30/06/2025
Polecamy – mało znane fakty z historii psychoanalizy
W 2020 roku nakładem Wydawnictwa Akademickiego Dialog ukazała się w Polsce książka Violaine Gelly p.t. „Skradzione życie Sabiny Spielrein” (tłum. Anna Parzymies). Niespełna dwustronicowa pozycja przybliża nam życie Sabiny Spielrein – w świecie psychoanalizy znanej jako kochanka Junga. Osiemnastoletnia Rosjanka urodzona w Rostowie nad Donem w dniu 18 sierpnia 1904 roku trafia do szpitala w Burghölzli. Szpital ten kierowany jest przez doktora Bleulera, który uznaje, że „do zrozumienia pacjenta, jego halucynacji, a potem interpretacji konieczna jest ‘emocjonalna więź’ lekarza z pacjentem”. Na tamte czasy szpital ten stosuje niezwykłe metody leczenia. Sabina staje się pacjentką leczoną „słowem” i pierwszym przypadkiem uznanym za wyleczony psychoanalitycznie ze zgłoszonych przypadłości.
Po wyleczeniu, przy wsparciu ze strony rodziców, podejmuje naukę na uniwersytecie w Zurychu, by zostać lekarką i psychoanalityczką. Włada biegle kilkoma językami. Nawiązuje korespondencję z Freudem, któremu w 1911 przedstawia swoją koncepcję „popędu śmierci”. Dopiero za jakiś czas Freud przyjrzy się tej koncepcji z właściwym zainteresowaniem, aby włączyć ją do swojej teorii. Błyskotliwą karierę Spielrein przerywa wybuch I wojny światowej. Razem z malutką córką błąka się po Europie. Pojawienie się dziecka w jej życiu zwraca uwagę na znaczenie macierzyństwa, karmienie piersią oraz rozwój dzieci – obserwacje swojej córki włączy później do swoich psychoanalitycznych prac – zajmie się psychoanalizą dziecięcą jeszcze przez Anną Freud i Melanią Klein. Sabina wraca do sowieckiej Rosji w 1923 roku na prośbę swojego męża – Pawła Scheftela. Przez jakiś czas będzie pracować w Moskwie, żeby stopniowo wycofywać się ze wszelkiej działalności. Będzie obserwować u siebie „i u tak wielu innych w tym czerwonym Rostowie popęd śmierci, którego pomysł zainspirowała Freudowi”, jak „wykonuje swoją pracę”. Zanim wróci do rodzinnego miasta będzie badała dwóch wielkich rosyjskich psychologów: Aleksandra Łurię i Lwa Wygostkiego. Zginie 11 sierpnia 1942 roku, zostanie pochowana w zbiorowej mogile w Zmijewskaj Bałce, gdzie razem z nią spocznie dwadzieścia trzy tysiące osób, w tym osiemnaście tysięcy Żydów.
To niezwykła historia kobiety, „którą mężczyźni odarli z życia, naziści z godnej śmierci”. Życie kobiety, której losy przypadają na dramatyczne czasy – nie tylko rozwoju totalitaryzmów, upadków starych porządków i obyczajów, ale czasy, gdy kobiety nie mogły swobodnie studiować, podejmować własnych, samodzielnych decyzji – uzależnione raczej od zdania i finansów rodziny, a potem męża. „Historia nieraz obeszła się z wybitnymi kobietami okrutnie” (ze wstępu Joanny Kurskiej do wydania polskiego) – ta książka zwraca należną pamięć Sabinie Spielrein. Lektura koniecznie obowiązkowa.
P.S. Tekst Sabiny Spielrein „Destrukcja jako przyczyna stawania się” dostępny jest w książce „Imago psychoanalizy. Antologia” pod redakcją Agnieszki Sobolewskiej (wydawnictwo: słowo/obraz/terytoria)
