Beyond 069 with Dr. Sanjaya, Jeewaka Health Care, Arachchikattuwa (2025)

18/10/2025

LGBTQI+ ගැන ඔබේ අදහස මොකක්ද ?

15/10/2025

ආපදා තත්තවයකදී එයට ලක්වන පුද්ගලයන්ගේ ලිංගික සෞඛ්‍ය පවත්වාගැනීමේ වැදගත්කම පිළිබද ද්‍රිස්තික් ආපදා කමිටුවේදි සිදුකල දේශනය.

15/03/2025

කාන්තාවකගේ reproductive autonomy එක කියන්නෙ ලංකාවෙ සමාජයට ටිකක් නුහුරු නුපුරුදු වචනයක්.

නමුත් පහුගිය දවස්වල ලිංගික අපයෝජනය ගැන කතා කිරිමත් එක්ක සමහර පිරිමි කාන්තාවන්ගේ සමාජ මාධය comment එක්ක කත කරන්න හිතුන මාතෘකාවක් තමයි කාන්තාවකගේ reproductive autonomy එක කියන සංකල්පය.

කාන්තාවක් විවාහ වෙලා නැත්නම් සහ ලිංගික සම්බන්ධතා පිලිබද තීරණ කරන්න පුලුවන් වයසක ඉන්නවානම් එයා ලිංගිකව හැසිරෙන්න ඕනේ කා එක්කද නැත්තේ කා එක්කද කියල තීරණය කරන්න බලය තියෙන්නෙ ඇයට විතරයි. ඒක සමාජයටවත් එහෙම නැත්නම් රටේ නීතියටවත් අදාල දෙයක් නෙවේ.

නමුත් මම දැක්ක විදියට ගොඩක් දෙනෙක් හිතන් ඉන්න දෙයක් තමයි කිසියම් කාන්තාවකට මීටපෙර ලිංගික සම්බන්ධතාවයක් පැවතිලා තියෙනවානම් එයාව r**e උනාට කමක් නැ වගේ අදහසක්.

Reproductive autonomy එක සම්බන්ධව දැකලා තියෙන හොදම වීඩියෝ එක තමයි මේ තියෙන්නෙ. ඒක සිංහලට පරිවර්තනය කරපු කෙනාට ගොඩක් ස්තුතියි.

Dr Sanjaya U Jayasooriya
MBBS, Masters of Sexual Health

13/10/2024

ළමා නිවාසයක දරුවන් වෙනුවෙන් සිදුකල ආර්තව සෞඛ්‍ය සම්බන්ධ වැඩසටහන
අනුග්‍රහය සහ සංවිධානය : Family Planing Association Sri Lanka - Puttalam branch.

12/10/2024

ඊයේ දවස කාලෙකට පස්සේ ගොඩක් සතුටු දැනුන දවසක්. ඒ තමයි මම ප්‍රතිකාර කරපු පළමු ලිංගික අප්‍රාණිකත්වය සහිත රෝගියාගේ විවාහය සිදුවිම.

මේක ටිකක් දිග කතාවක්. සාමානය mbbs වෛද්‍යවරයක් විදියට අපිට නිතර විවිධ රෝග තත්ත්ව සහිත රෝගීන් හම්බ වෙනවා. ඒ අතර ඉදලා හිටලා මේ කියන ලිංගික අප්‍රාණිකත්වය සහිත රෝගින් හම්බ වෙනවා. නමුත් මේ කියන්නේ එහෙම රෝගින් ගැන නෙවේ. ලිංගික සෞඛ්‍ය සම්බන්ධව මගේ පශ්චාත් උපාධිය හැදෑරීම ආරම්භ කල මුල් කාලයේ හමුවුන රෝගියෙක්. විශේෂයෙන් ලංකාවේ අදාල රෝග වලට ප්‍රතිකාර කරන් විශේෂ පුහුණුවක් සහිත වෛද්‍යවරුන්ගේ විශාල අඩුවක් තියෙනවා. ඒ නිසාම මම මගේ පුහුණුවේ මුල් කාලයේ හිටියත් මගේ මිත්‍ර විශේෂඟද වෛද්‍යවරයකු විසින් මෙම රෝගියා මා වෙත යොමුකලේ රෝගියාගේ පොඩි විස්තර ටිකකුත් එක්ක.

ඇත්තටම අදාල පුද්ගලයා සමන් කියලා මෙතැන් සිට හදුන්වන්නම්. ඉතින් සමන් අවුරුදු 35 -36ක විතර පුද්ගලයෙක්. අසාර්ථක විවාහයකින් පස්සේ ඉතාම කනගාටුවෙන් හිටියේ. ඒ එක්කම එයාට අවුරුදු ගනනාවක ඉදන් යම් මට්ටමක ලිංගික අප්‍රාණිකත්වයක් තිබුනත් අවුරුදු 3ක ඉදලා කවදාවත් ලිංගික ක්‍රියාවක් සදහා ප්‍රාණවත් බවක් ලැබිලා තිබුනේ නැ. අවස්තා ගණනාවක්ම විවිධ ප්‍රතිකාර ලබාගෙන තිබුනත් කිසිම ගුණයක් තිබුනේ නැ.

ඒ එක්කම තමයි බාහිරින් බලපුවාම කතාව ඇතුලේ ඒකට හේතුවක් හොයාගන්නත් තිබුනේ නැ. ඊට අමතරව එයාට ඒ ඇරෙන්න කිසිම ඉහෙන් බහින රෝගයක් තිබුනෙත් නැ. ඒ එක්කම සමන් ගොඩක් දුර හිටපු නිසා අපේ සියලුම ප්‍රතිකාර සිද්ධ උනේ දුරකතනය හරහා විතරයි.

සාමනයෙන් අපිට ලිංගික අප්‍රාණිකත්වය තියෙන රෝගින් හම්බ වෙනකොට තියෙන ප්‍රධාන හේතු කීපයක් තියෙනවා. නමුත් ඒ කියන කිසිම කායික හෝ මානසික ගැටලුවක් ඔහුට තිබුනේ නැ. ඒ එක්කම හදිසියේ ප්‍රතිකාර ගන්න හේතුව වෙලා තිබුනේ ඔහුට අවුරුදු ගන්නකින් පස්සේ අලුත් පෙම්වතියක් හම්බ උන එක. අවස්තා කිපයකදි ඔහු අසාර්ථක වෙලා තිබුනා. ඒ එක්කම පෙම්වතිය හමබ්වෙන එක කොච්චර කැමති දෙයක් උනත් සමහර විට ඔහුට එය එක ආකාරයක ප්‍රශ්නයක් වෙලා තිබුනා.

පලවෙනි කතාබහෙන් පස්සේ නිසි හේතුවක් හොයාගන්න බැරි උන නිසා තාවකාලිකව විටමින් පමනක් නිර්දේශ කරලා සති දෙකකින් ආයෙම හමුවීමක් වෙන් කර ගත්තා. දැන් සති දෙකකින් බලද්දි සමන් කිසිම ප්‍රතිකාරයක් අරන් තිබුනේ නැ. කොහොම හරි දැන් ප්ලැන් කරන් හිටපු ඊලග හමුවීම ප්ලැන් කරන් හිටපු විදියට කරන්න බැරි උනත් තව ටිකක් කතාව ඇතුලට ගිහින් ප්‍රශ්නෙට හේතුව හොයාගන්න පුළුවන් උනා.

ඇත්තටම ඒ අවස්තාවේ මට සමන් ගැන ඇතුවුනේ වෛද්‍යවරයකු විසින් රෝගියෙක් වෙනුවෙන් ඇතිවෙන සංවේගයට එහා ගිය දුකක්. ඇත්තටම පිරිමියෙක් තමන්ගේ පෞරුෂයම ලිංගික අවයව වලට භාර දෙනවා නේද කියන එක.

කොහොම උනත් ඊලග මාසයේ ඔහු සහ පෙම්වතිය හමුවුන අවස්තාවේ ඔහුට හොද ප්‍රාණවත් බවක් ඇතිඋනා කියලා කීවත් ඔවුන් කිසිම ලිංගික එක්විමක යෙදිලා තිබුනේ නැ. කොහොම උනත් එය හොද positive sign එකක් වගේම ඔහුගේ විශ්වාසය වැඩිකරන්න හැකියාව ලැබිලා තිබුනා. ඒ නිසාම අපේ ඊලග හමුවීමෙන් පස්සේ අපේ ප්‍රතිකාර තවත් ටිකක් ලේසි උනා.

ඔන්න ඊලගට ගොඩක් සතුටු දවසක් ඔහු අවුරුදු ගානකට පස්සේ තමන්ගේ නැතිවෙලා ගියපු පුරුෂ ශක්තිය ලබාගෙන තිබුනා වගේම අවස්තා ගනනක් ලිංගිකව එක්වෙලා තිබුනා. ඉතින් ඔවුන් දෙන්නට විස්තර ටික මට කියනකම් ඉවසීමක් තිබුනේ නැ. මම හිතන්නේ සමන්ට වඩා අදාල සිදුවීම ගැන සතුටු උනේ ඔහුගේ පෙම්වතිය. ඔවුන්ගේ වචනෙන්ම කියනවානම් " ඩොක්ටර් නම් මාරයි" කියලා කියලා තිබුනා. ඉතින් මම සමන්ට කීවේ මේ මගේ දක්ෂතාවයවත් බෙහෙත්වල හොදවත් නෙවේ. ඔයාගේ දක්ෂතවය කියන එක. ඒකත් ඔහුට ලොකු සතුටක් ඇතිකලා කියලා දැනුනා.

ඊට පස්සේ තව අවස්තා දෙකක් සමන් මාව හමුවුනා. ඉතින් සමන්ට ආයේ ගැටලුවක් වෙන්නේ නැ කියන තැනට ආවට පස්සේ අයේ මාව ඔනේ උනොත් විතරක් කතා කරන්න කියලා මම නැවතුනා. ඒඑක්කම සමන් ඔහුගේ ජිවිතයේ විශේෂ අවස්තා ඉදලා හිටලා මා එක්ක ශෙයා කර ගත්තා.

ඉතින් කාලෙකට පස්සේ අයේ මැසේජ් එකක් දාලා තිබුනා ඩොක්ටර් අපි engaged උනා කියලා. ඒ එක්කම ඔවුන් දෙන්නගේ ලස්සන ලස්සන ෆොටෝ කීපයකුත් එවලා තිබ්බා. ඒ මම ඒ දෙන්නව දැකපු පලවෙනි අවස්තාව.

කොහොම උනත් මෙතනදි මම ගොඩක්ම සතුටු වෙන කරුණු කීපයක් තියෙනවා. ඒ අතර පලවෙනි කාරණය තමයි අදාල ගැහැනු ලමයාගේ ඉවසීම, ඒ එක්කම ප්‍රතිකාර වෙනුවෙන් අවධානය යොමු කරවන්න වගේම ප්‍රතිකාර අතරතුර ඉවසීමෙන් බලා ඉන්න පුළුවන් බුද්ධිමය පරිණතබවක් ඇයට තිබුනා. සමන්ට වඩා බාල උනත් ඇය ඉතාම පරිණත කාන්තාවක්. ඒ එක්කම දෙවෙනි කාරණය තමයි සමන්ව එයා දීර්ඝකාලීනව ගොදුරු වෙලා හිටපු depression තත්ත්වයෙන් මුදවගන්නත් හැකි උනා. ඊට අමතරව අරක්කු සහ සිගරට් වලට තිබ්බ ඇබ්බැහිය නැති කරගන්නත් හැකි උනා. ඒ එක්කම ඔහු ඉතා සාර්ථකත්ව ඔහුගේ රැකියාවට අවධානය දීලා වැඩ කලා.

මේ පලවෙනියා උනාට ඒ සිද්ධියෙන් ලැබුනු මෝටිවේෂන් එකත් එක්ක තවත් බොහෝදෙනෙක්ගේ ලිංගික ගැටලු නැති කරන්න පුළුවන් උනා. ඒත් ඒ එකක්වත් සමන්ගේ ගැටලුව තරම් සංකීර්ණ උනේ නැ.

සමහර විට පිරිමින්ගේ සම්පූර්ණ පෞරුෂයම ලිංගිකව මත තීරණය වෙනවා. ඒ තමයි සමාජය තුළින් ඔවුන් වෙත පටවපූ අදහස. ඒ නිසාම ඔවුන් ප්‍රතිකාර වලට යොමුවෙන්න උනත් මැලිවෙනවා. ගොඩක් වෙලාවට ඔවුන්ගේ වෛද්‍යවරයා වෙන්නේ ෆාමසිය. ටිකක් කල් යද්දි මෙ ගැටලු ටික ටික වැඩිවෙලා ගොඩක් සංකීර්ණ මානසික ගැටලු බවට පත්වෙනවා. ඉතින් ඊට කලින් ඔයාගේ පවුලේ වෛද්‍යවරයා හමුවෙලා උපදෙස් ලබාගන්න. සමහර විට එතනින් බැරි උනොත් ඒ සම්බන්ධ විශේෂ දැනුමක් තියෙන වෛද්‍යවරයකු හමුවෙන්න.

(මේ සමන් කියන්නේ ආරෝප කරපු නමක් උනත්, විස්තරය 100% ඇත්ත කතාවකින් නිර්මාණය කලේ. ඒ එක්කම මේ වෙනුවෙන් අදාල රෝගියාගේ විශේෂ අවසරක් ලබාගත්තා. ඒ එක්කම කතාවේ තියෙන සමහර දේවල් අතිශෝක්තියක් වගේ පෙන්න් පුළුවන් , ඒ වගේම මාර්කටින් එකක් විදියට පේන්න පුළුවන් ඒත් මට කතාවේ සංකීර්ණ බව පෙන්නන්න ඒ වචන එහෙමම පාවිච්චි කරන්න උනා. මෙතන උපදෙස් බලාපොරොත්තුවෙන් තමන්ගේ පෞද්ගලික විස්තර කමෙන්ට් කරන්න එපා. )

Dr Sanjaya U Jayasooriya

01/06/2023

අරුම පුදුම දොස්තර

ඔන්න ලගදි දවසක් බෙහෙත් දිදි ඉන්නකොට ලෙඩෙක් ආවා. එයාගේ අසනීපේ තමයි කැරකිල්ල, අධික නිදිමත සහ වෙනත් ප්‍රශ්න කීපයක්.

බෙහෙත් සහ රෝග ඉතිහාසය පිලිබද සලකා බලද්දි ලෙඩා පොඩි ඇලජි එක්කට බෙහෙත් ගන්න ගිහින් තිබ්බේ. දීලා තියෙන බෙහෙත් මෙහෙමයි.

Omeprazole 20mg පැය 8කට වරක්
Alamine (chlopenaramine ) 4mg පැය 8කට වරක්
Cipium (chlopenaramine ) 4mg පැය 8කට වරක්

බෙහෙත් ටික බලපු ගමන් පෙනුන දේ තමයි කිසිම අවබෝධයකින් බෙහෙත් දිලා නැ කියලා. ඒ එක්කම බෙහෙත් වල උපරිම ඩෝස් ගැන අවබෝධයකින් බෙහෙත් දීලා නැ කියන එක.

විශේෂයෙන් alamine සහ cipium කියන දෙකම එකම බෙහෙත් වර්ගයක brand name දෙකක් උදාහරණයක් විදියට අපි piriton කියලා පාවිච්චි කරන්නෙත් මේ බෙහෙතම තමයි.

සමානයෙන් ලංකාවේදි අපි දවසකට උපරිම පාවිච්චි කරන්නේ මේ බෙහෙත් එකෙන් පෙති දෙකක් වගේ. පිටරටවල මීට වඩා පොඩ්ඩක් වැඩි ප්‍රාමාණයක් පාවිච්චි කරනවා වගේම ඔවුන්ට ඒක දරාගන්න පුළුවන් උනත් ලංකාවේ අය එක පෙත්තක් බීලත් නිදා වැටෙනවා.

අවසානෙට හොයලා බැලුවා කවුද මේ දොස්තර කියලා. පස්සේ බලද්දි බටහිර තියා ආයුර්වේද සුදුසුමක්වත් නැති හොර දොස්තර කෙනෙක්. ඒ උනාට ප්‍රසිද්ධ වෙලා තියෙන්නෙ ආයුර්වේද සහ බටහිර දෙකම දීලා ලෙඩ හොද කරන කෙනෙක් කියලා.

එතනදි පාවිච්චි කරන සරල ක්‍රමය තමයි බොරුවට පොඩි තෙල් එකක් කල්කයක් දීලා බටහිර ඖෂධ වලින් සමානය ප්‍රමාණයට වඩා ගොඩක් වැඩි ප්‍රමාණයක් දෙන එක.

මේකෙන් වෙන ප්‍රශ්නය තමයි බොහෝ ඖෂධ ආශ්‍රිත සංකුලතා ඇතිවෙන එක සහ එහෙම මාරාන්තික සංකූලතා ඇති උන අවස්තාත් තියෙනවා.

ඉතින් මේක දාන්න හිතුවේ මේකයි. ඊයේ පෙරේදා කුලියාපිටියේ හොස්පිටල් එකේ සිකුරිටි කෙනෙක් ප්‍රෙස්ර් බලපු කතාව මාධ්‍ය වලින් වාර්තා උනා. ඒ ගැන ලොකු කතන්දර අහන්න ලැබුනා.

සරලව ඩිජිටල් ප්‍රෙෂර් මැෂින් එකක් ඕනේම ගෙදරක තියෙනවා. ඒක පාවිච්චි කරලා ප්‍රෙෂර් බලන්න අපි හැමෝම දන්නවා. ඒක තවදුරටත් technical grade skill එකක් නෙවේ. මේ ක්‍රියාව හොස්පිටල් එකේදී සිදුවෙනෙ triage areas වල. ඒ එන රෝගින්ගේ හදිසි අවශ්‍යතාවන් තියෙන අය අදුනගන්න. මෙහෙම ප්‍රෙෂර් පල්ස් බලලා දුන්නට අවශ්‍ය හැමෝගෙම වෛද්‍යයවරයෙකු ප්‍රෙස්ර් බලනවා සහ එහෙම වෙන්න ඔනේ.

ඉතින් එක්කට එකක් සම්බන්ධ නැති කතා දෙකක් එකට සම්බන්ධ වෙන්නේ කොහොමද ?

අපි කතා කරන්නේ වෛද්‍යයවරු රටයන එක විතරයි. ඒත් අපිට නොපෙනෙනෙ දේ තමයි මේ වෙද්දි ඩිග්‍රී එකක් තියෙන නර්ස් කෙනෙක් හොයාගන්න නැති තරම්, වෝර්ඩ් එකක් ඇටෙන්ඩ්න්ට් කෙනෙක් හොයාගන්න නැති තරම්. ගොඩක් නර්ස්ලාට UK , Australia වගේ රටවල ඉතා පහසුවෙන් ජොබ් හොයාගන්න පුළුවන්. ඒ එක්කම සෞඛ්‍ය කාර්‍යය සහයක සහ attendant කියන තනතුරු වල අයට ඉතාම පහසුවෙන් care giver කියන ජොබ් එකට අවස්තා ලැබෙනවා. ඒ වගේ අයත් ඕනේ තරම් දැන් රටෙන් ගිහින්. ඉතින් ඇටෙන්ඩ්න්ට් කෙනෙක්ගේ වැඩේ කරන්න කෙනෙක් නැත්නම් එතනට වෙන කෙනෙක් දාලා හරි ඒක ඇදගෙන යන්න තරම් රෝහල කාරුණික වෙලා තියෙනවා.

ඒ එක්කම අපිට දොස්තරලාගෙන් වැඩක් නැ කියපු සමාජයක උන් ටික සේරම රට අත ඇරලා ගියාට පස්සේ බෙහෙත් ගන්න වෙන්නේ අර මම කීවා වගේ ගමේ ගොඩේ ඉන්න නම ඉස්සරහින් වෛද්‍යය කැල්ලක් දාලා බෝඩ් එකක් දා ගත්ත කිසිම සුදුසුකමක නැති මිනිස්සුන්ගේන්.

20/10/2022

"දැයේ දරුවන් වෙනුවෙන්
- මේ සටහන කියවන්න 💔😔 ..."

මේ කන්තලේ ගංතලාව මහා විද්‍යාලයේ දැරියකගේ සත්‍ය කතාවකි. එහි විදුහල්පති පද්මසිරි කොට්ටේගොඩ මහත්මා ලියු ලිපියෙන් කොටසක් ඒ අයුරින්ම පහත දක්වා තිබේ.

"....සැප්තැම්බර් මස 13 දින පාසල් කාර්යාලයට 7 ශ්‍රේණියේ දියණියක සමග පැමිණි ගුරුතුමියක් එම දියණියට 7 A පන්තියේ යෙහෙළියක් නොමැති බැවින් 7 B හෝ 7 C පන්තියකට යොමු කරන ලෙස ඉල්ලා සිටින බව පැවසීය.

යම් හදිසි කාර්යයක නිරතව සිටී මා ඊළඟ කාලඡේදය අවසානයේ ඇයව හමුවිය හැකි බව පවසා ගුරුතුමිය සමග යලි ඇයව ඇය පෙර සිටි පන්තියටම යැවීමි. නියමිත වෙලාවටත් ටික වේලාවකට පෙර එම දියණිය තනිවම කාර්යාලයට පැමිණි අතර, ඇය ඉදිරිපස අසුනේ අසුන්ගන්වා ගතිමි. මට පෙර කතාව ඇරඹූ ඇය,

"සර් 7C පන්තියට මට යන්න ඉඩ නෑ... 7B පන්තියට ගියාට මගේ ප්‍රශ්නේ විසඳෙන්නෙ නෑ.."

"ඇයි පුතේ එහෙම කියන්නේ? "

"සර් මගේ ප්‍රශ්නේ තියෙන්නේ ගෙදර, ඒකට උත්තරයක් පන්තියේ තිබුනා. මගේ පන්තියේ මට හොඳ යාලුවෙක් හිටියා. මට ගොඩක් දවස් වලට ඉස්කෝලේ එන්න බැරි වුන නිසා එයාගේ තනියට එයා වෙන යාළුවෙක් හොයාගෙන, මම දැන් තනි වෙලා ඉන්නේ.."

"ඔයා කොහොමද තනි වෙන්නේ පන්තියේ යාළුවෝ ගොඩක් ඉන්නවනේ? "

"එයාලා මගේ ප්‍රශ්නේ දන්නේ නෑනේ"

"පුතාට ගෙදර තියන ප්‍රශ්නේ මට කියන්න, මම උත්තරයක් හොයා දෙන්නම්.. "

මද වේලාවක් නිහඬව බිම බලා සිටි ඇය මෙසේ පැවසුවාය.

"සර් අපේ තාත්තට රස්සාවක් නෑ. කුලී වැඩකට ගිහිල්ලා සල්ලි හොයාගන්නේ. දැන් කුලී වැඩත් නෑ. අම්මට රස්සාවක් නෑ. උදේට කෑම නැති දවස් වලට අම්මා මාව ඉස්කෝලේ එවන්නේ නෑ.. කලන්තේ හැදෙයි කියලා. ටීචර්ලා ආවේ නැත්තේ ඇයි අහනකොට මම කියනේ අසනීප වෙනවා කියලා. 11 පන්තියේ ඉන්න මගේ අක්කා විභාගේ ලියන්න ඕනේ කියලා බඩගින්නේ ඉස්කෝලේ එනවා. එයා විවේක වෙලාවේ යාළුවන්ගෙන් කෑම කනවලු. මටත් ඉස්සර යාළුවාගේ කෑම එකෙන් ටිකක් දුන්නා.. ඒත් දැන් එයා කන්නේ අළුත් යාළුවා එක්ක. ඒ නිසා මට කෑම නෑ. කෑම නැති නිසා මම ඉස්කෝලේ එන්නෙ නැත්තේ. ගිය සතියේ දවස් තුනක් අපිට බත් නැතුව හිටියා. චූටි මල්ලි බඩගිනී කියලා අඬනවා. එතකොට අම්මත් අඬනවා. අක්කා රෑ අසනීප වුනා. 1990 ඇවිත් අක්කා ව ඉස්පිරිතාලේ අරන් ගියා. අම්මා කිව්වා අක්කගෙ ඇඟේ ලේ අඩුවෙලා කියලා හොඳට කන්න බොන්න දෙන්න කියලා දොස්තර මහත්තයා කිව්වා කියලා. ඊයේ අපේ තාත්තා ගඟේ වැලි ගොඩ දාන්න ගිහිල්ලා හවස රුපියල් 1000/= ක් අරන් ආවා. කඩෙන් බඩු ගෙනත් බත් උයලා රෑට කෑවා. අද උදේ උයලා අම්මා බත් එකක් බැඳලා දුන්නා. උදේට නොකා දවල්ට කන්න ඒක අරන් ආවා. ඒක කාලා තමයි දැන් ආවේ."

"සර් අද තාත්තට කුලී වැඩක් හම්බුනේ නැති වුනොත් හෙට කෑම නැති නිසා මම ඉස්කෝලේ එන්නේ නෑ. මට බනින්න එපා කියලා ටීචර්ලට කියන්න."

ඇයගේ දිගු කතාව එසේ නිමාවිය.

"පුතේ ගෙදර කෑම නැති දවසටත් ඔයා ඉස්කෝලේ එන්න. උදේම ඇවිත් මට කියන්න. මම ඔයාට කෑම එකක් දෙන්නම්. "

දීප්තිමත් වූ දෙනෙතින් මා දෙස බැලූ ඇය. "එහෙනම් හෙට ඉඳලා මට හැමදාම ඉස්කෝලේ ඉන්න පුළුවන් නේද සර්.." කියා අසුනෙන් නැගිට දණගසා මා හට වැඳ පන්තියට යාමට නික්ම ගියාය.

මෙයට,
පද්මසිරි කෝට්ටේගොඩ
විදුහල්පති - ගංතලාව මහා විද්‍යාලය
මොල්ලිපොතානේ

උපුටාගැනීමකි.

20/05/2022

මේ දවස්වල අපි හැමෝම ගොඩක් මානසික ප්‍රශ්න වලට මුහුන දෙනවා..
ඒක ගොඩක් වෙලාවල රෝගීන් එක්ක කතා කරද්දි දැනිලා තියෙන කාරණයක්. ඒත් දැන් ගොඩක් දෙනෙක් ප්‍රශ්න එක්ක ජීවත් වෙන්න පුරුදු වෙලා.
ඒත් සමහර අයට ඒවා දරාගන්න බැ. ඉතින් ගොඩක් දරුණු ප්‍රතිඵල එන්න කලින් තමන්ගේ මානසික ගැටලු වලට පිළියම් හදාගන්න උත්සහ කරන්න.

මේ වෙනුවෙන් නොමිලේ ප්‍රතිකාර ගන්න බොහෝ රෝහල්වල පහසුකම් තියෙනවා පහු වෙන්නේ නැතිව ඒවට යොමුවෙන්න. ඒ එක්කම මේ වගේ අවස්ථාවල මානසික සහය දෙන්න ගොඩක් ආයතන තියෙනවා. ඒ එක්කම ඔබේ වෛද්‍යයවරයා එක්ක කතා කරන්න පුලුවන්.

ඉතින් මේ විශාදය කියන්නේ සියදිවි හානිකරගැනීම වෙනකම් විවිධ අයහපත් ප්‍රතිපල එන්න පුලුවන් තත්ත්වයක්. මුල් අවස්ථාවේදි කරන පොඩි පොඩි දේවල් වලින් සංකීර්ණ ගැටලු ඇතිවෙන එක වලක්ව ගන්න පුලුවන්. ඒ නිසා මුල් අවස්ථාවේදීම හදුනාගෙන ප්‍රතිකාර වලට යොමුවෙන එක ගොඩක් වැදගත්.

http://onlinedoctorsl.lk/depression-sinhala/

02/05/2022

ඩොලර් හිගයේ මුවාවෙන් අයෙත් හිස ඔසවන ක‍ටුපොල්

ලංකාව විතරක් නෙවේ. ක‍ටුපොල් (Oil palm) කියන්නේ ලොකේම ශාකමය තෙල් පරිභෝජනයෙන් 40 -45%ක් පමණ නියෝජනය කරන ශාකයක්. විශේෂයෙන් ලංකාවේ බොහෝ රබර් වගාවන් ආශ්‍රිතව රබර් වගාවට ආදේශකයක් විදියට ඉස්සරහට ආපු ශාකයක් තමයි ක‍ටු පොල් එහෙමත් නැත්නම් ඔයිල් ෆර්ම්. විශේෂයෙන් ලංකාව කියන්නේ ශාකමය තෙල් ඉතා අධිකව ගන්න රටක්. 1970 වෙනකොට ලංකාවේ තිබ්බ මුලු පරිභෝජනයම පොල් තෙල් වලින් සිදු වූවත් එතනින් එහාට ඔයිල් ෆාර්ම් ශාකය ශ්‍රී ලංකාව තුළ ස්ථාපිත වෙනවා. මෙයට ඉතාම වැදගත් හේතුව වෙන්නේ ලංකාවේ තියෙන තෙල් පරිභෝජන අවශ්‍යතාවය සම්පූර්ණ කරන එක. ක‍ටුපොල් ඒ අවශ්‍යතාවය සඳහා සුදුසුම ශාකය වෙන්න හේතු ගොඩක් තිබ්බා.

1. ලංකාවේ රබර් කර්මාන්තය ආර්ථික වශයෙන් ස්තීර ආදායමක් නොවීම
2. ක‍ටුපොල් වල අධික ඵලදාව (අනෙකුත් ශාක වලට සාපේක්ෂව 10ගුණයක පමණ තෙල් නිෂ්පාදනයක් කිරීමට හැකිවීම)
3. පොල් තෙල් වලට ඉතා හොද ආදේශකයක් වීම.
4. ජාත්‍යන්තර වශයෙන් වැඩි වශයෙන් භාවිත වෙන ශාක තෙල් වර්ගය වීම.

එතැන ඉදලා ලංකාව තුළ ශාක තෙල් නිශ්පාදනයට ක‍ටුපොල් ලොකු දායකතවයක් දක්වනවා. ඒ එක්කම ජාත්‍යන්තර වශයෙන් යම් විදේශ විනිමයක් ගේන කර්මාන්තයක් විදියට මෙම ශාකය ගොඩක් කතා බහට ලක්වෙනවා.

ඉතින් ඉතා හොද අධ්‍යයනයකින් පසුව ක‍ටුපොල් වගාව වැඩි වශයෙන් රටතුළ ස්ථාපිත වීම ආරම්භ වෙන්න ඉතාම මැත කාලයකදි. ඒ අතර ප්‍රදේශයේ ජනතාවගෙන් සහ විව්ධ පාරිසරික සංවිධාන වලින් කරන දීර්ඝ කාලීන පැමිණිලි නිසා ක‍ටු පොල් සම්බන්ධ මධ්‍යය පරිසර අධිකාරිය විසින් ඊට අදාල අංශ ගණනාවක නිර්දේශ සලකලා ඉතා විශේෂ වාර්ථාවක් හදලා තියෙනවා. එම වාර්ථාවට පොල් සංවර්ධන මණ්ඩලය, රබර් සංවර්ධන මන්ඩලය, මහවැලි අධිකාරිය, සහ තවත් බොහෝ රජයේ ආයතන වල කෘෂි සහ වෙනත් විශේෂඥයෝ දායක වෙලා තියෙනවා.

මේ වාර්ථාවට අනුව ඔවුන් පහත කරුණු පෙන්නලා දීලා තියෙනවා.

භූගත ජල පද්ධතිවල අඩුවීම, ලිං සිදීයාම, කුඩා ජලපහරවල් සිදී යාම සහ ජල මූලාශ සිදියාම
පහල ශාක ස්තරයක් ඇති නොවීම
අධික පාංශුඛාදනය
අධික පෝෂක ප්‍රමාණයක් පසෙන් ලබා ගැනීම, අධික කෘෂිරසායන ද්‍රව්‍යයය් ප්‍රමාණයක් අවශ්‍යයවීම සහ ඒවා ජල මූලාශ ඔස්සේ පහලට ගලායාම
ජෛවවිවිධත්වයට සිදුවන හානිය සහ සර්පයන් වැනි සමහර විශේෂ අනවශ්‍යය ලෙස වැඩීවීම.
ජන ජීවිතයට වන හානිය.

මේවා ඉතා සරල ලෙස පෙනුනත් වාර්ථාව අධ්‍යයනය කරන කෙනෙක්ට මෙහි බැ‍රැරුම් කම ඉතා හොදින් නිරීක්ෂණය කල හැකියි.

ඒ එක්කම තමයි තව දුරටත් මේ පිළිබඳ සලකා බැලීමේදී ලෝකය පුරා මීට සමාන ගැටලු නිර්මාණය වී තිබෙනවා. විශේෂයෙන් ලෝකයේ විශාලම ෆාර්ම් ඔයිල් නිෂ්පාදක රට වන ඉන්දුනිසියාව මේ ගැටලුවට ඉතා විශාල වශයෙන් මුහුනදී තිබෙනවා. ඒ එක්කම මේ පරිසර හානිය නිසාම මුලු ලොකේම ඔයිල් පාර්ම් නිෂ්පාදනය පිළිබඳ දැන් දැන් දැඩි නිතිරීති ඇතිවෙමින් පවතිනවා. විශේෂයෙන් එමගින් වන පරිසර හානිය ආවම වන ලෙස ඔයිල් ෆාර්ම් ශාක රෝපණය කිරීම අනිවාර්යය නිර්නායකයක් වෙන්වා.

ඒ එක්කම පරීක්ෂකයන් නිරීක්ෂණය කරපු ඉතාම වැදගත් කාරණයක් තියෙනවා. ඒ තමයි කාලෙකට කලින් ඇමරිකාව තුළ පොල්තෙල් වගේ තෙල් සම්බන්ධයෙන් විරෝධයක් ඇති වුනා. ඒ විරෝධය නිසාම ශ්‍රි ලංකාව තුළත් පොල්තෙල් පරිභෝජනය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු උනා. නමුත් පසුව නිරීක්ෂණය කල ඉතාම වැදගත් කාරණයක් තියෙනවා. ඒ තමයි අපි පොල් තෙල් වලින් ඇත් වෙලා වෙනත් එළාවලු තෙල් වලට යොමුවීමත් එක්ක රටේ හෘදරෝගවල ඉතා ඉශාල වැඩිවීමක් දකින්නට තියෙනවා කියලා ඔවුන් නිරීක්ෂණය කරලා තියෙනවා. මේ සඳහා ඔවුන් දක්වන හේතුව තමයි පොල්තෙල් වල හෘද රෝගවලින් ආරක්ෂාකරන්නට ඇති යම් හැකියවක් තියෙනවා කියන කාරණය.

ඉතින් අපි හැමෝම දන්නවා ලංකාවේ පසුකාලීනව ඇතිවුන ක‍ටුපොල් තහනමට බලපැ එක වැදගත් කාරණයක් තියෙනවා. ඒ තමයි ඉස්සරවෙලා කියපු පාරීසරික සහ සාමාජීය හානියට අමතරව ඇතිවන සෞඛයයමය තර්ජන. මොනාද මේ සෞඛ්‍යයමය තර්ජන සහ මොනවද ඒකේ විද්‍යාත්මක පැත්ත?

සරලවම කියනවානම් අපි දන්නවා ලංකාවේ පොල්තෙල් වලට ලොකු ඉල්ලුමක් තියෙනවා. ඒ එක්කම පොල්වල මිළ ඉතාම ඉහලයි. සාමන්‍යයෙන් පසුගිය කාලේ තිබ්බ පොල් මිලට සාපේක්ෂව නිෂ්පාදන පිරිවැය බැලුවම වෙළදපල මිලට පොල්තෙල් විකුනන්න බැ. මෙයට ආදේශකයක් විදියට විවිධ පිලිගත නොහැකි ක්‍රම යොද ගැනීම සිදුවුනා. ඒ අතර විවිධ ශාක සහ සත්ත්වතෙල් පොල්තෙල් වලට මිශ්‍ර කිරීම සිදුවුනා. මෙයට යොදාගත් ඇදගත්ම ආදේශකයක් උනේ ෆාර්ම් ඔයිල්.

ලංකාවේ ඇතිවුන පොල්තෙල් ගැටලුවත් එක්ක මාගේ පෞද්ගලික වෛද්‍යය මධ්‍යස්ථානයට එන රෝගීන්ගේ පොඩි සමීක්ෂණයක් කලා. මේ සඳහා ‍තෝරගත්තේ රුධිර කොලෙස්ටරෝල් මට්ටම ඉතා විශාල හානිදායක මට්ටමක නොපවතින , සීනි ප්‍රෙෂර්වගේ රෝග නැති අලුතෙන්ම කොලෙස්ටරොල් තියෙනවා කියලා හොයාගත්ත රෝගීන් පිරිසක්. ආසන්න වශයෙන් රෝගීන් 30ක් විතර. ඔවුන්ට දුන්න එකම අවවාදය තමයි කඩෙන් ගන්න පොල්තෙල් වෙනුවට එක්කො ගෙදරදි පොල්තෙල් හදාගන්න. එහෙමත් නැත්නම් විශ්වාසදායක තැනකින් පොල්තෙල් ලබාගන්න කියන එක. මේ රෝගීන් කිසිම කෙනෙක්ට කිසිම ඖෂධයක්වත් වෙනත් ආහරාමය උපදෙසක්වත් දුන්නේ නැ. අවසානෙට මාස 3කින් ඔවුන්ගේ කොලෙස්ටරොල් මට්ටම් ඉතාම හොද මට්ටමකට ඇවිත් තිබුණා කියලා මම නිරීක්ෂණය කලා. ඒ එක්කම වැදගත්ම කාරණය තමයි එච් ඩි එල් කොලෙස්ටරොල් (HDL Cholesterol) වල සැලකිය යුතු වැඩිවීමක් පැවතීම. මෙම සමීක්ෂණය අවශ්‍යය තරම් රෝගීන් සංඛ්‍යාවක් නැති වීම සහ තවත් කරුණු කිහිපයක් නිසා 100% සාර්ථක එකක් කියනන් බැ. ඒත් එමගින් දැකපු නිරීක්ෂණ අනුව කෙනෙක්ට අවශ්‍යයනම් හොද මට්ටමක සමීක්ෂණයකට යා හැකියි.

මෙහෙම වෙන්නේ ඇයි කියලා කියනන්ට කලින් පොල්තෙල් සහ ෆාර්ම් ඔයිල් වල රසායනික සංයුතිය කතා කරන එක වැදගත් කියලා හිතෙනවා. ආසන්න වශයෙන් පොල්තෙල් සහ ෆාර්ම් ඔයිල් වල තීයෙන Saturated Fatty acid, Unsaturated fatty acid වල ප්‍රතිශතය ආසන වශයෙන් සමානයි. පොල්තෙල් වල මේ තියෙන අධික සංයුක්ත මේද (Saturated fatty acid) ප්‍රමාණය නිසාම තමයි පසුගිය දශක කිහිපය තුළ මෙය සම්බන්ධව සමාජය තුළ විශාල සෘනාත්මක අදහසක් ඇති උනෙත්. කොහොම උනත් පොල්තෙල් වල තියෙන 10% විතර වෙන අසංතෘප්ත මේදය පවතින්නේ සිස් (cis) කියන ආකාරයෙන්. මෙය හොද ආකාරයේ මේද කියලා හඳුන්වන්න පුලුවන්. එත් එක්කම් තවත් වැදගත් කරුණක් තමයි පොල්තෙල්වල තියෙන ගොඩක් සංතෘප්ත මේදය , මධ්‍යයම ප්‍රමාණයේ මේද අම්ල විදියට් තීයෙනවා. ඒවා සෘජුව භාවිතා වෙන්නේ ශක්තිය නිෂ්පාදනයට නිසා එමගින් ශරීරයට හානියක් නැ. ඒත් අපි ෆාර්ම් ඔයිල් ගත්තාම වෙලදපොලේ තියෙන ෆාර්ම් ඔයිල් තියෙන්නේ ට්‍රාන්ස් (trans) කියන ආකාරයේ මේද අම්ල විදියට. මේ නිසා මෙය බොහෝවිට ක්‍රියාකරන්නේ සංතෘප්ත මේදයට ආසන්න විදියකටම තමයි. මෙන්න මේ හේතුව නිසා තමයි ෆාර්ම් ඔයිල් භාවිතය හොද නැ කියන්නේ. ඒ එක්කම සමහර පරික්ෂණ පත්‍රිකා වලින් කියන විදියට ෆාර්ම් ඔයිල් නිසා ඇතිවන හෘදරෝග සඳහා වන බලපැමට ආමතරව එන්ඩොමෙට්‍රියෝසිස්, කැන්සර් , වගේ නොයෙකුත් රෝග ගණනාවක් ඇති වෙන්න පුලුවන්.

ඒ එක්කම තමයි දැන් දැන් බොහෝ යුරෝපීය රටවල් ෆාර්ම් ඔයිල් වලින් තොර ආහාර නිෂ්පාදනය පටන් අරන් තියෙනවා වගේම බොහෝවිට ඒ වෙනුවෙන් පොල්තෙල් වගේ අදේශක වලට ඉස්සරහට ලොකු තැනක් ඒවි. යුරෝපයෙන් පටන් ගත්ත මේ වෙනස ඉස්සරහට බොහෝ ප්‍රදේශවලට පැතිරිලා ලෝකයේ ෆාර්ම් ඔයිල් ඉල්ලුම ඉතා ඉක්මනින් අඩු වෙන්න අවස්ථාව තියෙනවා. ඉතින් ලෝකෙම ක්‍රමයෙන් එයින් ඉවත් වෙද්දි අපි ෆාර්ම් ඔයිල් වැඩිකරගෙන වැඩක් නැ.

මේ ලිපිය ලියන්න වුනේ හදීසියේ ඇතිවුන ෆාර්ම ඔයිල් තහනම ඉවත් කිරීමේ කතා බහත් එක්ක. මේ සම්බන්ධ සියලුම ආශ්‍රිත ලිපි සහ මූලාශ පහලින් සඳහන් කරනවා. අවශ්‍යය කෙනෙක්ට තවදුරටත් කියවන්න කියලා ඉල්ල සිටිනවා.

ආශ්‍රිත ලිපි
1. මධ්‍යයම පරිසර අධිකාරිය විසින් පළකල වාර්තාව
https://www.cea.lk/web/images/news/2018/katupol/Oil_Palm_Report_28.05.2018_03-ilovepdf-compressed.pdf

2. ECOLOGICAL IMPACTS OF PALM OIL EXPANSION IN INDONESIA වාර්තාව
https://theicct.org/sites/default/files/publications/Indonesia-palm-oil-expansion_ICCT_july2016.pdf

3. IUCN මගින් පළකල palm oil and bio diversity නම් ලිපිය
https://www.iucn.org/resources/issues-briefs/palm-oil-and-biodiversity

4. පොල්තෙල් සහ ෆාර්ම් ඔයිල් වල රසායනික ව්‍යුහය සහ සැකැස්ම පිළිබඳ ලිපිය.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5044790/

5. Mayo clinic වෙබ් සයිට් එක මගින් පලකල Don't get tricked by these 3 heart health myths නම් ලිපිය
https://www.mayoclinic.org/dont-get-tricked-by-these-3-heart-health-myths/art-20390070

6. Ceylon medical journal මගින් පලකල පොල්තෙල් වල අඩංගු මෙදවල ක්‍රියාකාරීත්වය පිළිබ්ඳ ලිපිය.
https://cmj.sljol.info/articles/10.4038/cmj.v51i2.1351/galley/1200/download/

7. හෘදරෝග , දියවැඩියාව, කොලෙස්ටරෝල්, අධික රුධිර පීඩනය පිළිබඳ කියවීමට
https://onlinedoctorsl.lk

Dr Sanjaya U Jayasooriya
MBBS (Peradeniya)
General practitioner

10/04/2022

තුන්වෙනි ලෝකයේ හොදම සෞඛ්‍යය පද්ධතිය අවසානයි

ඔබ මෙච්චර කල් ටවුමේ චැනල් සෙන්ටර් එකේ ඩොකටර් ට බනින්න ඇති. ඒ තමන්ගේ විවේකයක් ගන්න තියෙන වෙලාවේ ඇවිත් ලෙඩ්ඩු ටිකක් බලලා කීයක් හරි හොයාගන්න එකට. ඒ එක්කම තමයි ක්ලිනික් එකේ ඩොක්ටර්ට බනින්න ඇති මොකද 600 - 700 විතර ඉන්න ක්ලින්ක් එකේ 3 දෙනෙක් විතර ඉදන් සේරම ලෙඩ්ඩු බලලා ඉවරකරද්දි ඔබට අහගන්න තිබ්බ දෙයක් අහන්න බැරි උන එකට. ඒ එක්කම වා‍ටුවේ මිස්ට බනින්න ඇති. ඔබේ අතට දාපු සේලයින් එක පොඩ්ඩක් ගලවන්න වෙලා ගියාම. ඒ එක්කම පහුගිය කාලේ වැක්සීන් ගහන්න පෝලිමේ ඉද්දි අපේ පලු අරින්න ඇති. ඒත් මේ කිසිම එකක්ට වැරදි සෞඛ්‍යය ක්ශේත්‍රයේ අපි නෙවේ. රටේ පාලන තන්ත්‍රය. ඒ මොකද කිවෙත් රටේ හැම දෙයින්ම සෘජු හා වක්‍ර බදු දරාගන්න බැරි තරම් අරගෙන ඔබට අවශයය සෞඛ්‍යය පහසුකම් දියුණු කරන්න උත්සහ නොකලට ඇමරිකාවේ එන්ගලන්තේ ඕස්ට්‍රේලියාවේ වගේ ලෙඩා අපූ ගමන් ලෙඩාගේ හැම ටෙස්ට් එකක්ම එකපර නොවුනට ආපු ගමන් ගන්න FBC එකෙන් ඔය හැමතැනම හොයගන්න ලෙඩ ටික හොයාගන්න අපි උත්සහ කරනවා. ඒ එක්කම ඩෙන්ගු වගේ ලෙඩ ගත්තම හොයාගත්ත මුල්කාලේ ලෙඩ්ඩු 10% මැරෙනවා. ඒත් දැන් ඩෙංගු රක්තපාත තත්තවයට යන රෝගීන්ගෙනුත් මරනයට පත්වන්නේ 0.2% පමණ. මොන ලෙඩේ ගැන කතා කරත් එහෙම තමයි. සමහර විට අපි ආයතනයකට ගියොත් අද එයා නැ කියලා හැරිලා ආපු දවස්ගාන අනන්ත වෙන්න පුලුවන්. එත් හොස්පිටල් එකක 10ක් ඉන්න ඔනේ තැන වැඩ කරන්න ඉන්නේ 3 දෙනයි කියලා කිසිම ලෙඩෙක්ගේ වැඩක් බාගෙට කරලා ගෙදර යවනවා ඔයාල දැකලා තියෙනවාද?

මෙන්න මේ කැපකිරීම නිසා තමයි ශ්‍රි ලංකාව තුන්වෙනි ලෝකයේ සෞඛ්‍යය අතින් ඉහලම ස්තානයේ ඉන්න රට වෙලා තියෙන්නේ. ළදරු මරණ අනුපාතිකය , මාතෘ මරණ අනුපාතිකය වගේ සෞඛ්‍යය නිර්ණායක ගත්තොත් බොහෝ විට අපි දෙවෙනි වෙන්නේ ලෝකයේ දියුණුම රට්වල් කීපයකට පමණයි. අන්න ඒ නිසාම ශ්‍රි ලංකාවේ සෞඛ්‍යය පද්ධතිය ලෝකයේ විශේෂ සෞඛ්‍යය පද්ධතියක් විදියට අදුරගෙන තියෙනවා. ශ්‍රි ලංකාවේ සෞඛ්‍යය පද්ධතිය Best low cost health system කියලා හදුන්වන්න තරම් අපි දියුණුයි. ඒකට බොහෝ හේතු තියෙන බව ඇත්ත. ඒත් එකට තියෙන වැදගත්ම හේතුව මිඩ් වයිෆ්ගේ ඉදන් විශේෂඥ වෛද්‍යයවරයා දක්වා තියෙන කැපවීම. මාසෙට OT පැය 300ක් විතර කරන වෛද්‍යයවරු ඒ වෙනුවෙන් වැ‍ටුප් ලබන්නේ පැය 120කට පමණයි. ඔයගොල්ල අහන නිදහස් අධ්‍යාපනයෙන් අපි ගත්තෙ දේවල් වෙනුවෙන් අපි රටට දෙන දේ තමයි මේ.

අපි සෞඛයය සේවකයෝ විදියට මේවා දියුණු කරන්න කොච්චර ඉල්ලිම් කලත් ඒවා දියුණු වීමක් උනේ නැ. වෙච්ච එකම දේ තමයි අපේ පොඩි පොඩි සීනිබෝල වරප්‍රසාද පෙන්න පෙන්න රටේ මිනිස්සු ටික කුලප්පු කරපු ටික. ඒ එක්කම සෞඛ්‍යය ක්ශේත්‍රයේ හිටපු එක් එක කොටස් කොටවපු එක.

කොහොම උනත් කොරොනා කාලේ වෙද්දි මේ වෙනකම් පාලනයේ උන්න ආන්ඩු සේරගෙම නිරුවත පෙනුනා. ඒ තමයි ඒ වෙද්දි රටට තිබ්බ අයි සී යූ ඇදන් ගනන 500ක් වගේ. වෙන්ටිලේරට් ගාන 100ක් වගේ. ජර්මනිය වගේ රටවල්වල ජනගහනයෙන් 100,000කට අයි සී යූ ඇදවල් 47ක් තියෙද්දි අපේ රටේ මිනිස්සුන්ට තියෙන්නේ 2- 3 අතර ගානක්. අනිත් සෞඛ්‍යය පහසුකම් ගත්තත් ඔය තත්ත්වයම තමයි. ලංකාවට පෙට් මැෂින් එකක් ගන්න මිනිස්සු කරපු දේවල් හැමෝටම මතක ඇති කියලා හිතනවා. දවසක් ලෙක්චර කෙනෙක් කීවා මතකයි දළදා මාලිගාව වටේ රේස් එකක් තියෙන වියදමින් පෙට් මැශින් 3ක් ගන්න පුලුවන් කියලා. එතකොට අපිට සරලව පේන දේ තමයි ලංකාවේ ඉන්න 225ක් සහ ඔවුන්ගේ පවුල් වල නඩත්තුව වෙනුවෙන් අපි අපේ සෞඛ්‍යය , අධ්‍යාපනය සහ තවත් ගොඩක් දේවල් වලට තියෙන බදු මුදල් නාස්ති කරනවා. අර කිව්ව උදාහරණයට අනුව රටේ සෞඛ්‍යය පද්ධතිය දියුණු කරන්න ඔනේ සියලුම වියදම් වලට මේ 225 දෙනා නාස්ති කරන මුලු වියදම වැඩිත් එක්ක කියලා හිතන්න පුලුවන්.

දවසක් මම පාරේ යද්දි ඔන්න මුලින්ම පොලිස් වාහන පෝලිමක්, ඊට පස්සේ බයික් පෝලිමක් , ඊටත් පස්සේ තවත් වාහන පෝලිමක්, ඊට පස්සෙ තමයි අදාල ඇමති වරයා එන්නේ. ඊටත් පස්සෙ තවත් වාහන පෝලිමක්. ඒ එක්කම දියුණු රටවල් වල නායකයෝ යන හැටි දැක්කම මේ ජීවියෝ ඉන්නේ කොච්චර හීනමානයකින්ද කිය්ලා හිතෙනවා. ජනාධිපතිගේ ඉදන් හැමදෙනාම එන්නේ බයිසිකලේ. හරිම සරලයි.

ඉතින් මෙහෙම ජනතාවගේ සල්ලි වියදම් කර කර , ඔනැවටත් වඩා සැප විද විද, තවත් ලොකූ ප්‍රමාණයක් නාස්ති කර කර, ඩොලර් මිලියන් ගානක් පිටරටවල් වල එකතු කරද්දි ලංකාවේ මිනිස්සු දවසකට වේලක් හරි කාල ඇදලා ඉන්නවා කියද්දිත් පුදුම හිතෙනවා. අපිට මෝඩයෝ වගේ පේන සමහර අය පවුල් වලින් ලැබුන කිසිම ධනයක් නැතිව කිසිම වයාපාර ආදායමක් නැතිවම ආසියාවේ ධනවත්ම පුද්ගලයන් කීප දෙනා අතරට එද්දි , ඒ රටේ ඉන්න බුද්ධිමත් කියලා හිතන අපියි අපේ ඉපදෙන්න ඉන්න ලමයිනුයි ඩොලර් මිලියන ගානක් වෙන රටවලට නයයි.

ඉතින් මේ කීවේ අපේ බදු මුදල් වියදම් කරලා අපේ රට සංවර්ධනය කරපු හැටි සහ සෞඛ්‍යය සංවර්ධනය කරපු හැටි. කොටින්ම කීවොත් මම පහුගිය කොරෝනා කලේ හොස්පිටල් වල කොරොනා යුනිට් හදන්න ජනතා මුදල් ඉල්ලලා දාපු පොස්ට් ඔනේ තරම් දැක්කා. හැබැයි සමහර විට ඒවටත් එක්ක වියදම් භාණ්ඩාගාරයෙන් එලියට අරන් ඇති. ඒවා දන්නේ ඒ ගොල්ලම තමයි.

ඇතිවෙලා තියෙන ආර්ථික පරිහානියට එකම හේතුව කොරෝනා කියලා ආන්ඩුව කියද්දි ඉන්දියාව, වියට්නාමය, බංගලාදේශය වගේ රටවල් කොරෝනා අතර කාලයේ ඉතා ඉහල ආර්ථික වර්ධනයක් ලබා ගත්තේ කොහොමද කියන එක අපිට තියෙන ඉතා විශාල ගැටලුවක්. මොකද ශ්‍රි ලංකාව හරියට කොරෝනා වලට මුහුන දෙන්න පටන් ගනිද්දි අනික් රටවල් වැක්සීන් දෙකකුත් ගහගෙන රට සම්පූර්ණයෙන් ක්‍රියාකාරී වෙනවා. මුල් කාලයේ ඇස්ට්‍රාසෙනිකා වගේ එන්නත් 3$ වගේ මුදලකට ලබාගන්න පුලුවන් කම තියෙද්දි අර්බුධය වර්ධනය වෙන්න ඉඩහැරලා බංගලාදේශය 10$ ගානේ ගත්ත චීන එන්නත් 15$ ගානේ ඒ කාලයේම ගත්තා මතක ඇති. ඒ වගේ එන්නත් මිලියන ගානක් ගහලා අනිත් පැත්තට ඒක හොද නැ කියලා අයෙම පයිසර් මිලියන ගානක් ගැහුවා මතක ඇති. 2021 ජූලි වෙද්දි ලංකාවට සයිනොෆාර්ම් මිලියන 7ක් ගෙන්නලා තියෙනවා. එතකොට ඒකෙන් රටට වුන පාඩුව ඔබට හිතාගන්න පුලුවන් ඇති කියලා හිතනවා.

ඒ එක්කම තමයි බොහෝරටවල් වල කොවිඩ් කිට් නොමිලේ බෙදාදීම සිදුකරද්දි අපි Rapid test එකක් වෙනුවෙන් ඉතා විශාල මුදලක් අය කලා. ඒකට ප්‍රධාන හේතුව ‍රැපිඩ් කිට් වල අධික මිල. ‍රැපිඩ් කිට් පැක් එකක්ම 2000ක් වගේ ගානකට ගෙනත් එක කිට් එකක් 2000ගානේ ලබාදීමෙන් ඒවා ගෙන්නපු සමාගම ලබපු ලාබය හිතාගන්න පුලුවන් ඇති කියලා හිතනවා. රජයට සෘජුව ගෙන්වීම කරන්න තියෙද්දි වෙනත් ආයතනයක් මගින් ඒක සිදුවුනේ ඇයි කියන එක ඉතාම ගැටලු සහගතයි.

දැනට මාස 3ක විතර ඉදන් මනුස්සයෙක්ට බොන්න පැරසිටමෝල් පෙත්තක් නැතිවෙන තත්ත්වයට පත්වෙලා තියෙද්දි අපි ලොකු ලොකු බෙහෙත් ගැන කතා කරලා වැඩක් නැ. මේ වෙද්දි රජයේ රෝහල වල තියා පෞද්ගලික අංශයේවත් අවශ්‍යය තරම් ඖෂධ නැ. මේ වෙද්දි පපුවේ අමාරු වලට දෙන බෙහෙත් නැ. පපුවේ අමරුවක් හැදුනොත් ඉවරයි. සරපයෝ කැවම විදින එන්නත් නැ. එකෙක් කැවොත් ඉවරයි. මේ උදාහරණ කීපයක් විතරයි.

මේ වෙද්දි ලෝකයේ හොදම Low cost health system එක බෙහෙත් නැතිව හොස්පිටල් වල ලෙඩ්ඩු මැරෙන health system එකක් වෙලා තියෙනවා කීවොත් ඔබ හැමෝටම පිළිගන්න වෙනවා. මේකට මම සංඛ්‍යා දත්ත පෙන්නන්න ඔනේ වෙන්නේ නැ. සරලව කියනවානම් ඔබ හැමෝම මේ වෙද්දි මේ තත්ත්වය අත් දැකලා ඇති කියලා හිතනවා. මේ අනතුර පෞද්ගලික අංශය තුළ මාස දෙක තුනක ඉදලා දැක්කත් , තත්ත්වය ඔබම අත්දකිනකම් ලියන්න පරක්කු වුන එක ගැන කනගා‍ටු වෙනවා. වැඩේ වේගෙන එද්දිම එක එක හේතු කියලා සමහරු අයින් වුනා අපි දැක්කා. නමුත් රජයේ නිළධාරින්ට ගැටලු ජනතාවට නොකියා මාරුවෙලා යන්න පුලුවන්ද කියන එක මටනම් ගැටලුවක්. ඒත් අපි තවම සෞඛයය අර්බුධයේ මූලික අවස්ථාවේ. මේ අවස්ථාවේ නිසි විකල්ප නොයෙදුවොත් ඉතා විශාල ගැටලු වලට මුලු රටටම මුහුන දෙන්න වෙන්න පුලුවන්. ඒ එක්කම කොරෝනා අස්සේ ආපු පැනි, කල්ක වගේ අලුත් සොයාගැනීම් බොහොමයක් ඉස්සරට එන්න පුලුවන්. ඒවාගෙන් පරිස්සම් වෙන්න.

Dr Sanjaya U Jayasooriya
General practitioner

24/02/2022

හරියටම අවුරුද්දකට කලින් පාරේ යද්දි දැක්ක එක දර්ශනයක්

මද්දහනේ රස්නෙන් ගිනියම් වුන පාරක්
කාලෙකින් වතුර බිදක් නොලැබුන බොරළු දූවිල්ලෙන් වැහුන ගස්කොලන් ටිකක්
මේ සේරම මැද අමාරුවෙන් ඇවිදගෙන ගිය චූටි පුතෙක්..
බලන් ඉදලා බැරිතැන පොත් බැග් එකට අමතරව පුතාගේ සියලුම බර කරට ගත්ත,
ජීවිතයේ දුක්ගැහැටවලින් පරඩැල්වෙලා ගිය මවක්.

මේ සේරම අස්සේ අහම්බෙන් පාරේ ගිය සංවේදී හදවතක්..

සමහර විට එදා ඔබ වෙනුවෙන් මට දෙයක් කරන්න බැරු උනත්
අනාගතේ දවසක ඔබවගේ ගොඩක් දෙනෙක්ගේ ජීවිත ලස්සන කරන්න ක්‍රමයක් හොයන්න තවම මහන්සි වෙනවා...

අපි බලමු ඒ දවස වැඩි ඈතක නොවේවි.

30/01/2022

හදිසියේ ලැබුන මැණිකක්..

මට මතක හැටියට ඒ අපි මෙඩිකල් ෆැකල්ටි එකේ තුන්වන වසර ආරම්භ වූ ගමන්‍ ය. බොහෝ විට ඒ අප්‍රියල් මාසයයි. බැච් රෙපා පැමින නුවර සහ පේරාදෙණිය රෝහල් ආශ්‍රිතව විශාල ලේ හිගයක් ඇති බවත් මැයි මාසයේ පැවැත්වෙන ලේ දන්දීමේ කදවුරු ටික ආරම්භ වනතෙක් නුවර ආශ්‍රිතව පවතින රෝහල් වල ලේ හිගය සමනය කර ගන්නට අපිට පොඩි සහයක් දෙන්නට පුලුවන් දැයි අදාල ලේ බැංකුවෙන් පැවසූ බවත් පවසන ලදි.

හදිසියේ රුධිරය දන්දීමේ කදවුරක් සිදුකිරීමට තරම් අපිට හැකියාවක් නොවූ හෙයින් ඇම්බුලන්ස් එකකින් පේරාදෙණිය සිට නුවරට කොටස් වශයෙන් ගොස් රුධිරය දෙන්නට අදාල ලේ බැංකුව සමග යම් එකගතාවක් ඇතිකරගත් අපි 30 -40ක පමණ පිරිසක් කොටස් දෙකකට අදාල ලේ බැංකුව වෙත ගියේ ෆැකල්ටි එකේ කාර්‍යයන්ට අවම අපහසුතාවක් වන ලෙසය. මොකද කිවොත් සේරම වඩා lectures වලට attendance වැදගත් නිසා , ලෙක්චර් කීපයක් කට් උන ගමන් ඊලග විභාගයට මුහුන නොදීම repeat එක ලැබෙන නිසා ඒවාද අපිට සැලකිල්ලට ගන්නට සිදුවිය.

ඒ වෙද්දි මම වයස 22 ක් විතර වූ අතරම බොහොම අමාරුවෙන් වතුර ලීටර් 2ක් විතර බී ගොස් 49kg තිබ්බ බර 50.5ක් ලෙස පෙන්වා ලේ දන්දෙන කොලය අතට ගත්තෙමි. ඒ අතර දැන් මගේ යාලුවන් සමග මාද පෝලිමේ ඉදී.

ඔන්න මට කලින් ගිය එකෙ එක්කෙනා එක එක දේවල් නිසා ලේ දෙන්න බැ කියා එවයි. එක්කෙනෙක්ට තැලසීමියා වෙන්න පුළුවන් ඒ නිසා ඒක බලන්න වෙනවා. තව එක්කෙනෙක්ගේ බයට pressure වැඩිවෙලා, ප්‍රෙෂර් හරියනකම් ලේ දෙන්න බැ. මාර ප්‍රශ්න ගොඩයි.

ඊලගට එතන හිටපු ඩොක්ටර්ගෙන් approval අරගෙන ලේ දෙන්නට සිටින අතර ලේ දෙමින් සිටි මගේ මිතුරු මිතුරියන් දෙතුන් දෙනෙක් කලන්තේ දා ඇදවැටේ. පපුව ඩිඩ් ඩිඩ් ගා ගැහුනේ පලමුව මටද මෙහෙම වෙවිද කියලායි. ඊලගට කට්ටට බයෙයි. කොහොමන් කොහොම හෝ මේක කොහොමහරි කරනවා කියලා හිතාගෙන ලේ දෙන්න පටන් ගත්තා. ලේ දෙන අවසාන මොහොතේ ලේ එන එක අඩුවෙනවා. අමාරුවෙන් මිරිකලා මිරිකාල පැකට් එක පුරෝලා දීලා ආවා. :)

ඇත්තටම කීවොත් කවදාහරි ලේ දුන්න ඕනෙම කෙනෙක්ට ඊට ගොඩක් සමාන අත්දැකීම් ඇති. ගොඩක් වෙලාවට අපි වගේ මෙඩිකල් ස්ටුඩෙන්ට්ලා ගොඩක් නිදිමරනවා,මහන්සි වෙනවා, කැම්පස් වල කොහෙවත් හොද පෝෂණයක් තියෙන ආහාර ලැබෙන්නේ නැ. ඉතින් එහෙම තියෙද්දි මේ වගේ දේවල් හැමෝටම ලොකු අභියෝග තමයි.

ඉතින් එතන ඉදින් පුළුවන් හැමවෙලේම ලේ දුන්නත් සමහර වෙලාවට ආපු අසනීප එක්ක අවස්තා කීපයකදි වෙච්ච needle prick injury එක්ක ලේ දීම තාවකාලිකව නවත්තන්න උනා.

කොහොම උනත් නේවාසික වෛද්‍යයවරයෙකු විදියට පුහුණුව අවසන් උන ගමන් මගේ පලවෙනි තාවකාලික පත්වීම ලැබුනේ මහමෝදර ලේ බැංකුවට. ලේ බැංකුව ඇතුලට ගියාම තමයි තේරුනේ ලේ බැංකුව කියන්නේ එලියට පේන තරම් සරල තැනක් නෙවේ කියලා.

ගොඩක් වෙලාවට අපි හිතන්නේ අපෙන් අරන් යන ලේ එක කාටහරී දීලා වැඩේ ඉවරකරනවා කියලා. ඇත්තටම එතනට ගියාම තමයි තේරෙන්නේ ලේ බැංකුවේ කාර්‍යය මණ්ඩලයට රෝහලේ ඉන්න රෝගින් ගැන කොච්චර වගකීමක් තියෙනවාද කියලා. සමහර විට වාට්ටුවේ ඉන්න වෛද්‍යයවරුන්ටත් වඩා අපිට හැම ලෙඩාගෙම තත්ත්වය දෛනිකව දැනගන්න වගේම ඔවුන්ට අවශ්‍ය වෙලාවට අවශ්‍ය රුධිරය සපයන්න ලොකු වගකීමක් තිබ්බා. එ අතරම අපේ සුලු අතපසුවීමකින් රෝගියෙක්ගේ ජීවිතය සම්පූර්ණ නැතිවෙන්න පුළුවන් කියන එකත් තේරුම් ගන්න ලැබුනා.

ඒ එක්කම තමයි දකුණු පලාතේ ගොඩක් ලේ දන්දිමේ කදවුරු වලට යන්න අවස්තාව ලැබුනා. ඒ හැම කදවුරකදිම මම ලොකු කාලයක් වැයකලේ ලේ දන්දෙන පුද්ගලයන්ව දිරිමත් කරන්න ඒ වගේම ඔවුන්ගේ සැපදුක අහන්න. ඉස්සරහටත් දිගටම ලේ දෙන එක කරගෙන යන්න ඔනේ හැටි උපදෙස් දෙන්න.

ඉතින් ගොඩක් වෙලාවට අපි ලේ ගන්න යද්දි දැක්ක දෙයක් තමයි , ලේ දෙන්න ගොඩක් උතසහ කරන්නෙ තරුණ දරුවන් කියන එක. ඔවුන් එක්කෝ තාක්ෂණික පීඨයක, එහෙම නැත්නම් දහම් පාසලක, එහෙමත් නැත්නම් තරුණ සමිතියක. ඒ හැමදෙනාම ගොඩක් උද්‍යෝගයකින් ලේ දෙන්න එනවා.

තරුණ දරුවන් පිරිච්ච තැනක ලේ ගන්න ගියාම මට හැමදාම මතක් වෙන්නේ මම මුලින්ම ලේ දුන්න දවස. ගොඩක් හැමදාම ඉතින් සිද්ධ වෙන්නේ අපේ කතාවම සමාන කතාවක් නිසා කලන්තේ එන එක සංකුලතා අඩුවෙන්න විශේෂ දේවල් ගොඩක් කලා.

ඉතින් අවසන nedle prick එකෙන් පස්සේ ටික HIV test එකක් කරලා confirm කරගන්නකම් ටිකක් ලේ දෙන එකෙන් ඉවත්වෙලා හිටියා. (සමහර ශල්‍යකර්ම අතර අතපසුවී නිසා රෝගියාගේ මැහුම් කරන කටුව වෛද්‍යයවරයයාගේ අතේ ඇනෙන්නට පුළුවන්, එවැනි අවස්තාවකදී තාවකාලිකව රුධිර දන්දීමෙන් ඉවත් වන්නට වෙනවා )

ඒ එක්කම මගේ මේ පොතත් නැතිවෙලා තිබිලා හදිසියේ හම්බවුනේ කාලෙකට පස්සේ. දීර්ඝකාලිනව ලේ දෙන කෙනෙක්ට ඒක මැණිකක් වගේ වටින දෙයක්. මේ දෙන ලේ ප්‍රමාණය බලලා ජීවිතේ හැමදාම සතුටු වෙන්න පුළුවන් පින් පොතක් තමයි ලේ දන්දීම සටහන් තබන පොත කියන්නෙ.

ඉතින් සමහර විට ඔබට මාස 4න් 4ට දීර්ඝකාලින රුධිර දායකයෙක් විදියට ලේ දෙන්න බැරිවේවි. ඒත් ජීවිතේ කීප පාරක් හරි ලේ දන්දීලා බලන්න කියලා ආරාධනා කරන්න කැමතී.

Dr Sanjaya U Jayasooriya
MBBS (Peradeniya)
General Practitioner

Beyond 069 with Dr. Sanjaya

18/10/2025

15/10/2025

15/03/2025

13/10/2024

12/10/2024

01/06/2023

20/10/2022

20/05/2022

02/05/2022

10/04/2022

24/02/2022

30/01/2022

Address

Website

Alerts

Shortcuts

Share

Category