15/09/2022
‘Vertrouw je me?’, vroeg minister Kuipers aan de huisartsen. Maar het antwoord was ‘Nee’
14 september 2022
‘Vertrouw je me?’ Met deze woorden nodigt Aladdin, in de gelijknamige Disneyfilm, zijn grote liefde Jasmine uit op zijn vliegend tapijt. Na even twijfelen pakt ze zijn uitgestoken hand en beleven ze samen een geweldig avontuur onder de sterrenhemel. Afgelopen weekend deed de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hetzelfde. Hij smeekte de huisartsen om toch alsjeblieft plaats te nemen op zijn vliegend tapijt en een handtekening te zetten onder het Integraal Zorgakkoord (IZA).
Dit meerjarenplan moet ons vertellen hoe in de komende jaren de hazen in de zorg gaan lopen. Dat is nodig, want de oplopende zorgkosten, personeelstekorten en wachtlijsten nopen tot het nemen van ingrijpende beslissingen en tot samenwerking. Uit de berichten in de media zal u niet zijn ontgaan dat dit proces allesbehalve soepel verloopt. En dat onder anderen de huisartsen de uitgestoken hand van Kuipers vooralsnog niet aannemen.
Flauwekulkeurmerken
Hoe komt dat? Laten we even teruggaan naar de Disneyfilm. Al jarenlang spelen wij zorgverleners de rol van Aladdin. Ondanks een groeiende werkdruk spenderen we 40 procent van onze tijd en energie aan het verantwoorden van iedere vezel van ons tapijtje, zelfs als daar de gaten invallen. We springen door hoepels en zetten vinkjes om flauwekulkeurmerken te bemachtigen, sommige even zinvol als een keurmerk van de International Society of Flying Carpets.
Niet omdat ons kleedje er beter van gaat vliegen, maar omdat het moet. En dan nog is het nooit genoeg. Dat kan ook niet want de magie van een vliegend tapijt laat zich nooit helemaal kwalificeren. Tegen die achtergrond wordt nu andersom van ons gevraagd om vol vertrouwen, en op basis van niks meer dan beloftes en intenties, op het vliegende kleedje van minister Kuipers en het IZA te stappen. Is het dan vreemd dat we dat niet durven?
Anno 2022 heeft Nederland steeds meer het karakter van een ‘laag-vertrouwensamenleving’. Ook in publieke sectoren als de gezondheidszorg woedt een veenbrand van wantrouwen. Hoewel uit onderzoek van het NIVEL blijkt dat patiënten nog altijd vol vertrouwen op het vliegende medische tapijtje stappen, bestaat er aan de ‘achterkant’ van de zorg een diepliggend, wederkerig en groeiend wantrouwen dat alle partijen in de zorg raakt. Zorgverleners worden gewantrouwd door de zorgverzekeraars en andersom vertrouwen zorgverleners de zorgverzekeraars, toezichthouders en ook de politiek voor geen meter. En dat is een probleem, zo is gebleken in de afgelopen maanden, want wantrouwen resulteert in verdeeldheid, achterdocht, contraproductiviteit, controlezucht. En nog meer wantrouwen. Het staat vruchtbare samenwerking in de weg, want enkel op vertrouwen kun je bouwen zoals ook staat beschreven in het rapport van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) Blijk van vertrouwen uit 2019.
Bindend contract
Helaas is het vertrouwen van zorgverleners verkwanseld. Door zorgverzekeraars die afspraken uit eerdere akkoorden niet nakwamen. Door politici die wegkeken. Door toezichthouders die niet ingrepen. De huisartsen zijn inmiddels zover dat ze, buiten hun eigen beroepsvereniging om, advocaten inschakelen om voor hun zaak te strijden. Ze willen geen zorgakkoord, maar een bindend contract met keiharde, concrete en (juridisch) afdwingbare afspraken. Voor alle partijen. Boterzachte toezeggingen van een minister die niet eens de moeite nam om op het Malieveld te verschijnen, maar nu wel met de hand op zijn hart zweert erop te zullen toezien dat afspraken worden nageleefd, zijn niet meer genoeg. Dat kun je de huisartsen niet kwalijk nemen. Hier wordt geoogst wat jarenlang is gezaaid: wantrouwen.
De problemen met het Integraal Zorgakkoord dwingen ons tot reflectie. Tot het beter kijken naar ons zorgsysteem. Naar de verschillende rollen, petten, taken en mandaten. van betrokken zorgpartijen. Naar de vertrouwenskloof tussen bestuurders, beleidsmakers en professionals op de werkvloer. Een hervorming van ons zorgstelsel zal nodig zijn om het noodzakelijk vertrouwen in de gezondheidszorg terug te brengen. Maar zover is het nog niet.
Voor nu geldt daarom dat om het IZA ondertekend te krijgen, het de vorm zal moeten aannemen van een zakelijk zorgcontract. Met wederzijdse, helder geformuleerde, en bindende verplichtingen. Zonder zullen onder anderen de huisartsen niet op het vliegende IZA-kleedje van minister Kuipers durven stappen. Zelfs als ze daarmee een geweldig avontuur onder de sterrenhemel dreigen mis te lopen.
Danka Stuijver is huisarts.