایاندووە

دەرکەوتووە کە لەشمان ٥٢ کالۆری لە ڕۆژەکەدا زیاتر سەرف دەکات بەتەنها بە ١٠٪ کەمکردنەوەی کاربۆهایدرەیت.
وە ئەو گرووپەی تەنها ٢٠٪ ی خواردنەکەیان کاربۆهایدرەت بووە، لەشیان ٢٧٨ کیلۆ کالۆری لە ڕۆژەکەدا زیاتر سەرفکردووە بەراورد بەو گرووپەی ٦٠٪ی خواردنەکەیان کاربۆهایدرەیت بووە.
وە ئەوانەی خۆیان لەبنەڕەتدا دەردانی ئینسۆلینیان زۆربوە بەکەمکردنەوەی خواردنی کاربۆهایدرەیت بۆ ٢٠٪ ی کۆی خواردنەکەیان لەشیان ٤٧٨ کیلۆ کالۆری زیاتر سەرف کردووە لە ڕۆژەکەدا ،
بۆیە لە ئەنجامدا دەرئەکەوێت کەمردنەوەی کاربۆهایدرەیت هۆکارە بۆ دابەزینی کێش و زیاتر سەرف کردنی ووزە لەلەشدا نەک ڕێژەی کالۆریەکە.
بۆیە هەرکەس ئەیەوێت کێش داگرێت باگرنگی بە جۆری خواردنەکە بدات نەک بڕەکەی

20/08/2025

(خواردنی چەوری, کێشی لەش ,LDL کۆلیسترۆڵ)

توێژەران هەستاون بە لێکۆڵینەوە لەسەر ئەو کەسانەی کێشیان ئاساییەو BMI یان کەمترە لە 25, بەڵام جێبەجێ کردنی پارێزی کەمکردنەوەی ڕێژەی کاربۆهایدرەیت بۆ خوار 130 گرامی ڕۆژانە (low carb diet) بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی LDL کۆلیسترۆڵ.
لەکۆی 41 توێژینەوە کە پێکهاتووە لە 1379 بەشداربوو ، دەرکەوتووە کە پەیوەندیەکی پێچەوانەی گەورە هەیە لەنێوان کێش و BMI لەگەڵ گۆڕانی ڕێژەی LDL کۆلیسترۆڵ بەجۆرێک کە بەرزبوونەی LDL پێچەوانە ئەگۆڕێت لەگەڵ دابەزینی کێش، وە لە هەمان کاتدا ڕێژەی گۆڕانی LDL پەیوەندیەکی ئەوتۆی بە خواردنی چەوری تێرەوە نەبووە

کاتێک کەسەکان تێکڕای BMI لەسەرەتادا کەمتر بووە لە 25, LDL کۆلیسترۆڵ 41mg/dl زیادی کردووە بەجێبەجێ کردنی سیستەمی کەمکردنەوەی کاربۆهایدرەیت بۆ کەمترلە 130 گرامی ڕۆژانە (low carb diet)
وە بەپێچەوانەوە کاتێک تێکڕای BMI لە نێوان 25-35 بووە ، LDL کۆلیسترۆڵ نەگۆڕاوە بە جێبەجێ کردنی سیستەمی کەمکردنەوەی کاربۆهایدرەیت(low carb diet)

وە بۆ ئەوانەی BMI لە سەروو 35 بووە، LDL 7mg/dl کەمی کردووە بەچوونە سەر سیستەمی کەمکردنەوەی کاربۆهایدرەیت

بەمەش دەرکەوتووە کە زیادبوونی ڕێژەی LDL کۆلیسترۆڵ لەو کەسانەدا کە دایەتی کەمکردنەوەی کاربۆهایدرەیت جێبەجێ دەکەن لە کەسانی زەعیفدا ڕوودەدات (BMI

12/08/2025

لە پێشوودا هۆکاری سەرەکی چەوری سەر جگەر خواردنەوە کحولیەکان بوو بەڵام لە ئێستادا هۆکارەکانی تر وای کردووە کە بە نزیکی زیاتر لە ٢٥٪ ی دانیشتوانی سەر گۆی زەوی چەوری سەر جگەریان هەبێت
زۆرینەی ئەو زەیتانەی بەکارئەهێنرێن بۆ خواردن دروست کردن چەوری ناتێری گۆڕاون و هۆکارێکن بۆ دروستبوونی چەوری سەر
جگەر
زۆرینەی شیرینیە دەستکردەکان بڕێکی زۆر شەکری ناسروشتی فرەکتۆز و ڕۆنی ناتێر بەکارئەهێنن لە پێکهاتەکەیان

ترشە ئەمینییەکانی وەک لیوسین،ئایزۆلیوسین،ڤالین هۆکارێکن بۆ دروستبوونی چەوری سەر جگەر بەتایبەت لەوانەی وەرزش ناکەن

07/08/2025

بێگومان هەموو تاکێک ئەتوانێت تەندروستی خۆی بپارێزێت و دووربێت لە تووشبوون بە نەخۆشی، بەڵام ،،،،

01/08/2025