05/01/2023
Przetwarzanie wzrokowe a terapia hamowania odruchów pierwotnych – nowe badanie (fragmenty artykułu)
[Tłumaczenie własne INPP Polska: Domingo-Sanz, V. A. (2022). Inhibition of primitive reflexes and its relationship with visual projection in children and adolescents. Optometry and Visual Performance, 10(4), 183-197.]
Obecność odruchów pierwotnych po ukończeniu trzeciego roku życia może wpływać na rozwój motoryczny i poznawczy dzieci, ale także na przetwarzanie wzrokowe. Układ wzrokowy nie jest wolny od wpływów zewnętrznych, środowiskowych lub wewnętrznych, czyli właśnie cielesnych. Ta obecność odruchów pierwotnych utrudnia organizację motoryczną, co przekłada się na możliwe nieprawidłowe przetwarzanie wzrokowe. A nieprawidłowe przetwarzanie wzrokowe może dodatkowo przekładać się na niezdarność ruchową, a także opóźnienie w nauce. Na poziomie motorycznym nieprawidłowe przetwarzanie wzrokowe może na przykład powodować, że ocena odległości jest dużym wyzwaniem i że prosta czynność, taka jak wchodzenie lub schodzenie ze schodów, jest wykonywana powoli lub rozważnie, ponieważ taka osoba odczuwa niepewność. Dodatkowo nieprawidłowe przetwarzanie wzrokowe powoduje, że dana osoba skupia wzrok na nieodpowiednim punkcie (na przykład takim, w którym nie ma rzeczy, której chce się przyjrzeć). Na poziomie szkolnym może to także mieć negatywne konsekwencje. Proces czytania, który jest trudny i złożony dla wszystkich dzieci, może być jeszcze trudniejszy ze względu na różnicę między tym, gdzie znajdują się napisane słowa, a miejscem, na którym koncentrowany jest wzrok, co wiąże się z dodatkowym wysiłkiem podczas czytania.
Większość opublikowanych badań pokazuje, że niewyhamowane odruchy pierwotne skutkują zaburzeniami uczenia się, deficytem uwagi, problemami językowymi, dyspraksją i problemami z postawą. Nie ma jednak jednoznacznych badań potwierdzających związek między zaburzeniami widzenia, a aktywnością odruchów pierwotnych. Autor badania ma nadzieję, że omawiane badanie dostarczy rozstrzygających danych, że taki związek istnieje.
Wyniki badania pokazują, że wyhamowanie odruchów pierwotnych znacznie poprawia końcowe umiejętności widzenia dwuocznego. Wyniki sugerują związek między ciałem a układem wzrokowym, a także między hamowaniem odruchów pierwotnych a poprawą przetwarzania wzrokowego. Ustalono, że hamowanie odruchów pierwotnych równoważy wizualne asymetrie i poprawia fiksację wzrokową.
U około 80% dzieci odnotowano poprawę przetwarzania wzrokowego, u 14% nie odnotowano zmiany, a u 6% percepcja wzrokowa pogorszyła się. Dane wykazały, że dobór odpowiedniej terapii, jakość jej wykonania oraz cykliczność prowadzą do poprawy przetwarzania wzrokowego. Nie udało się uzyskać spójnego wzorca wyjaśniającego przyczyny pogorszenia widzenia dwuocznego u mniejszości dzieci. Żadna analizowana indywidualna cecha nie była identyczna u wszystkich badanych. Tym samym nie jest możliwe ustalenie ani zasugerowanie jakiejkolwiek obiektywnej przyczyny, która mogłaby pomóc w wyjaśnieniu tej sytuacji. Ocena percepcji wzrokowej opierała się na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza brak umiejętności, a 5 wysokie umiejętności wzrokowe. U 28,2% wynik poprawił się o 2 punkty, u 23,1% o 3 punkty, u 21,8% o 1 punkt, a u 6,5% wynik poprawił się o 4 punkty. Ten ostatni przypadek jest wyjątkowy, ponieważ taka zmiana jest zwykle możliwa tylko dzięki terapiom ukierunkowanym na widzenie.
Hamowanie odruchów pierwotnych polega na powielaniu wystandaryzowanych ćwiczeń ruchowych, które nie są ćwiczeniami wzrokowymi i które muszą być wykonywane codziennie. Takie hamowanie odruchów prowadzi do normalizacji układu równowagi z układem wzrokowym, czego efektem jest poprawa przetwarzania wzrokowego. Jeżeli dobrana terapia jest odpowiednio dostosowana do możliwości motorycznych dziecka i uzyska się wyhamowanie odruchów pierwotnych, to istnieje duże prawdopodobieństwo uzyskania ilościowej i jakościowej poprawy końcowej wartości testów widzenia dwuocznego.
W badaniu uczestniczyły dzieci zgłaszane na terapię odruchów z powodu trzech rodzajów trudności. Trudności obuoczne to takie dysfunkcje, które nie wiążą się z czynnikami patologicznymi (uszkodzenia OUN lub wzroku, choroby), ale powodują trudności w prawidłowym funkcjonowaniu koordynacji wzrokowej, takie jak dysfunkcje akomodacji i wergencji (dywergencji i konwergencji). Trudności w nauce to takie, które mogą powodować nieodpowiedni rozwój akademicki, wolne czytanie, mylenie liter i słów lub gubienie linijki podczas czytania. Trudności motoryczne (ogólne dysfunkcje motoryczne) mogą wiązać się z problemami z koordynacją ciała, niezdarnością podczas uprawiania sportu lub niepatologicznymi zaburzeniami chodu (bez uszkodzeń OUN lub ciała). Podczas zgłoszenia rodzice deklarowali trudności, które obserwują u swoich dzieci, u niektórych była to tylko jedna kategoria trudności, ale inne wykazywały, dwie, a nawet wszystkie trzy kategorie trudności. Zdaniem autora przyczyną takich sytuacji jest fakt, że obecność niewyhamowanych odruchów pierwotnych w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania nie zawsze ma selektywne skutki, więc może dotyczyć więcej niż jednego obszaru. Na przykład trudności obuoczne, takie jak niedostateczna konwergencja, mogą prowadzić do opóźnień w nauce u dziecka z powodu trudności w czytaniu. W ten sam sposób trudności przedsionkowe mogą prowadzić nie tylko do trudności w lokalizacji przestrzennej niezbędnej w sportach z piłką, ale także do trudności w fiksacji wzrokowej. Trzeba także mieć na uwadze, że czasami pojawiają się kompensacje, które maskują pewne trudności, chociaż są one ukryte i można zaobserwować tylko ich subtelne wskaźniki. Badano dodatkowe zmienne, które nie okazały się mieć istotnego statystycznie wpływu na wyniki dzieci: wiek, sytuację rodzinną (liczba rodziców, rozwód, separacja itp.), noszenie okularów. Nieco lepsze wyniki poprawy przetwarzania wzrokowego po terapii odruchów odnotowano u dziewczynek niż u chłopców.
Terapia ruchowa trwała od 8 do 17 miesięcy, ale okazało się, że poprawa przetwarzania wzrokowego nie jest zależna od długości terapii, ale od tego, czy udało się wyhamować odruchy pierwotne, czy nie. Nie miało znaczenia, czy udało się to zrobić w krótszym, czy w dłuższym czasie, ale czy w ogóle się udało wyhamować odruchy pierwotne.
Zdaniem autora terapia wzroku powinna być zawsze prowadzona dopiero po zakończeniu terapii ruchowej. Wprawdzie w środowisku terapeutycznym łączenie terapii odruchów z terapią wzroku jest powszechną praktyką, ale jest to zbyt obciążające dla dziecka oraz nie daje prawidłowych podstaw ogólnomotorycznych dla ćwiczenia wzroku. Poprawa przetwarzania wzrokowego pod wpływem terapii odruchów nie oznacza całkowitej korekcji układu wzrokowego ani trwałego pojawiania się obuoczności lub jej gwarancji. Oznacza jedynie, że przetwarzanie wzrokowe poprawiają się i można zacząć stosować inne terapie, które są dedykowane umiejętnościom wzrokowym.
Wykonywanie ćwiczeń hamujących odruchy w ciągu kilkunastu miesięcy terapii zapewnia większą kontrolę nad całym ciałem. Płynne, skoordynowane ruchy i stosowanie odpowiedniego napięcia mięśni kończyn, tułowia i głowy prowadzą do lepszej percepcji przestrzeni, co poprawia propriocepcję i równowagę. Co więcej, przekłada się to na przetwarzanie wzrokowe. Ludzie patrzą na świat z własnej perspektywy - jeśli ich przetwarzanie nie jest adekwatne, nie mogą być pewni działań, które wykonują, a poczucie niepewności prowadzi do niezdarności lub wzmożonej ostrożności. Poprawa motoryki, która jest osiągana poprzez hamowanie odruchów pierwotnych, prowadzi do dojrzałości ośrodkowego układu nerwowego, a co za tym idzie do lepszego planowania motorycznego, w tym w układzie wzrokowym. U dzieci i młodzieży uczestniczących w terapii odruchów często poprawia się nie tylko motoryka i przetwarzanie wzrokowego, ale także samoregulacja, która ma wpływ na lepsze funkcjonowanie wykonawcze.
Pełny artykuł do przeczytania na:
https://www.oepf.org/wp-content/uploads/2021/01/Web-OVP10-4-Domingo-Sanz.pdf?fbclid=IwAR3HZCkjFr2XwWB_2yiaCBzTRNhnRM3wERTqT9q5RmUiWRhZmbTs0NFy-9E
