14/07/2025
"फर्सीको तरकारीलाई छाडेर ‘पम्पकिन सूप’ रोज्ने नेपाली मानसिकताप्रति डा. अरुणा उप्रेतीको चिन्ता "
काठमाडौं। स्वास्थ्यकर्मी तथा अभियन्ता डा. अरुणा उप्रेतीले नेपाली समाजमा आफ्नो मौलिक र रैथाने खानेकुरालाई बेवास्ता गर्दै अंग्रेजी नाम भएका विदेशी परिकारप्रति बढ्दो मोहले स्वास्थ्य र संस्कृति दुवैमा नकारात्मक असर पारिरहेको बताएकी छन्। उनले ‘फर्सीको तरकारी’ भन्दा ‘पम्पकिन सूप’ लाई विशेष मान्ने प्रवृत्ति हाम्रो खानपानमाथिको औपनिवेशिक मानसिकताको उपज भएको टिप्पणी गरेकी छन्।
डा. उप्रेतीले आफ्नो लेखमा नेपालीहरूले घरको घ्यूलाई बेवास्ता गरी ‘क्लारिफाइड बटर’, भुटेको भातलाई ‘फ्राइड राइस’ र लट्टेको सागलाई ‘अमरान्थ’ भन्दै महँगो मूल्य तिरेर खानुलाई विडम्बना भनेकी छन्। उनका अनुसार, घरमा पाहुना आउँदा दाल, भात, तरकारी खुवाउन लाज मान्ने तर बाहिरबाट पिज्जा र केक मगाउने चलन बढेको छ।
यो प्रवृत्तिले बालबालिकामा कुपोषण बढाएकोतर्फ ध्यानाकर्षण गराउँदै उनले गहुँ, फापर, सिमी, बोडी जस्ता सस्तो र पोषक तत्त्वले भरिपूर्ण स्थानीय उत्पादनलाई छाडेर बजारका आकर्षक प्याकेटका खानेकुरा रोज्दा स्वास्थ्यमाथि खेलवाड भइरहेको बताएकी छन्। भिटामिनका लागि चक्की किन्ने तर घरआँगनकै अमला, कागती र अम्बा जस्ता फलफूल नखाने बानीको पनि उनले आलोचना गरेकी छन्।
‘नजिकको तीर्थ हेला’ भनेझैं जताततै पाइने कर्कलो, पिंडालु, इस्कुस, कुभिन्डो जस्ता तरकारीलाई वास्ता नगर्ने तर भोलि विदेशीले यिनैको महिमा गाएपछि पछि लाग्ने प्रवृत्ति मौलाएको उनको भनाइ छ। यस्ता खानेकुराले स्वाद मात्र नभई रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता पनि बढाउने उनले बताइन्।
डा. उप्रेतीले मौलिक भोजन र रैथाने ज्ञानलाई सम्मान नगरेसम्म स्वास्थ्य क्षेत्रमा दिगो विकास असम्भव रहेको बताएकी छन्। उनले विदेशीको नक्कल छाडेर आफ्नै भान्सामा उपलब्ध पोषिलो खानालाई प्राथमिकता दिन आग्रह गरेकी छन्, ताकि अनावश्यक स्वास्थ्य खर्च र रोगबाट बच्न सकियोस्।