07/07/2025
မျိုးအောင်နိုင်စွမ်း (Fertility) ကောင်းစေဖို့ 🥰
---
**ဆရာဝန်** : မင်္ဂလာပါ။ ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့ အစားအစာတွေက မိမိတို့ရဲ့ မျိုးအောင်နိုင်စွမ်းကို အထောက်အကူပြုနိုင်တယ်ဆိုတာ သိပါသလား? ယောက်ျားရော၊ မိန်းမမှာပါ အာဟာရဓာတ်တွေ ပြည့်ဝနေဖို့က အရေးကြီးပါတယ်။ ဒီနေ့မှာတော့ ဘယ်လိုအစားအစာတွေ၊ ဘယ်လိုအာဟာရဖြည့်စွက်စာတွေက မျိုးအောင်နိုင်စွမ်းကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်လဲဆိုတာ ဆွေးနွေးပေးသွားမှာပါ။
**လူနာ** : ဟုတ်ကဲ့ဆရာ။ သိချင်နေတာပါ။
**ဆရာဝန်** : ကောင်းပါပြီ။ ပထမဆုံး အခြေခံအနေနဲ့ နှစ်ဦးစလုံးအတွက် အရေးပါတဲ့ အချက်တွေကို ပြောပြမယ်။ ပြီးမှ အမျိုးသားနဲ့ အမျိုးသမီး သီးသန့် လိုအပ်ချက်တွေကို ခွဲပြောပါမယ်။
(၁) နှစ်ဦးစလုံးအတွက် အရေးကြီးသော အာဟာရများ နှင့် အစားအစာများ🤔
1. **အန်တီအောက်ဆီးဒင့် (Antioxidants) ကြွယ်ဝသော အစားအစာများ:**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ဆဲလ်တွေကို ပျက်စီးစေတဲ့ Free Radical တွေကနေ ကာကွယ်ပေးပါတယ်။ မမျိုးဥနဲ့ သုတ်ကောင်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးအတွက် အရမ်းအရေးကြီးပါတယ်။
* **ဘာတွေစားရမလဲ?** အရောင်စုံ **သစ်သီးနဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်**တွေ (ဥပမာ - ဘယ်ရီသီးများ၊ ခရမ်းချဉ်သီး၊ ဟင်းနုနွယ်၊ ပန်းပွင့်စိမ်း၊ မုန်လာဥနီ)၊ **အခွံမာသီးနှင့် အစေ့အဆန်များ** (ဥပမာ - သစ်ကြားသီး၊ ဗာဒံစေ့၊ နေကြာစေ့)။
2. **အိုမီဂါ-၃ ဖက်တီးအက်ဆစ် (Omega-3 Fatty Acids):**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** ဟော်မုန်းညီမျှမှုကို ထိန်းပေးပြီး သားအိမ်အတွင်း သွေးလည်ပတ်မှုကောင်းစေကာ သုတ်ပိုးအရည်အသွေးကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါတယ်။
* **ဘာတွေစားရမလဲ?** **အဆီပါသော ငါးများ** (ဥပမာ - ဆယ်လ်မွန်ငါး၊ ဆာဒင်းငါး၊ မက်ကာရယ်ငါး၊ ငါးကြင်း)၊ **ပင်လယ်စာ**၊ **ပဲပိစပ်**၊ **သစ်ကြားသီး**၊ **ဖျော်ရည်**၊ **အုတ်ဂျုံ**၊ **ချီယာစေ့**။
3. **ဇင့် (Zinc):**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** မျိုးဆက်ပွားစနစ်အတွက် အဓိက သတ္တုဓာတ်တစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။ အမျိုးသားမှာ သုတ်ပိုးထုတ်လုပ်မှုနဲ့ သုတ်ပိုးအရည်အသွေးအတွက်၊ အမျိုးသမီးမှာ မျိုးဥကြွေခြင်းအတွက် အရေးပါပါတယ်။
* **ဘာတွေစားရမလဲ?** **ပင်လယ်စာ** (ဥပမာ - ကဏန်း၊ ပုဇွန်၊ ခရု)၊ **အနီရောင်အသား** (သင့်တင့်မျှတစွာစားပါ)၊ **အသည်း**၊ **ပဲအမျိုးမျိုး**၊ **အစေ့အဆန်များ** (ဥပမာ - ဖရုံစေ့၊ နှမ်းကြတ်စေ့)၊ **နို့ထွက်ပစ္စည်းများ**၊ **ဥများ**။
4. **ဖောလိတ် (Folate - သဘာဝပုံစံ) / ဖောလစ်အက်စစ် (Folic Acid - ဖြည့်စွက်အာဟာရပုံစံ):**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်မှာ မွေးရာပါချို့ယွင်းမှုတွေကို ကာကွယ်ဖို့ အထူးအရေးကြီးပါတယ်။ သုတ်ပိုးနဲ့ မမျိုးဥရဲ့ DNA ကျန်းမာရေးအတွက်လည်း ကောင်းပါတယ်။
* **ဘာတွေစားရမလဲ?** **အစိမ်းရင့်ရောင် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ** (ဥပမာ - ဟင်းနုနွယ်၊ ကိုက်လန်၊ မုန်ညင်း)၊ **ပဲအမျိုးမျိုး** (ဥပမာ - ကုလားပဲ၊ ပဲနီလေး)၊ **ထောပတ်သီး**၊ **ပန်းပွင့်စိမ်း**၊ **ဖြည့်စွက်ထားသော ကွေကာနှင့် ပေါင်မုန့်များ**။
5. **ဗီတာမင် ဒီ (Vitamin D):**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** မျိုးပွားဟော်မုန်းတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုအတွက် အထောက်အကူပြုပါတယ်။
* **ဘာတွေစားရမလဲ?** **နေရောင်ခြည်** (သင့်တော်ရုံလောက် ထိတွေ့ပါ)၊ **အဆီပါသော ငါးများ**၊ **ကြက်ဥအနှစ်**၊ **ဖြည့်စွက်ထားသော နို့နှင့် နို့ထွက်ပစ္စည်းများ**။
6. **ရေဓာတ် (Hydration):**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** ခန္ဓာကိုယ်တွင်းလုပ်ငန်းစဉ်အားလုံး၊ ဟော်မုန်းထုတ်လုပ်မှုနဲ့ သားအိမ်ခေါင်းချွဲအရည် (Cervical Mucus) ထုတ်လုပ်မှုအတွက် အရေးပါပါတယ်။
* **ဘာတွေသောက်ရမလဲ?** **ရေ** ကို နေ့တိုင်း လုံလောက်အောင် သောက်ပါ (တစ်နေ့ ၈ ခွက်ခန့်)။
(၂) အမျိုးသမီးများအတွက် အထူးအရေးပါသော အာဟာရများ🤔
1. **သံဓာတ် (Iron):**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** ရာသီသွေးဆင်းချိန်မှာ ဆုံးရှုံးသွားတဲ့ သံဓာတ်ကို ဖြည့်ပေးပြီး သွေးအားနည်းရောဂါ မဖြစ်အောင် ကာကွယ်ပေးပါတယ်။ မျိုးဥကြွေခြင်းကို အထောက်အကူပြုနိုင်ပါတယ်။
* **ဘာတွေစားရမလဲ?** **အသား** (အနီရောင်၊ ကြက်၊ ငါး)၊ **အစိမ်းရင့်ရောင် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ**၊ **ပဲအမျိုးမျိုး**၊ **ဖြည့်စွက်ထားသော ကွေကာများ**။ ဗီတာမင် စီ (ချဉ်သောအသီးများ၊ ခရမ်းချဉ်သီး) နဲ့ တွဲစားပါက သံဓာတ်စုပ်ယူမှုပိုကောင်းပါတယ်။
(၃) အမျိုးသားများအတွက် အထူးအရေးပါသော အာဟာရများ🤔
1. **ဆီလီနီယမ် (Selenium):**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** သုတ်ပိုးရဲ့ လှုပ်ရှားမှုနဲ့ ပုံပန်းသဏ္ဍာန်အတွက် အရေးပါပါတယ်။
* **ဘာတွေစားရမလဲ?** **သစ်အယ် စေ့** (၁-၂ စေ့/နေ့)၊ **ပင်လယ်စာ**၊ **ငါး**၊ **အနီရောင်အသား**၊ **ကြက်ဥ**၊ **နေကြာစေ့**။
2. **ဗီတာမင် စီ (Vitamin C) နှင့် အီးဗီတာမင် (Vitamin E):**
* **ဘာကြောင့်အရေးကြီးလဲ?** သုတ်ပိုးရဲ့ DNA ကို Free Radical ပျက်စီးမှုကနေ ကာကွယ်ပေးပါတယ်။
* **ဘာတွေစားရမလဲ? (Vit C)** - ချဉ်သောအသီးများ (လိမ္မော်သီး၊ သံပုရာသီး၊ ဂရိတ်ဖရု)၊ ငရုတ်ပွ၊ ဘယ်ရီသီး။ **(Vit E)** - အစေ့အဆန်များ၊ အခွံမာသီးများ၊ ဟင်းနုနွယ်၊ နေကြာဆီ။
(၄) အာဟာရဖြည့်စွက်စာများ (Supplements)🥰
* **အခြေခံအချက်:** ဖြည့်စွက်စာတွေက **ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့ အစားအစာတွေကို အစားထိုးလို့ မရပါ။** သူတို့က **ဖြည့်ဆည်းပေးတာ**သာဖြစ်ပါတယ်။
* **ဘယ်လိုသောက်သင့်လဲ?** ဆရာဝန်နဲ့ အရင်တိုင်ပင်ပြီးမှ သောက်သင့်ပါတယ်။ မိမိရဲ့ လိုအပ်ချက်၊ ကျန်းမာရေးအခြေအနေပေါ်မူတည်ပါတယ်။
* **အများအားဖြင့် ထောက်ခံလေ့ရှိသော ဖြည့်စွက်စာများ:**
* **အမျိုးသမီးများအတွက်:** **Prenatal Vitamins** (ကိုယ်ဝန်မဆောင်ခင် စသောက်သင့်ပါတယ်။ Folic Acid, Iron, Calcium, Iodine, Omega-3 (DHA) စတာတွေ ပါဝင်လေ့ရှိ)၊ ဗီတာမင် ဒီ၊ အိုမီဂါ-၃ (ငါးကြီးဆီ)။
* **အမျိုးသားများအတွက်:** **Multivitamin** (ဇင့်၊ ဆီလီနီယမ်၊ ဗီတာမင် စီ၊ ဗီတာမင် အီး ပါဝင်သော)၊ အိုမီဂါ-၃ (ငါးကြီးဆီ)၊ Coenzyme Q10 (CoQ10)။
(၅) ရှောင်ရန် (သို့) လျှော့စားရန် အစားအစာများ👎
* **ပြုပြင်ထားသော အစားအစာများ (Processed Foods):** သကြားဓာတ်၊ ဆားဓာတ်၊ မကောင်းတဲ့အဆီတွေ များပါတယ်။
* **သကြားဓာတ်များသော အစားအစာနှင့် အချိုရည်များ:** သွေးတွင်းသကြားဓာတ်နဲ့ အင်ဆူလင်ကို မမှန်စေပါဘူး။
* **ကဖင်းဓာတ် (Caffeine):** အလွန်အကျွံသောက်ခြင်းကို ရှောင်ပါ (တစ်နေ့ ကော်ဖီ ၁-၂ ခွက်ထက် မပိုစေရ)။
* **အရက်သေစာ:** ဟော်မုန်းညီမျှမှုကို ထိခိုက်စေပြီး သုတ်ပိုးအရည်အသွေးကို ကျစေပါတယ်။
* **ဆေးလိပ်:** ရှောင်ပါ။ မျိုးအောင်နိုင်စွမ်းကို သိသိသာသာ လျော့ကျစေပါတယ်။
* **အဆီများသော အစားအစာများ (အထူးသဖြင့် Trans Fats):** ဟော်မုန်းညီမျှမှုကို ထိခိုက်စေပါတယ်။
(၆) နမူနာ တစ်နေ့တာ အစားအစာပုံစံ (အကြံပြုချက်သာ)🙏
* **မနက်စာ:** အုတ်ဂျုံပေါင်မုန့် (Wholegrain)၊ ဥ၊ ဘယ်ရီသီး၊ ဖရုံစေ့ဖြူး။ (သို့) ဖြည့်စွက်အာဟာရ ကွေကာ + နွားနို့ (သို့) ဒိန်ချဉ် + အသီးအနှံ။
* **နေ့လည်စာ:** ဟင်းသီးဟင်းရွက်များစွာပါသော ဆလပ် (သံလွင်ဆီဖြင့် ရောနှောသောဟင်းချို) + ကြက်ရင်ပုံသား (သို့) ပဲပိစပ် (သို့) ငါး။
* **ညစာ:** ဆယ်လ်မွန်ငါး (သို့) ကြက်ရင်ပုံသား (သို့) ပဲပိစပ် + ပန်းပွင့်စိမ်း (သို့) မုန်ညင်းဖြူး + ဆန်လုံးညို (သို့) အာလူးမုန့်။
* **သားရေစာ:** အခွံမာသီး (သစ်ကြား၊ ဗာဒံ)၊ ဒိန်ချဉ်၊ အသီးအနှံ၊ ဖရုံစေ့၊ နေကြာစေ့။
(၇) အရေးကြီးသော နောက်ဆုံးအချက်များ✍
1. **မျှတမှု:** အုပ်စုလိုက် အာဟာရဓာတ်တွေ ပြည့်ဝအောင် စားပါ။ တစ်မျိုးတည်းကို စားမနေပါနဲ့။
2. **ကိုယ်အလေးချိန် ထိန်းသိမ်းခြင်း:** အဝလွန်ခြင်း သို့မဟုတ် ပိန်လွန်းခြင်းက မျိုးအောင်နိုင်စွမ်းကို ထိခိုက်စေပါတယ်။ BMI ပုံမှန်ဖြစ်အောင် ထိန်းပါ။
3. **ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပါ:** ဒီအကြံပြုချက်တွေက အထွေထွေသာ ဖြစ်ပါတယ်။ မိမိရဲ့ တိကျတဲ့ ကျန်းမာရေးအခြေအနေ၊ ဓာတ်မတည့်မှုတွေ၊ လိုအပ်ချက်တွေအတွက် **ဆရာဝန် (သို့) အာဟာရပညာရှင် (Dietitian) နဲ့ အရင်တိုင်ပင်ပါ။** မျိုးမအောင်ခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်းတွေ အများကြီးရှိတာမို့ ဆရာဝန်နဲ့ စနစ်တကျ စစ်ဆေးကုသမှု ခံယူဖို့လည်း အရေးကြီးပါတယ်။
4. **စိတ်ဖိစီးမှု လျှော့ချပါ၊ အိပ်ရေးဝအောင် အိပ်ပါ၊ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု ပုံမှန်လုပ်ပါ:** ဒါတွေကလည်း မျိုးအောင်နိုင်စွမ်းအတွက် အရေးပါတဲ့ အချက်တွေပါပဲ။
**လူနာ**: ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ဆရာ။ သိပ်အသုံးဝင်တဲ့ အချက်အလက်တွေပါ။ ဒီအတိုင်း လိုက်နာကြည့်ပါ့မယ်။
**ဆရာဝန်**: ရပါတယ်။ မှတ်ချက် - အာဟာရက မျိုးအောင်နိုင်စွမ်းအတွက် အရေးပါတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုသာဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်ဝန်ယူဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ စုံတွဲတိုင်း ဆရာဝန်နဲ့ ပုံမှန်ပြသပြီး လမ်းညွှန်မှုတွေ ရယူဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အားလုံး အဆင်ပြေပါစေလို့ ဆုတောင်းပေးပါတယ်။
---
CD to..
ဒေါက်တာ ဇင်လင်းမောင်
ကျောက်ကပ်နှင့်ဆီးလမ်းကြောင်း အထူးကု
ကုတင် (၁၀၀၀) ပြည်သူ့ဆေးရုံကြီး
နေပြည်တော်။
#ကျန်းမာရေး #ဒေါက်တာဇင်လင်းမောင် #ကျောက်ကပ် #ဆီး #ကလေး #မိသားစု #ဖေဖေ #မေမေ #အိမ် #သားသမီး #ဆရာဝန် #ဆေးရုံ #မိုးကောင်း
