28/11/2024
Odżywianie w nieswoistych zapaleniach jelit: Klucz do zdrowia i komfortu
Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ), do których zaliczamy chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego, to przewlekłe schorzenia zapalne układu pokarmowego, które mają znaczący wpływ na jakość życia pacjentów. Odpowiednia dieta jest jednym z najważniejszych elementów leczenia i wspomagania zdrowia osób zmagających się z NZJ. Właściwe odżywianie może złagodzić objawy, wspomóc procesy gojenia oraz pomóc w unikaniu zaostrzeń choroby.
Jakie cele powinna spełniać dieta w NZJ?
Podstawowym celem diety w NZJ jest zapewnienie odpowiedniej podaży wszystkich niezbędnych składników odżywczych, jednocześnie minimalizując podrażnienie układu pokarmowego. Dieta powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, uwzględniając stan choroby, jej nasilenie, a także reakcje organizmu na określone pokarmy. Oto kilka zasad, które warto mieć na uwadze:
1. Odpowiednia kaloryczność i skład makroskładników
Osoby z NZJ często borykają się z problemem utraty masy ciała i niedożywieniem, zwłaszcza w okresach zaostrzeń. Dieta powinna dostarczać wystarczającą ilość kalorii, białka, tłuszczy i węglowodanów, aby wspierać organizm w walce z chorobą. Białko jest szczególnie ważne, gdyż wspomaga regenerację tkanek i gojenie ran w przewodzie pokarmowym.
2. Właściwy dobór tłuszczów
Tłuszcze są ważnym źródłem energii, jednak w przypadku NZJ zaleca się wybór tłuszczów o wysokiej jakości, takich jak oleje roślinne (np. oliwa z oliwek), awokado, orzechy czy ryby bogate w kwasy tłuszczowe omega-3. Tłuszcze trans i nasycone (np. w fast foodach) powinny być ograniczane, ponieważ mogą prowadzić do nasilenia stanu zapalnego.
3. Błonnik – przyjaciel czy wróg?
Błonnik pokarmowy to składnik, który ma ogromne znaczenie w profilaktyce chorób układu pokarmowego, jednak w przypadku NZJ może podrażniać jelita, zwłaszcza podczas zaostrzeń. Dlatego w fazie ostrej choroby często zaleca się dietę ubogą w błonnik, z wyjątkiem rozpuszczalnych form błonnika, które mogą działać łagodząco (np. w owocach i warzywach gotowanych na parze). Po ustąpieniu zaostrzeń błonnik można stopniowo wprowadzać, w zależności od tolerancji organizmu.
4. Unikanie pokarmów wywołujących objawy
Dieta powinna eliminować pokarmy, które mogą wywoływać objawy, takie jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, czy zgaga. Do takich produktów należą m.in. tłuste potrawy, pikantne przyprawy, produkty mleczne (w przypadku nietolerancji laktozy), czy napoje gazowane. Często zaleca się także unikanie surowych warzyw, orzechów i nasion, które mogą być trudne do strawienia.
5. Suplementacja – kiedy jest konieczna?
W przypadku osób z NZJ, szczególnie tych, które mają problemy z wchłanianiem składników odżywczych, suplementacja może być niezbędna. Warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem w celu ustalenia, które witaminy i minerały mogą wymagać uzupełnienia. Najczęściej stosowane suplementy to witaminy D, B12, kwas foliowy, żelazo, wapń oraz magnez.
Dieta w trakcie zaostrzeń i remisji
W trakcie zaostrzenia choroby dieta powinna być bardziej restrykcyjna, aby zmniejszyć podrażnienie jelit. Wówczas zaleca się:
Dietę płyną lub półpłynną, ubogą w błonnik i tłuszcz.
Małe, częste posiłki, aby nie obciążać nadmiernie układu pokarmowego.
Produkty o łatwej strawności, takie jak gotowane warzywa, gotowane mięso, biały ryż, kasza manna, puree ziemniaczane.
W fazie remisji, kiedy objawy choroby ustępują, dieta może być bardziej zróżnicowana. Warto wówczas skupić się na dostarczeniu pełnowartościowych pokarmów, w tym warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, chudego mięsa oraz zdrowych tłuszczów.
Współpraca z dietetykiem
Warto podkreślić, że każda osoba z NZJ jest inna i nie ma jednej uniwersalnej diety, która będzie odpowiednia dla wszystkich. Współpraca z doświadczonym dietetykiem, który specjalizuje się w dietach dla osób z chorobami zapalnymi jelit, jest kluczowa. Dzięki indywidualnemu podejściu można opracować plan żywieniowy, który będzie wspierał leczenie i poprawiał jakość życia pacjenta.