21/04/2025
फ्याटी लिभर (Fatty Liver):
कारण, निवारण र जीवनशैली व्यवस्थापन
१. फ्याटी लिभर भनेको के हो?
फ्याटी लिभर भनेको लिभर (कलेजो) मा अत्यधिक बोसो जम्मा हुने रोग हो। यसले लिभरको सामान्य कार्यप्रणालीलाई बिगार्न सक्छ र लामो समयमा लिभर सिरोसिस, लिभर क्यान्सर जस्ता गम्भीर समस्याहरूपनि उत्पन्न गर्न सक्छ । फ्याटी लिवरको अवस्था रहेको आशंका छ भने वा शरीरमा मोटोपना छ भने एकपटक चिकित्सकसंग अवश्य परामर्श गर्नुहोस।
अब बढौँ फ्याटी लिवरको बारेको बिस्तारमा बुझ्न तर्फ
२. फ्याटी लिभरको प्रकार।
1. अल्कोहलिक फ्याटी लिभर:
- यो अधिक मात्रामा मदिरा सेवनले हुनेगर्दछ। यो केहि महिनामा तथा मदिरा सेवनको केहि बर्षमा पनि हुन सक्दछ।
2. नन-अल्कोहलिक फ्याटी लिभर (NAFLD):
- यो फ्याटी लिवरको अवस्था मदिरा नपिई पनि हुने गर्दछ ( यसका सम्भावित कारणहरुमा अधिक मोटोपन, मधुमेह, खानपानमा अधिक कार्बोहाइड्रेटको मात्रा खाने food behaviour , तथा अधिक चिल्लो युक्त अस्वस्थ खानपान पनि यसको धेरै कारण मध्ये यौटा कारण हुनसक्छ )
३. फ्याटी लिभरको मुख्य कारणहरू
✔ अस्वस्थ खानपान:
- तारेको भुटेको खाना (फ्राइड फूड, जंक फूड)
- चिनीयुक्त पेय ( सोडा, प्याकेज्ड जुस )
- प्रोसेस्ड फूड ( पिज्जा, बर्गर, इन्स्टन्ट नूडल्स)
- कृत्रिम रंग र वासना भएको खानेकुराहरु
✔ जीवनशैली सम्बन्धी:
- शारीरिक गतिविधिको अभाव ( एकै ठाउँमा धेरै बस्ने )
- मोटोपन ( BIM 25 भन्दा अधिक छ भने चिकित्सकसंग सल्लाह गरि तत्काल घटाउने तर्फ लाग्नुहोस )
- मधुमेह (डायबिटिज) वा इन्सुलिन प्रतिरोधको अवस्था छ वा छैन चिकित्सकसंग जाँच गराउनुहोस।
✔ अन्य कारणहरू:
- अत्यधिक मदिरा सेवन
- तनाव र निद्राको अभाव
- थाइरोइड वा कोलेस्ट्रोलको समस्या
४. फ्याटी लिभरको निवारण र उपचार
(क) आहारमा सुधार गर्नुहोस
के खाने ?
- हरियो साग (पालुङ्गो, रायो साग इत्यादि )
- छोक्रा नफलेको दाल,
- अंकुरित अन्न
- ताजा फल (आँवला, पपीता)
- ओमेगा-३ युक्त खाना (अलसी, ओखर )
- लिभर डिटक्स गर्छ
- गुलियो नहुने फल जस्तो काँक्रो जसले शरीरमा पोषण र इन्सुलिन संवेदनशीलता बढाउँछ र बोसो घटाउँछ |
के कम खाने , नखाने वा बार्ने :
- तारेको भुटेको खानेकुरा (समोसा, चिप्स , कारखानामा बनेको खानेकुरा )
- रिफाइन्ड तेल (डालडा, मैदा)
- अल्कोहल, कोल्ड ड्रिंक
- प्याकेज्ड स्न्याक्स खाने बानी
(ख) जीवनशैलीमा सुधार
✔ नियमित व्यायाम:
- दैनिक ३० मिनेट हिँड्ने, साइक्लिङ वा योग (कपालभाति, भुजङ्गासन)
✔ तनाव नियन्त्रण:
- ध्यान (मेडिटेसन) र प्राणायाम (अनुलोम-विलोम)
✔ पानी र निद्रा:
- दिनभरि ३-४ लिटर पानी पिउनु
- राति ७-८ घण्टा निद्रा अवश्य लिनुहोस्
- तनावबाट कम लिनुहोस् - यसको लागि ध्यान साधना गर्नाले अत्यन्त फाइदा हुन्छ।
(ग) आयुर्वेदिक उपचार
✔ सामान्य जडीबुटी:
- कुकुरदाइनको रस ( १ चम्मच बिहान खाली पेटमा लिनाले अत्यन्त फाइदा हुन्छ )
- त्रिफला चूर्ण ( राति मन्द तातो पानीसँग लिनाले दिसा समयमा भई पेट फुल्ने इत्यादीमा पनि फाइदा हुन्छ )
- गिलोय सत्व ( यसले इम्युनिटी बढाउँछ र कलेजोको सोथनमा पनि सहयोग गर्दछ )
✔ घरेलु उपाय:
- गरम पानीमा निम्बू र हल्दी मिसाएर पिउने।
- मेथीको दाना भिजाएर बिहान खाने।
५. फ्याटी लिभर आउन नदिने उपायहरू
1. मदिरा नपिउने (अल्कोहलिक फ्याटी लिभरबाट बच्न)
2. नियमित ब्लड टेस्ट (शुगर, कोलेस्ट्रोल मोनिटर गर्ने)
3. हेल्दी वजन मेन्टेन गर्ने (मोटोपन नियन्त्रण)
4. प्रोसेस्ड फूडबाट टाढा रहने
६. जीवनशैली नै फ्याटि लिवरको कारण र निवारण
जीवनशैली नै फ्याटि लिवरको कारण र निवारण दुवै हो औषधि केवल क्षणिक निवारण र सहायक मात्र हो फ्याटी लिभर लामो समयसम्म बेवास्ता गर्दा खतरनाक हुन सक्छ, तर आहार, व्यायाम र आयुर्वेदिक उपाय अपनाएर यसलाई निको पनि गर्न सकिन्छ। यदि तपाईंमा पेट दुख्ने, थकान, खानेर अपच हुने जस्ता लक्षणहरू छन् भने, तुरन्त आयुर्वेदिक चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुहोस् ।
स्वस्थ कलेजोकोलागि आजैं आफ्नो जीवनशैली सुधार्नुहोस्! 🌿
⚕
चिकित्सकीय अस्वीकरण:
यस लेखमा प्रस्तुत गरिएका तथ्यहरू आयुर्वेदिक स्वास्थ्य सम्बन्धी सामान्य जानकारीको रूपमा उपलब्ध गराइएको छ। यसमा उल्लेखित कुनै पनि उपचार विधि वा सुझावहरू व्यावसायिक चिकित्सकीय परामर्शको विकल्प होइनन्। कुनै पनि स्वास्थ्य समस्याको निदान, उपचार वा प्रबन्धनको लागि योग्य आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाह लिनु अपरिहार्य छ। यहाँ उल्लेखित कुनै पनि जानकारी वा उपाय प्रयोग गर्नु अघि आफ्नो चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुहोस्।
विशेष नोट ⚕
यस लेखमा दिइएका सुझावहरू सामान्य अवस्थाका लागि मात्र हुन्। व्यक्तिगत स्वास्थ्य अवस्था, प्रकृति (दोष संतुलन) र औषधीय प्रतिक्रियाको आधारमा उपचार फरक हुन सक्छ। गर्भवती, स्तनपान गराउने महिला वा कुनै पनि पुरानो रोग भएका व्यक्तिहरूले विशेष सावधानी अपनाउनु पर्छ। स्वास्थ्य सेवा प्रदायकहरूको लागि: यो सामग्री केवल शैक्षिक उद्देश्यका लागि हो र यसले कुनै पनि चिकित्सकीय सल्लाहको स्थान लिने उद्देश्य राख्दैन।
