10/12/2020
Wśród najpopularniejszych metod rehabilitacji niemowląt i małych dzieci obok NDT-Bobath (opisywanej w poprzednim wpisie) wymieniana jest metodą Vojty.
Twórcą zasady odruchowej lokomocji oraz diagnostyki i terapii jest prof. dr Václav Vojta. Opracowywał On podstawy oraz diagnostyki w latach 1950-1970, nazwano to później metoda Vojty. Profesor poszukiwał odpowiedniej metody pracy z dziećmi z mózgowym porażeniem dziecięcym. Obserwując je dostrzegł, że w konkretnych pozycjach ciała w odpowiedzi na konkretny bodziec występuje powtarzalna reakcja motoryczna tułowia i kończyn. Po tej aktywacji dzieci z MPD zaczynały mówić, a potem stawać i chodzić.
U dzieci ze spastyczną postacia MPD w spontanicznej motoryce te wzorce ruchowe nie występowały. Po wielokrotnym powtarzaniu zaczynaj się one pojawiać w coraz większym zakresie i pełniejszej formie. Na tej podstawie Vojta stwierdził, że spastyczne MPD może być wynikiem funkcjonalnych blokad rozwoju motorycznego. Właśnie na tej podstawie profesor opracował kompleksową terapię takich zaburzeń zarówno dla niemowląt, dzieci i dorosłych.
Na podstawie obserwacji i oceny wzorców ruchowych w motoryce spontanicznej, reakcji ułożeniowych niemowlęcia i ocena dynamiki rozwoju tzw. odruchów prymitywnych powstały podwaliny jedynej w swoim rodzaju wczesnej diagnostyki zaburzeń postawy i ruchu w wieku niemowlęcym. Dzięki niej już w pierwszych miesiącach życia można dokonać diagnozy zaburzeń rozwoju motorycznego.
W trakcie terapii tą metodą terapeuta wykonuje w ściśle określony sposób nacisk w konkretnych strefach ciała dziecka leżącego na brzuchu, na plecach lub na boku. Takie bodźce powodują automatyczne i mimowolne uruchomienie dwóch kompleksów motorycznych: odruchowego pełzania oraz odruchowego obrotu z leżenia na plecach i na boku. Pierwsze prowadzi do swoistego ruchu pełzania, a odruchowy obrót rozpoczyna się w leżeniu na plecach i przez leżenie na boku prowadzi do tzw. czworakowania.
Działanie terapeuty wpływa na wszystkie ruchy, które pojawiają się w toku rozwoju chwytania, obrotu, raczkowania, pionizacji i chodu. Vojta uważał, że są one dostępne, także u dzieci, już w tym stadium rozwoju, w którym dzieci spontanicznie jeszcze takich umiejętności nie wykazują. Przyjął On, że w wyniku wielokrotnego wyzwalania takich „odruchowych“ reakcji dochodzi do odblokowania czy inaczej przetorowywania zablokowanych funkcjonalnie dróg nerwowych między mózgiem i rdzeniem kręgowym.
Terapia metodą Vojty nie polega na ćwiczeniu funkcji motorycznych (np. chwytanie, obrót z pleców na brzuch czy chodzenie), aktywacja ma raczej na celu uzyskanie przez ośrodkowy układ nerwowy dostępu do poszczególnych częściowych wzorców motorycznych, niezbędnych do wykonania określonego ruchu. Po niej dziecko uzyskuje lepszy dostęp do tych wzorców w swojej motoryce spontanicznej.
Terapia tą metodą może być stosowana u niemowląt oraz starszych dzieci. Wskazanie do terapii opiera się na diagnozie lekarza i sformułowanego odpowiednio celu terapii. Najlepsze efekty można osiągnąć wtedy, gdy u dziecka nie doszło jeszcze do wytworzenia i utrwalenia tak zwanych zastępczych wzorców motorycznych. U malucha z utrwalającą się motoryką zastępczą celem terapii jest aktywowanie i zachowanie fizjologicznych wzorców motorycznych oraz zniesienie i włączenie nieutrwalonych patologicznych wzorców motorycznych do prawidłowych sekwencji ruchowych aż do pełnego opanowania motoryki mimowolnej.
Często można się spotkać się z twierdzeniem, że metoda Vojty powoduje ból u dzieci. Płacz, który występuje podczas aktywizacji jest naturalną reakcją na działanie "niezgodne" z jego dotychczasowym wzorem ruchu. Choć jest to stresujące dla rodziców dzieci z czasem oswajają się z ćwiczeniami i akceptują je, zwłaszcza te które zaczynają się komunikować.
Odruchowa lokomocja jest terapią niezwykle skuteczną ale niemowlęta i małe dzieci nie są zazwyczaj przyzwyczajone do tego rodzaju intensywnej aktywności. Metoda Vojty stawia przed rodzicami lub opiekunami poważne zadanie. Aby przyniosła sukces, u niemowlęcia i małego dziecka należy ją prowadzić kilka razy dziennie. Jedna sesja terapeutyczna trwa od pięciu do dwudziestu minut. Zadanie to spada na rodziców, po uprzednim instruktażu przez terapeutę.
Metoda Vojty może być stosowana jako terapia podstawowa w bardzo wielu przypadku zaburzeń ruchowych i schorzeniach, np.:
* zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej w wieku niemowlęcym
* zaburzenia motoryczne będące skutkiem uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego (m.in. MPD, udar, SM)
* porażenia obwodowe kończyn górnych i dolnych (np. porażenie splotu ramiennego, przepuklina oponowo-rdzeniowa, porażenie poprzeczne i in.)
* różne choroby mięśniowe
* schorzenia i ograniczenia funkcjonalne kręgosłupa, np. skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
* znaczące uszkodzenia ortopedyczne
* jako terapia towarzysząca w przypadkach nieprawidłowego rozwoju stawów biodrowych (dysplazja, zwichnięcie)
* deficyty w zakresie oddychania, połykania i żucia.
Wśród rodziców znaleźć można zarówno zwolenników i przeciwników metody metody Vojty. Wśród tych drugich jest wielu takich, którzy obawiają się, że mogą aktywować niewłaściwe wzorce. Rozumiem ich, bo sama tak miałam. Kiedy ćwiczyłam z moja córką (25tc) jeszcze podczas pobytu w szpitalu miałam takie obawy. W takim przypadku są dwa rozwiązania, przed wszystkim konsultować się na bieżąco z fizjoterapeutą, który może poprawić nasze działania oraz starać się być pewnym swoich działań. Jeśli jednak to nie pomoże to wybrać inną metodę rehabilitacji. Bojąc się lub nie będąc pewnym swoich działań z pewnością nie pomożemy swemu dziecku.
Metoda Vojty daje naprawdę wspaniałe efekty, trzeba jednak być gotowym na aktywne włączenie się w terapię. Jeśli to zrobimy efekty nie tylko w obrębie rozwoju ruchowego dziecka mogą nas niezwykle zaskoczyć.
Należy pamiętać, że wybór metody fizjoterapii jest zależny od potrzeb dziecka i to lekarz powinien wskazać odpowiednią. Jednak zawsze ostatecznie to rodzic będzie decydował z kim i jaka metoda będzie pracowało jego dziecko. Zachęcam do dzielenia się swoimi doświadczeniami związanymi z metodą Vojty.
Pamiętaj też, że jeśli uważasz że temat jest ważny to pomóż nam dotrzeć do jak najszerszego grona zarówno rodziców wcześniaków jak i nie tylko. Zostaw ❤️, skomentuj choćby emotką i przede wszystkim udostępnij. Razem możemy więcej 💜💜💜 Cykl przygotowany jest na potrzeby
Sylwia Wesołowska
Prezes Fundacji Mali Wojownicy
