RN.Muhammed Fahme

30/11/2025

هۆکارەکانی قڵیشانی لێو و چۆنیەتی چارەسەرکردنی
لێوقڵیشان یان وشکبوونەوەی لێوەکان لە وەرزی زستاندا یەکێکە لەو کێشانەی زۆربەمان تووشی دەبین، بۆیە ناچار بەدوای چارەسەری خێرا و کاریگەردا دەگەڕێین، وشکیی و قڵیشانی لێوەکان دەبێتە هۆی کزانەوە و سووتانەوە و زبربوون و هەستکردن بە نائاسوودەیی لێوەکان، زۆربەی کەس پێیان وایە کە وشکبوونەوەی لێو تەنها لە وەرزی زستاندا ڕوودەدات، بەڵام ئەگەر گرنگیان پێ نەدرێت، ئەوا بە ئەگەری زۆرەوە لێوەکان وشکدەبنەوە و دەقڵیشێن و بریندار دەبن لە هەر وەرزێکی ساڵدا بێت، ئەمە زۆربەی جار بۆ ئەو کەسانە ڕوودەدات کە خووی مژین و گازگرتن لە لێوی خۆیانیان هەیە، یاخود بەرهەمێک بەکاردێنن کە لێو وشک دەکاتەوە و دەیسووتێنێتەوە.

هۆکارەکانی وشکی لێو و لێوقڵیشان
جەستە بەرکەوتەی کەمییەکی بەرچاو لە ئاستی ڤیتامین B12 دەبێت، واتە کەمی ئاستی ڤیتامین B12.
بەکارھێنانی ھەندێک پاودەری کیمیایی
ڕۆژانە بە تایبەتی هەندێک مەعجونی ددان و هەندێک کەرەستەی جوانکاری کە دەبنە هۆی سووتانەوە و وشکبوونەوەی دەم.
خواردنی هەندێک جۆر دەرمان کە چارەسەری هەندێک نەخۆشی دەکات، وەک دەرمانەکانی پەستانی خوێن و سکچوون، هەروەها ئەو دەرمانانەی کە چارەسەری زیپکە دەکەن.
نەخواردنەوەی ئاوی پێویست.
چارەسەری قڵیشانی لێو
خواردنەوەی بڕێکی پێویست ئاو بەتایبەت لە وەرزی زستاندا.
خواردنی سەوزە و میوە دەوڵەمەندە بە ڕیشاڵ و ڤیتامین و گرنگیدان بە سەوزە و میوە دەوڵەمەندەکان بە ڤیتامین B12.
بەکارهێنانی ڤازلین و شێدارکەرەوەی لێوی پزیشکی بە بەردەوامی، بۆ دابینکردنی چینێکی شێدار کە ڕێگری دەکات لە گەیشتنی هەوای وشک بە لێوەکان

09/11/2025

مێژووی نەخۆشی شێرپەنجە
شێرپەنجە یەکێکە لە کۆنترین نەخۆشییەکان کە مرۆڤ ناسیویەتی. ئەم نەخۆشییە بە درێژایی مێژوو کاریگەری لەسەر ژیانی مرۆڤەکان هەبووە و بووەتە هۆی ملیۆنان مردن. تێگەیشتنی ئێمە لە شێرپەنجە و چۆنیەتی چارەسەرکردنی بە تێپەڕبوونی کات گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە، لە باوەڕە کۆنەکانەوە تا دۆزینەوە زانستییە نوێیەکان.

سەردەمی کۆن
یەکەم تۆمارکردنەکانی شێرپەنجە دەگەڕێنەوە بۆ میسری کۆن، نزیکەی ٣٠٠٠ ساڵ پێش زایین. لە پاپیرۆسی ئیدوین سمیس، کە کۆنترین دەقی پزیشکی ناسراوە، باسی حاڵەتێکی نەخۆشی دەکات کە پێدەچێت شێرپەنجەی مەمک بێت. لە یۆنانی کۆنیشدا، هیپۆکرات، باوکی پزیشکی، یەکەم کەس بوو کە وشەی "کارکینۆس" (بە یۆنانی واتە "قرژاڵ")ی بۆ وەسفکردنی تومۆرەکان بەکارهێنا. ئەو تێبینی کردبوو کە دەماری دەوروبەری هەندێک تومۆر هاوشێوەی قاچەکانی قرژاڵن.

لە سەردەمی کۆندا، شێرپەنجە وەک نەخۆشییەکی ناچارەسەر دەبینرا. زۆربەی کات پزیشکەکان پێیان وابوو کە شێرپەنجە بەهۆی تێکچوونی هاوسەنگی شلەکانی لەشەوە دروست دەبێت. چارەسەرەکان زۆر سنووردار بوون و زیاتر لەسەر چاککردنەوەی ئەم هاوسەنگییە چڕ دەبوونەوە لە ڕێگەی بەکارهێنانی دەرمانی ڕووەکی و گۆڕینی خۆراک.

سەدەکانی ناوەڕاست
لە ماوەی سەدەکانی ناوەڕاستدا، تێگەیشتن لە شێرپەنجە بە شێوەیەکی بەرچاو پێشنەکەوت. لەم سەردەمەدا، باوەڕە ئایینی و خورافییەکان زۆر جار لەگەڵ زانستدا تێکەڵ دەبوون. زۆر کەس پێیان وابوو کە شێرپەنجە سزایەکە لە خواوە یان ئەنجامی جادووی ڕەشە. سەرەڕای ئەمەش، هەندێک پێشکەوتنی بچووک هەبوون. بۆ نموونە، پزیشکی عەرەب ئەلزەهراوی لە سەدەی دەیەمدا یەکەم کەس بوو کە نەشتەرگەری بۆ لابردنی تومۆری مەمک ئەنجامدا.

سەردەمی ڕێنیسانس
لەگەڵ هاتنی سەردەمی ڕێنیسانس لە ئەوروپا، تێگەیشتنی زانستی لە شێرپەنجە دەستی بە گەشەکردن کرد. لە ساڵی ١٧٧٥دا، پێرسیڤاڵ پۆت یەکەم جار پەیوەندی نێوان فاکتەرێکی ژینگەیی و شێرپەنجەی تۆمار کرد. ئەو تێبینی کرد کە پاککەرەوەکانی بۆری دووکەڵ زیاتر تووشی شێرپەنجەی گون دەبن. ئەمە یەکەم بەڵگە بوو کە شێرپەنجە دەکرێت بەهۆی هۆکاری دەرەکییەوە دروست ببێت.

سەدەی هەژدەهەم و نۆزدەهەم
لەم سەردەمەدا، لێکۆڵینەوەی زانستی لەسەر شێرپەنجە دەستی پێکرد. لە ساڵی ١٨٣٨دا، یۆهانێس مولەر تیۆری خانەیی شێرپەنجەی پێشنیار کرد، کە پێی وابوو شێرپەنجە لە خانەکانەوە سەرچاوە دەگرێت. ئەم تیۆرییە بنەمای تێگەیشتنی نوێ بوو لە چۆنیەتی دروستبوون و گەشەکردنی شێرپەنجە. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەهەمدا، ویلیام هالستێد یەکەم نەشتەرگەری ڕادیکاڵی مەمکی ئەنجامدا، کە بووە نموونەیەک بۆ چارەسەری شێرپەنجە بە نەشتەرگەری.

سەدەی بیستەم
سەدەی بیستەم شایەتی شۆڕشێکی زانستی و پزیشکی بوو لە بواری شێرپەنجەدا. لە ساڵی ١٩٠٣دا، نیکۆلاس سەنن پێشنیاری کرد کە تیشکی ئێکس دەکرێت بۆ چارەسەری شێرپەنجە بەکاربهێنرێت، کە بووە سەرەتای تیشکدەرمانی. لە ساڵی ١٩٤٧دا، سیدنی فاربەر یەکەم دەرمانی کیمیایی بۆ چارەسەری شێرپەنجەی خوێن داهێنا. لە ساڵی ١٩٥٣دا، جەیمس واتسن و فرانسیس کریک پێکهاتەی DNA-یان دۆزییەوە، کە ڕێگەی بۆ تێگەیشتنی قووڵتر لە چۆنیەتی دروستبوونی شێرپەنجە لە ئاستی جینیدا خۆشکرد.

لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستەمدا، لێکۆڵینەوەکان لەسەر شێرپەنجە بە خێرایی پەرەیان سەند. لە ساڵی ١٩٧١دا، ریچارد نیکسن "شەڕی دژی شێرپەنجە"ی ڕاگەیاند، کە بووە هۆی زیادکردنی بودجە بۆ لێکۆڵینەوە لەسەر شێرپەنجە. لە هەشتاکان و نەوەدەکاندا، زانایان جینە گرنگەکانی پەیوەست بە شێرپەنجەیان دۆزییەوە، وەک جینەکانی p٥٣ و BRCA. هەروەها تێگەیشتن لە پەیوەندی نێوان شێوازی ژیان و شێرپەنجە زیادی کرد، بۆ نموونە پەیوەندی نێوان جگەرەکێشان و شێرپەنجەی سییەکان.

سەردەمی هاوچەرخ
لە سەدەی بیست و یەکەمدا، پێشکەوتنە نوێیەکان لە بواری جینۆم و تەکنەلۆژیای پزیشکیدا گۆڕانکارییەکی گەورەیان لە چۆنیەتی دیاریکردن و چارەسەرکردنی شێرپەنجەدا دروستکردووە. چارەسەری دیاریکراو بۆ جۆرە تایبەتەکانی شێرپەنجە پەرەی سەندووە، وەک دەرمانی ئیماتینیب بۆ چارەسەری لوکیمیای میلۆیدی درێژخایەن. بەرنامەی جینۆمی شێرپەنجە لە ساڵی ٢٠٠٥دا دەستی پێکرد، کە یارمەتی زانایانی دا لە تێگەیشتنی باشتر لە گۆڕانکارییە جینییەکانی پشت شێرپەنجە.

لە ساڵانی دواییدا، چارەسەری بەرگری لەش بووەتە بوارێکی گەشەسەندوو لە چارەسەری شێرپەنجەدا. ئەم چارەسەرە سیستەمی بەرگری لەشی مرۆڤ بەهێز دەکات بۆ شەڕکردن دژی خانە شێرپەنجەییەکان. هەروەها تەکنیکە نوێیەکانی دەستکاریکردنی جین، وەک CRISPR، دەرفەتی نوێیان بۆ چارەسەری شێرپەنجە خستووەتەڕوو.

دەرەنجام
مێژووی شێرپەنجە گەشتێکی درێژە لە نەزانینەوە بۆ تێگەیشتنی قووڵ. لە سەردەمی کۆنەوە کە وەک نەخۆشییەکی نەناسراو و ناچارەسەر دەبینرا، تا ئەمڕۆ کە دەتوانین لە ئاستی مۆلیکیولیدا لێی تێبگەین و چارەسەری بکەین، زانست و پزیشکی ڕێگایەکی دوور و درێژیان بڕیوە. سەرەڕای ئەو پێشکەوتنە زۆرانەی کە کراون، شێرپەنجە هێشتا یەکێکە لە گەورەترین ئاڵنگارییەکانی بەردەم پزیشکی هاوچەرخ. بەڵام بە بەردەوامبوونی لێکۆڵینەوە و داهێنان، هیوا هەیە کە لە داهاتوودا بتوانین بەتەواوی بەسەر ئەم نەخۆشییەدا زاڵ ببین

08/11/2025

گرنگی ئاو خواردنەوە لە وەرزی زستاندا
گرنگی ئاو خواردنەوە لە وەرزی زستاندا (بە عەرەبی: أهمية شرب الماء في الشتاء، بە ئینگلیزی: The importance of drinking water in winter)، خواردنەوەی ڕێژەیەکی پێویست لە ئاو زۆر گرنگە بۆ تەندروست مانەوەی لەش ئەمەش لە هەموو وەرزەکاندا ڕاستە جا هاوین بێت یان زستان، بەڵام لە وەرزی هاویندا زیاتر ئاو دەخورێتەوە بەهۆی تینوێتی بەڵام لە زستاندا وا نییە، چونکە لەم وەرزەدا کەمتر هەست بە تینوێتی دەکەیت و بەو هۆیەوە کەمتر ئاو دەخۆیتەوە کە ئەمەش دەبێتە هۆی وشکبوونەوەی لەش کە زیان بە تەندروستی دەگەیەنێت، ڕەنگە هەستی پێ نەکەیت کە لە وەرزی زستاندا هەمان ڕێژەی شلەمەنی لەدەست دەدەیت وەک لە وەرزی هاویندا.

نیشانەکانی وشکبوونەوەی لەش
لە وەرزی زستاندا کەمتر هەست بە تینوێتی دەکەیت بە بەراورد بە هاوین، بەڵام هەندێک نیشانە هەیە نیشانی دەدات کە جەستەت پێویستی بە ئاوە وەک:

ڕەنگی تۆخ میز و بۆنێکی بەهێز
وشکبوونەوەی دەم و لێو و چاو
گێژیبوون
ژانەسەر
گرژبوونی ماسولكە
شەکەتی و ماندوێتی
چۆن وابکەین لەشمان شێدار بمێنیتەوە لە وەرزی زستاندا؟
بەگشتی واباشە ڕۆژانە ٧ بۆ ٨ پەرداخ ئاو بخۆیتەوە، چونکە خواردنەوەی ئاوی پێویست ئاسانترین ڕێگایە بۆ شێدارمانەوەی لەش، بەڵام ڕەنگە خواردنەوەی ئاو لە وەرزی زستاندا شتێک نەبێت کە حەزت لێی بێت بۆیە لێرەدا چەند ڕێگایەک هەیە وەک ئاسانکارییەک بۆ شێدارمانەوەی لەش لە وەرزی زستاندا:
١- دیاریکردنی بڕی ئەو ئاوەی دەتەوێت بیخۆیتەوە لە ڕۆژێکدا.
٢- لە وەرزی زستاندا ئاوی گەرم بخۆرەوە.
٣- خواردنی خواردنەوە گەرمەکان وەک شۆربا و چای سەوز و شەربەت و شیر.
٤- خواردنی میوە شێدارەکان وەک پڕتەقاڵ و ترێ و کێوی و چەندانی تر کە ڕێژەیەکی زۆر ئاویان تێدایە.

هۆکارە سەرەکییەکان بۆ زیاتر وەرگرتنی ئاو لە مانگەکانی وەرزی زستاندا
١- تەنها لەبەر ئەوەی تینوو نیت مانای ئەوە نییە کە جەستەت شێدارە، زۆرجار ئاوچنیانی لەش لە زستاندا دەستنیشان ناکرێت بەتایبەتی ئەگەر هەست بە سەرما بکەیت و ئارەق نەکەیتەوە.
٢- گەرمکردنی دەستکرد: هەوای وشک دروست دەکات کە دەبێتە هۆی وشکبوونەوەی لەش، ئەمەش دەتوانێت بۆ پێستمان خراپ بێت چونکە لە سەرمای دەرەوە دەچینە ژینگەیەکی گەرمەوەی وەک ماڵەوە، کە ئەمەش دەبێتە هۆی وشکبوونەوەی پێست، خواردنەوەی ئاوی زیاتر یارمەتی پێستت دەدات بۆ درەوشاوەیی و لابردنی پیسی لە جەستەتدا.
٣- لە مانگەکانی وەرزی زستاندا زۆر زیاتر تووشی ڤایرۆس و هەوکردن دەبین، سیستەمی بەرگریمان لە مەترسیدایە ئەگەر ئاوی پێویستمان نەبێت چونکە پێویستە دڵنیا بین لەوەی کە تەواوی جەستەمان پاک بۆتەوە لە پاشماوەی نەخۆشییەکان و بەکتریا زیانبەخشەکان کە ئەمەش لە جەستەدا بەهۆی زۆر خواردنەوەی ئاوەوە ڕوودەدات، دەبێت ئەوە بزانین کە ئاو زۆر گرنگە بۆ کارکردنی هەموو ئەندامەکانت، بەشێکی گەورەیە لە هێشتنەوەی سیستەمی بەرگریت کە لە ئاستێکی گونجاودا کاردەکات، هەروەها ئەگەر ئاوچنیانی جەستەمان هەبێت دەکرێت هەموو سیستەمی بەرگری دەست بکات بە تێکچوون.
٤- هەروەها نەمانی ئاو لە جەستەدا دەتوانێت ئاستی وزە کەم بکاتەوە، هەروەها کاتێک شلەمەنی کەم دەبێتەوە جەستەت هەست بە ماندوێتی و لاوازی دەکات لە ئاستی ئاسایی، بۆیە بە خواردنەوەی ئاوی زۆر خۆت ڕزگار بکە لە دابەزینی وزەی جەستەت

01/11/2025

تامی تاڵی لە دەمدا
تامی تاڵی لە دەمدا (بە عەرەبی: طعم المرارة في الفم، بە ئینگلیزی: Bitter taste in the mouth)، تامێکی تاڵ لە دەمدا دەتوانێت بەهۆی چەندین هۆکارەوە ڕووبدات، بۆ نموونە وەک (خراپی پاکوخاوێنی دەم و ددان، هەوکردنی جگەر یان گەڕانەوەی ترشەڵۆک). جگەرەکێشانی جگەرەش دەبێتە هۆی دروستبوونی تامێکی تاڵ لە دەمدا، کە دەتوانێت بۆ چەند خولەکێک تا چەند کاتژمێرێک بەردەوام بێت. ئەمەش بە شێوەیەکی گشتی دوای خواردنی خۆراکی تر، خواردنەوەی ئاو، یان شوشتنی ددانەکانت ناو دەمت باشتر دەبێت. ئەگەر تێبینی ئەوەت کرد کە تامێکی تاڵت زۆرجار لە دەمتدا هەیە، یان ئەگەر بەردەوام بوو و هیچ باشتر نەبوو، پێویستە ڕاوێژ بە پزیشکی گشتی بکەیت یان پزیشکی گەدە و ڕیخۆڵە پێشنیار دەکرێت بۆ هەڵسەنگاندنی ئەوەی کە ئایا نیشانەکە بەهۆی حاڵەتێکی پزیشکییەوەیە یان نا.

باوترین هۆکارەکانی تامی تاڵی لە دەمدا
یەکەم/ خراپی پاکوخاوێنی دەم و ددان
ئەمەش باوترین هۆکارە بۆ دروستبوونی تامێکی تاڵ لە دەمدا، بەتایبەتی ئەگەر دوای هەستان لە خەو ڕوودەدات. کۆبوونەوەی لیک و بەکتریا لەسەر زمان و ددان و پووک دەبێتە هۆی بۆنی ناخۆشی دەم و گۆڕانکاری لە تامی دەمدا.
چۆنیەتی چارەسەرکردن: بەلایەنی کەمەوە ڕۆژانە دووجار ددانەکانت بشۆ، جارێک لەدوای لەخەو هەستان و جاری دووەمیش پێش خەوتن. هەروەها زۆر گرنگە زمان فڵچە بکرێت بۆ ئەوەی زمانی ڕوپۆشکراو نەبێت، کە بریتییە لە کۆبوونەوەی بەکتریا و خانە مردووەکان کە هەروەها دەتوانن بەشداربن لە هەناسە ناخۆشەکان.

دووەم/ دژە زیندەیی یان دژە خەمۆکی
هەندێک دەرمان هەن کە کاتێک دەخورێن لە جەستەدا هەڵدەمژرێن و دواتر لە لیکدا دەردەدرێن و تامێکی تاڵ لە دەمدا دروست دەکەن. هەندێک نموونە بریتین لە دژە زیندەییەکان بۆ نموونە (تێتراسایکلینەکان)، دەرمانی زراو بۆ نموونە (ئەلۆپورینۆڵ)، و لیتیۆم. هەروەها هەندێک دەرمان کە بۆ چارەسەری نەخۆشییەکانی دڵ بەکاردەهێنرێن دەتوانن ببنە هۆی دروستبوونی تامێکی تاڵ لە دەمدا. ئەو کەسانەی کە دەرمانی دژە خەمۆکی بەکاردەهێنن لەوانەیە تووشی وشکبوونەوەی دەم ببن، ئەمەش دەتوانێت هەستکردن بە تام و چێژیش بگۆڕێت.
چۆنیەتی چارەسەرکردن: بەزۆری تامی تاڵەکە لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا دوای خواردنی دەرمانێکی نوێ چارەسەر دەبێت. بەڵام ئەگەر بەردەوام و ناخۆش بوو، پزیشکی دەرمانەکەت ئاگادار بکەرەوە کە لەوانەیە دەرمانێکی جێگرەوەت بۆ پێشنیار بکات.

سێیەم/ دووگیانی
گۆڕانکاری لە هەستکردن بە تام نیشانەیەکی زۆر باو و ئاساییە بۆ زۆرێک لە خانمان لە سێ مانگی یەکەمی دووگیانیدا. بەهۆی گۆڕانی هۆرمۆنەکانەوە سەرهەڵدەدات و بەزۆری لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا چارەسەر دەبێت. ڕەنگە هەندێک لە خانمانی دووگیان تامێکی هاوشێوەی بوونی دراوێک لە دەمیان یان خواردنەوەی ئاو لە کوپێکی کانزایی.
چۆنیەتی چارەسەرکردن: ڕێگەیەکی کاریگەر بۆ ڕزگاربوون لە تامی تاڵ لە دەمدا بریتییە لە خواردنەوەی ئاوی لیمۆ یان مژینی قاژێک لیمۆ.

چوارەم/ تەواوکەری ڤیتامین
هەندێک لە تەواوکەرە ڤیتامینەکان کە بڕێکی زۆر ماددەی کانزایی تێدایە، وەک زینک، مس، ئاسن، یان کرۆم، دەبنە هۆی ئەوەی تامێکی کانزایی و تاڵ لە دەمدا دروست بکات. ئەم کاریگەرییە لاوەکییە زۆر باو و بەزۆری کاتێک دەردەکەوێت کە تەواوکەرەکە بە تەواوی لە جەستەدا هەڵدەمژرێت.
چۆنیەتی چارەسەرکردن: واباشە چەند خولەکێک چاوەڕێ بکرێت تا لەش بە تەواوی تەواوکەرەکە هەڵبمژێت. ئەگەر تامی تاڵەکە زۆر چڕ بوو یان بەردەوام بوو، پێویستە لەگەڵ پزیشکەکەت باسی ئەگەری گۆڕینی ژەمە دەرمانەکەت یان بەکارهێنانی تەواوکەرێکی بەدیل بکەیت.

پێنجەم/ نەخۆشی گەڕانەوەی ترشەڵۆکی گەدە و سورێنچک (GERD)
نەخۆشی گەڕانەوەی ترشيڵۆکی گەدە و سورێنچک GERD کاتێک ڕوودەدات کە ناوەڕۆکی گەدە لە کاتی هەرسکردندا پشتگیری دەکات بۆ ناو سورێنچک. ترشەکە دەتوانێت بگەڕێتەوە سەرەوە بۆ دەم و تامێکی تاڵ بەجێبهێڵێت.
چۆنیەتی چارەسەرکردن: دوور بکەوەرەوە لە خواردنی ئەو خۆراکانەی کە زۆر چەورن یان هەرسکردنیان قورسە، چونکە ڕێژەی ترش لە گەدەدا زیاد دەکات. هەروەها گرنگە خۆت لە خواردنی ژەمە زۆر قورسەکان بەدوور بگرێت، چونکە هەرسکردنی گەدە بە شێوەیەکی کارا قورس دەکات.

شەشەم/ هەوکردنی جگەر، چەوری جگەر یان نەخۆشی سیرۆزیس
کاتێک جگەر بە باشی کارناکات جەستە دەست دەکات بە کەڵەکەکردنی بڕێکی زۆر لە ئامۆنیا، کە ماددەیەکی ژەهراوییە بە شێوەیەکی ئاسایی لەلایەن جگەرەوە دەگۆڕێت بۆ یوریا و لە میزدا لەناودەچێت. زیادبوونی ئاستی ئامۆنیا دەبێتە هۆی گۆڕانکاری لە تامدا. ئەگەر گومانت هەیە تامی تاڵییەکەی دەمت پەیوەندی بە کێشەی جگەرەوە هەبێت ئەوا بە زووترین کات سەردانی پزیشکی پسپۆر بکە.
چۆنیەتی چارەسەرکردن: کێشەکانی جگەر بەزۆری لەگەڵ نیشانەکانی تردا دەردەکەون، وەک ماندوێتی یان ناڕەحەتی بە شێوەیەکی گشتی. بۆیە ئەگەر گومانی نەخۆشی جگەرت هەبوو واباشە داوای ڕای پزیشکی گەدە و ڕیخۆڵە بکەیت، کە دەتوانێت دەستنیشانکردنێک پشتڕاست بکاتەوە و ئەگەر پێویست بکات دەست بە چارەسەرکردن بکات.

حەوتەم/ هەڵامەت و هەوکردنی جیوب و هەوکردنی تر
هەوکردنی بەکتریا لە کۆئەندامی هەناسەدانی سەرەوە (بۆ نموونە سەرمابوون، هەوکردنی لووت، هەوکردنی جیوب) دەتوانێت ببێتە هۆی تامێکی تاڵ لە دەمدا بەهۆی بەرهەمە لاوەکییەکانی بەرهەمهێنانی بەکتریا.
چۆنیەتی چارەسەرکردن: گرنگە ڕۆژانە لانیکەم ٢ لیتر (نزیکەی ٨ کوپ) ئاو بخۆیتەوە، چونکە ئەمە یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی هەم تامی تاڵەکە کەم بکاتەوە و هەم چاکبوونەوە خێراتر دەکات.

هەشتەم/ نەخۆشی سووتانی دەم
نەخۆشی سووتانی دەم حاڵەتێکی درێژخایەنە کە بەهۆی ئازاری بەردەوام و سووتانی بۆشایی دەم و ددانەوە دروست دەبێت. پەیوەندی بە نیشانەکانی وەک تامێکی تاڵ یان کانزایی و وشکبوونەوەی دەم و کەمبوونەوەی لیکەوە هەیە. ئەم نیشانەیە بە شێوەیەکی باو تووشی ئەو ژنانە دەبێت کە لە سوڕی مانگانە وەستاون یان دوای وەستانی سوڕی مانگانە دەبێت، بەڵام لەوانەیە لە ئەنجامی حاڵەتی تەندروستی دیکەشدا سەرهەڵبدات، وەک کێشەی ڕژێنی لیک، برینەکانی دەم، نەخۆشی شەکرە، تێکچوونی هۆرمۆنەکان و کەمی خۆراک.
چۆنیەتی چارەسەرکردن: ئەگەر گومانت لە نەخۆشی سووتانی دەم هەیە، پێویستە ڕاوێژ بە پزیشک بکەیت بۆ هەڵسەنگاندنی تەواو و دیاریکردنی هۆکاری بنەڕەتی. ئەگەر پەیوەندی بە حاڵەتێکی تەندروستی ترەوە هەبێت، بەزۆری سووتانی دەم و تامی تاڵەکە چارەسەر دەبێت کاتێک هۆکارەی نەخۆشییەکە ڕاست دەکرێتەوە. چارەسەری نەخۆشی سووتانی دەم کە پەیوەندی بە حاڵەتێکی تەندروستی ترەوە نییە بەزۆری ئامانجی کەمکردنەوەی نیشانە چالاکەکانە. لەوانەیە پزیشک دەرمانی بەنزۆدیازیپین (وەک کلۆنازیپام)، تەواوکەری ترشی لیپۆیک، کاپسایسین، دژە تەشەنوج یان دژە خەمۆکیت بۆ بنووسێت

24/10/2025

هۆکاری دروستبوونی خاڵە ڕەشەکانی سەر لووت چییە؟
خاڵە ڕەشەکانی سەر لووت بەشێوەکی گشتی کاتێک دروست دەبن کە کونویلەکان بەتێکەڵەیەک لەخانەی مردووی پێست و چەوری و بەکتریا یەک دەگرن.

هۆکارەکانی دروسەبوونی خاڵە ڕەشەکانی سەر لووت چییە؟
بەرهەمهێنانی چەوری زیادە

پێستی سەر لووت زیاتر چەورتر دەبێت بەهۆی چڕی زیاتری ڕژێنە چەورییەکان و زیادە بەرهەمهێنانی چەوری دەبێتە هۆی گیرانی کونیلەکان.

خانە مردووەکانی سەر پێست

بەشێوەیەکی گشتی خانە مردووەکانی سەرپێست بەرزدەبنەوە بۆ سەر ڕووی کونیلەکان و لەلایەن پێستەوە فڕێدەدرێنە دەرەوە، بەڵام کاتێک لەسەر ڕووی پێست دەمێننەوە لەگەڵ چەوری تێکەڵاو دەبن و کونیلەکە دادەخەن.

ئۆکسان

کاتێک کونیلە گیراوەکان بەرهەوا دەکەون ماددەکانی ناو کونیلەکان تووشی ئۆکسان دەبن و ڕەش دەبنەوە، هەر لەبەر ئەمەشە کونیلەکان ڕوویەکی تاریک یان ڕەشیان هەیە.

گۆڕانی هۆڕمۆنەکان

گۆڕانی هۆڕمۆنەکان بەتایبەت لەکاتی باڵغبوون یان سووڕی مانگانە یان دووگیانیدا دەبێتە هۆی زیاد بەرهەمهێنانی چەوری و بەشداردەبێت لە بەرهەمهێنانی خاڵی ڕەش.

پاکڕانەگرتنی پێست

پاکنەکردنەوەی پێست دەبێتە هۆی کەڵەکەبوونی چەوری و خانە مردووەکانی پێست و بەکتریا ئەمەش ئەگەری تووشبوون بە خاڵی ڕەش زیاد دەکات.

بەکارهێنانی ماکیاج

بەکارهێنانی ماکیاج و بەرهەمەکانی چاودێری پێستی کۆمیدۆجینک (ئەو بەرهەمی پێستانەی کونیلەکان دەگرن) بەشدارن لە دروستبوونی خاڵی ڕەش.

بڵاوکراوەکە لەلای خۆتان بڵاو بکەنەوە و وەک یارمەتیەک ڵایک و کۆمێنت بەجێ بهێڵن

22/08/2025

دوای هەڵپچڕینی دەرمان دەبێت چەنێک بەکاربهێنرێت؟
شروبی گیراوە 20 بۆ 30 ڕۆژ.

شروبی تۆز 5 بۆ 10 ڕۆژ.

قەترەی گوێ 14 بۆ 21 ڕۆژ.

قەترەی لوت 45 بۆ 90ڕۆژ.

قەترەی چاو 20 بۆ 30 ڕۆژ.

کرێم ومەلهەم 2 بۆ 3 مانگ.

دەرزی واباشترە نەگاتە 12 کاتژمێر.

دوای ئەم ماوانە لە هەڵپچرینی دەرمان بەسەردەچن.

لەڕێگای ئەم لینکە لەتۆرەکانی تری سۆشیال میدیا لەگەڵمان بن

https://linktr.ee/muhammedfahme

07/08/2025

چۆن کاتەکانی بەکارهێنانی دەرمان بزانم؟
لەسەر زۆرێک لە دەرمانەکان ژمارە و کاتی بەکارهێنانان نووسراوە و بە ئاسانی دەتوانی لێیان تێبگەیت ئەگەر واتاکەی بزانیت.

چەند ژمارەیەکی گرنگی دەرمانسازی بۆ زانینی بەکارهێنانی کاتەکانی دەرمان
١*١
واتا بەکارهێنانی دەرمان یەک جار لە ڕۆژێکدا، واتا لە ماوەی ٢٤ کاتژمێر یەک جار وەرگرتنی دەرمانەکە.

٢*١
واتا بەکارهێنانی دەرمان دووجار لە ڕۆژێکدا، واتا ١٢ کاتژمێر جارێك.

٣*١
واتا بەکارهێنانی دەرمان سێ جار لە ڕۆژێکدا، واتا ٨ کاتژمێر جارێك.

٤*١
واتا بەکارهێنانی دەرمان چوار جار لە ڕۆژێکدا، واتا ٦ کاتژمێر جارێك.

لە تۆڕەکانی تری سۆشیال میدیا لەگەڵمان بن لەڕێگای ئەم بەستەرەی خوارەوە
https://linktr.ee/muhammedfahme

14/07/2025

چارەسەری سروشتی بۆ قەبزی

قەبزی (بە عەرەبی: الٳمساك، بە ئینگلیزی: constipation) یەکێکه له نەخۆشییه باوەکانی جیهان، هەندێکجار حاڵەته و هەندێکجار دەبێته نەخۆشییەکی دریژخایەن، ژنان زیاتر له پیاوان تووشی ئەم حاڵەته دەبن ئەويش هۆکاری ئەوەیه ژنان پێکهاتەی لایەنی فیسیۆلۆجی و جەستەییان جیاوازترە، لایەنی سوزدارییان تاڕادەیەک زیاتره و زۆرتر تووشی خەمۆکی دەبن که هۆکارێکه بۆ تووشبوون به قەبزی، قەبزی بریتییە لە تەسكبوونەوەی ڕیخۆڵەکان و مانەوەی پاشەڕۆ له ڕيخۆڵه بۆ ماوەیەکی درێژ و زۆر.

هۆکاری تووشبوون بە قەبزی

کەمخواردنی ئەو خۆراکانەی ماددەی ڕیشاڵیان زیاتر تیدایه، یان کەمخواردنی سەوزە و میوە و شلەمەنییەکان.

خواردنی هەندێک دەرمان که دەبیتە هۆی دروستبوونی قەبزی، بە تایبەتی ئەو دەرمانانەی دەبنەهۆی دەردانی شلە ڕژێنەکانی لەش.

نەخوشی مایەسیری، ئەوانەی ئەو نەخۆشییەیان هەیه بە زۆری تووشی ئەم کێشەیە دەبن.

دەرنەهاویشتنی پاشەڕۆ لەکاتی خۆیدا و هیشتنەوەی له ڕيخۆلەكاندا بۆ ماوەیەکی زۆر هۆكارێكى ترى تووشبوون بەو نەخۆشییه.

چارەسەری سروشتی بۆ نەخۆشی قەبزی

خواردنی چای کەموون هۆکاره بۆ نەرمكردنەوەی ڕیخۆڵه و ڕەوانکردنی ڕیخۆڵه، ڕۆژانه کوپێک چای کەموون بخۆنەوه دەبیته هۆی چارەسەری قەبزی، کەوچکێک کەموون تیکەڵی کوپێک ئاوی گەرم بکەن و پاشان بیخۆنەوه.

گوڵە بەیبوون هەمیشه پێشەنگه له چارەسەری نەخوشییەکان و پێدانی تەندروستییەکی باش، خواردنەوەی کوپێک چای گوڵه بەیبوون قەبزی ناهێڵێت و ڕەوانی له ڕیخوڵەكان دروست دەکات.

خواردنی سەوزه، پێویسته ڕۆژانه سەوزه له هەموو ژەمە خواردنەكان هەبێت وەك گەڵای توور، كەرەوز، ڕەیحانە، نەعنا، مەعدەنووس، کەوەر، تەڕەتیزە، تەڕەپیاز، سڵق و سپێناخ.

خواردنی دۆشاوی توو چارەسەرێکی گرنگە بۆ نەخۆشی قەبزی و دەبێته هۆی پاراستنی ڕیخۆڵە له گرفتی قەبزی، ڕۆژانه پێش خواردنی ژەمەکان کەوچکیک دۆشاوی توو بخۆنەوه.

رۆژانه خواردنی چەند دەنکه کەتانێک کۆئەندامی هەرس چالاک دەکات و گەدە و ڕیخۆڵەکان پاک دەکاته و قەبزی لەناودەبات.

ئەوانەی زور تووشی ئەم گرفته دەبن پێویسته رۆژانه کوپێک ئاوی جۆ بخۆنەوه چونکه ئاوی جۆ یارمەتیدەریکی بەهیزه بۆ پاککردنەوەی ڕیخوڵەکان.

خواردنەوەی ئاو، پێویسته رۆژانه بڕی نۆ پەرداخ ئاو بخۆنەوه، ئەمەش یارمەتی ڕژینەکانی گەده و ڕیخوڵە ئەدات یارمەتی ئاسانکردنی پرۆسەی هەرسکردن دەدات.

خواردنی میوه وشکراوەکان سوودیکی زۆری دەبێت له پاراستنی ڕيخوڵه له قەبزی، وەک هەڵووژه و قەیسی و هەنجیر و مێوژ، ئەگەر بەیانیان میوەی وشككراوە بکەنه پەرداخیک ئاوەوه و دواتر بیخۆنەوه سوودی زور گرنگ و یەکلاکەرەوەی دەبێت له نەهیشتنی قەبزی.

لەڕێگای ئەم لینکە لەتۆرەکانی تری سۆشیال میدیا لەگەڵمان بن

https://linktr.ee/muhammedfahme

fans Muhammed Fahme RN.Muhammed Fahme Facebook



゚

08/07/2025

گەڕانەوەی ترشەڵۆکی گەدە بۆ سورێنچک
گەڕانەوەی ترشەڵۆکی گەدە بۆ سورێنچک نەخۆشی GERD کورتکراوەی (Gastro Esophageal Reflux Diseas) واتا گەڕانەوەی ترشێتیە لە گەدەوە بۆ سورێنچک، حاڵەتێکە دروست دەبێت بەهۆی ماسولکەیەک کە زیاتر لە باری ئاسایی خۆی خاوبوونەوەی ماسولکەکە ڕووئەدات، نەخۆشییەکە تووشی منداڵی تازەلەدایکبوو و کەسی گەورەش ئەبێت.

نیشانەکانی
دروستبوونی دڵەکزێ.
هێڵنجدان و ڕشانەوە.
سووتانەوەی گەدە.
ناخۆشی بۆنی دەم.
ئازار لەکاتی خواردنی چا، قاوە، تەماتە، خواردنی چەور، بەهارات، نەعنا، خواردنەوەی کحوول.
هەستکردن بە گرێ لە قوڕگ.
ناڕێکی لە هەناسەدان.
چارەسەر
پێدانی دەرمانی گرووپی PPI.
پێدانی دەرمانی Anti Acid.
پێدانی دەرمانی H2 receptor blocker.
پارێزیکردن لە خواردن.
بەکارهینانی دەرمانی سروشت.
دوو کاتژمێر پێش خەوتن خواردن نەخورێت.
نەشتەرگەری بۆ گرژبوونی ماسولکەکە.
تێبینی
ئەگەر بۆ ماوەیەکی زۆر چارەسەر نەکرێت ئەگەری هەیە ببێتە هۆی شێرپەنجە.

لەڕێگای ئەم لینکە لەتۆرەکانی تری سۆشیال میدیا لەگەڵمان بن
https://linktr.ee/muhammedfahme
fans Muhammed Fahme RN.Muhammed Fahme Facebook

゚

08/03/2025

09/11/2024

لەم پارچە ڤیدیۆیە سوود و سەرچاوەکانی ڤیتامینەکان بزانە

Kurdsat Sport RN.Muhammed Fahme Rudaw English Kurdistan24 Türkçe NRT4 Rudaw Health رووداوی تەندروستی Kurdsat News Kurdsat Broadcasting Corporation Kurdistan24 NRT SPORT Rudaw Sports Kurdistan24 عربية NRT2 Kurdistan24 Sport NRT Rudaw Kurdistan TV Rudaw Radio Muhammed Fahme RN.Muhammed FahmeMuhammed Fahme NRT NRT2 NRT عربیة NRT SPORT Kurdistan24 Kurdistan24 Sport Kurdistan TV Kurdistan Mediaa Kurdistan24 عربية Kurdistan24 Kurdistan24 Kurdistan24 Rudaw Rudaw Sports عربية Rudaw Kurdsat Broadcasting CorporationKurdsat عربيةKurdsat NewsKurdsat SportAVA MediaAvo MedThe Doctors Degens RudawRudaw SportsRudaw RadioKurdistan24Kurdistan24 SportKurdistan TVKurdistan24 عربيةkurdistan24Kurdistan24@kurKurdistan24NRTNRT2NRT SPORTKurdsat Broadcasting CorporationKurdsat NewsKurdsat Sport . M 👀. ゚viralシfyp @ @followers@

28/06/2024

فریاگووزاری سەرەتایی First Aid
: پێوەداری مار ....

زۆرر گرنگە کە بزانرێت جۆری مارەکە چییە ، ژەهراوییە یان نا ژەهراوییە ئەمە ڕێگە ئاسانتر ئەکات لە کاتی چارەسەرکردنی لە نەخۆشخانە
ماری ژەهراوی لە شوێنی پێوەدانەکە ٢ کوون درووست ئەکات ئەوەش شوێنی کەڵبەکانییەتی
بەڵام ماری ناژەهراوی چەند خاڵێکی وورد لە شوێنی پێوەدانەکە درووست ئەکات .
پێوویست بە ترس ناکات ٣٠ دەقەی ئەوێت تا ژەهرەکە بڵاو ببێتەوە بە لەشی کەسەکەیا تۆ لە ٣٠ دەقەیە ئەتوانی باشترین چارەسەری بۆ بکەیت ، جگە لەوە لە سەدا ٢٠ی مارەکان ژەهراوین ، لە سەدا ٥٠ چانسی ئەوە هەیە کە مارە ژەهراوییەکە گازێکی ووشکی گرتبێت نەک بە تەواوی چووبێتە ناو پێست و ملوولەکانی خوێنەوە
لەبەر ئەوە نەترسان و نەشڵەژان مەترسییەکە کەم ئەکەنەوە لەسەر کەسی پێوەدراو
/نیشانەکانی : بوونی ئازاری زۆر ،
دیاربوونی جێی کەڵبەکان ، ئاوسان و درووستبوونی بڵق ، هەوکردنی شوێنی پێوەدانەکە .
/چیبکەین بۆ کەسی پێوەدراو :
١ - شوێنی پێوەدانەکە دەستنیشان بکە .
٢ - هەوڵبە جۆری مارەکە دیاری بکەی بەڵام نەک زۆر خەریکی بیتو ئاگاو لە کەسەکە نەمێنێ کاتی زۆر پێوە مەکووژە ، ئەتوانی کەسێک راسپێری تا ئەوەبکات .
٣ - هەتا ئەتوانی لەسەرخۆبە وە کەسی پێوەدراو هێور بکەرەوە
دەنگە دەنگ و شڵەژاوی لێدووربخەرەوە ، چوونکە بەوە زیاتر ئەترسێ وە بەمەش لێدانی دڵی زیاتر ئەبێت و خێراتر ژەهرەکە بڵاو ئەبێتەوە وە مەترسی زیاتر ئەبێ لەسەر ژیانی ،
٤ - هەتا ئەتوانی شوێنی پێوەدانەکەو کەسەکە مەجووڵێنە
وە شوێنی پێوەدانەکە نزمتر یان لە ئاستی دڵ ڕابگرە زۆرو بەرزی مەکەرەوە . هەرچییەک وەک مستیلەو سەعات و بازنگ لێبکرەوە چوونکە ئاوساوی زیاتر ئەبێت
٥ - بە ئاو یان دیتۆڵ و پارچە پەرۆیەکی پاک شوێنی پێوەدانەکە پاک بکەرەوە بەڵام بە هێمنی ئەوەبکە ،
وە شوێنەکەی ببەستە بەڵام بە تووندی نا .
ئەشت توانی بە باندج بە هێواشی پەلە کە ببەستی
٦ - بەهیچ جۆرێک سەهۆڵ مەخەرە سەر شوێنی پێوەدانەکە ، ئەسپرین و کافاینو کحول مەدە بە کەسەکە
٧ - بە چەقۆ و شتیتر شوێنی پێوەدانەکە مەبڕە و برینداری مەکە یان هەوڵ مەیە ژەهرەکە دەربهێنی زەرەری زیاترە وەک لە سوود .
ئەگەر لە دەرەوەی شاربیت ئەبێ زۆر خێرا ئەمانە بکەیت و بیگەیەنیتە نەخۆشخانە .
یان ئەگەر مەجال هەبێت پەیوەندی بکە بە ١٢٢ هەموو زانیارییەک بە پێیان ئەوان باشتر ڕێنموونیت ئەکەن .
گرنگترین شت ئەوەیە کە نەترسی بەغیرەتبی وە هێز و وورە بگەڕێنیتەوە بۆ کەسەکە .