05/09/2025
🩺 WACYIGELINTA CUDURKA KANSARKA
Waa maxay kansar?
Kansarku waa kornin aan xadidnayn oo ku yimaada unugyada jirka (cells).
🌍 Caalamka: Waxaa sanadkii 2018 la diiwaangeliyay 18.1 milyan oo kiis cusub iyo 9.6 milyan oo dhimasho (Ferlay J, Colombet M, Globocan 2018).
🇸🇴 Soomaaliya: Sida laga soo xigtay warbixinta GLOBOCAN 2022, waxaa la diiwaangeliyay 10,681 kiis oo cusub iyo 8,038 dhimasho la xiriirta kansarka.
✅ Taas waxa ay muujineysaa in cudurku saamayn weyn ku yeeshay dunida oo dhan iyo sidoo kale bulshada Soomaaliyeed.
❗Kansarku waa cudur ku dhici kara Xubin kasta oo jirka ah.
Waa la daaweyn karaa.
Waa laga hortagi karaa.
Saameyntiisa waa la xakameyn karaa.
👉 Daaweynta waxay ku xiran tahay:
1. Nooca kansarka.
2. Heerka uu cudurku marayo (stage).
⚠️ Kansarku ma aha cudur isqaadsiin kara. Qofka qaba kansarka si caadi ah ayaa bulshada ula noolaan kara.
🚨 Waxyaabaha la xiriira in ay keeni karaan kansarka:
Dhaxal (Genetic factors)
Bii’ada (Qorraxda, sunta, kiimikooyinka)
Infekshanno virus (Cervix – HPV, Cagaarshowga B iyo C)
Hab-nololeedka (Sigaarka, cabidda khamriga, cayilka xad-dhaafka ah)
Cunto iyo cabitaan aan caafimaad lahayn
😷 Kansarka hunguriga (Esophagus) oo Soomaaliya ku badan
Calaamadaha:
1. Dhibaato ku timaada liqidda cuntada, ilaa ay noqoto wax walba.
2. Qofka oo caatooba.
3. Xanuun xabadka ah.
Sida lagu xaqiijiyo cudurka:
Endoscopy iyo biopsy (in unug laga qaado kadibna baaritaan lagu sameeyo).
Waxyaabaha khatarta kordhiya:
Cabitaanka waxyaabaha aadka u kulul (sida shaaha).
Sigaarka, tubaakada iyo khamriga.
Cunto aan qutrado badan lahayn.
✅ Talooyin iyo wacyigelin:
1. Qof walba oo isku arka calaamadahan ha u dhaqaaqo xarumaha caafimaadka – ogaanshaha h**e ayaa fursad fiican leh.
2. Qaadashada tallaalka cagaarshowga (HBV) iyo HPV.
3. Yareynta cabitaanka waxyaabaha kulul.
4. Jimicsi joogto ah.
5. Cunista khudaar iyo qudaar badan.
🤲 Allaah ha naga badbaadiyo cudurkan, inta qaba na cafimaad ha siiyo.
✍️ By: Dr. Akram Ali Madoobe
📧 Email: abdikarim.ib.ali..com
