27/10/2025
#ธรรมชาติของใจเมื่อเผชิญการสูญเสีย (1)
หลาย ๆ คน อาจจะยังไม่เคยสูญเสียบุคคลใกล้ชิดผู้เป็นที่รัก
เมื่อ 9 ปีก่อน การเสด็จสวรรคตของในหลวง รัชกาลที่๙ เป็นเหตุการณ์หนึ่งซึ่งอาจเป็นครั้งแรกที่หลายคนได้สัมผัสว่า การสูญเสีย นั้นเป็นอย่างไร
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
จิตแพทย์ชาวสวิส Elisabeth Kübler-Ross ผู้ได้คลุกคลีกับผู้ป่วยระยะสุดท้ายจำนวนมาก
ได้อธิบายไว้ว่า ความโศกเศร้า(grief) จากการสูญเสีย(loss) นั้น ประกอบด้วย 5 ระยะ (stages)
ทั้งนี้ทั้งนั้น
⚠️ แต่ละระยะ ไม่จำเป็นต้องเรียงตามลำดับ และ อาจเกิดสลับไปสลับมาได้
⚠️ และ คนแต่ละคน อาจจะไม่ได้พบกันทุกระยะ
ว่ากันว่า ในตอนหลัง Kübler-Ross รู้สึกพลาดเหมือนกันที่ใช้คำว่า 5 stages of grief
เพราะคำว่า "ระยะ" นั้นชวนให้เข้าใจผิดว่า จะต้องเกิดขึ้นทุกอย่างตามนี้ เรียงตามลำดับ
ซึ่งจริง ๆ แล้วไม่ใช่ ... เพราะจริงๆมันคือ สภาพจิตใจ / ความรู้สึกนึกคิด / ประสบการณ์ ในช่วงการสูญเสีย มากกว่า
โดยการสูญเสียนั้น ไม่ได้หมายถึงเฉพาะการตายจากของคนสำคัญเพียงอย่างเดียว
อาจรวมถึงเหตุการณ์อื่นๆ ที่สะเทือนใจมากๆ ก็ได้ หรือ การสูญเสียอื่นๆ
เช่น
การตายของสัตว์เลี้ยง , การหย่าร้าง , การตรวจพบโรคร้าย(ไม่ว่าของตัวเองหรือคนรัก) , การแท้งลูก, การตกงาน , การถูกปฏิเสธ(เพื่อนเลิกคบ) เป็นต้น
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
เอาล่ะ มาดูว่าสภาพจิตใจทั้ง 5 ประการ เมื่อต้องประสบกับความสูญเสียตามที่ Kübler-Ross พูดไว้นั้นนั้น มีอะไรได้บ้าง
😦 ช็อก และ ปฏิเสธความจริง (denial) : รู้สึกชาๆ ไม่อยากจะเชื่อว่าเป็นเรื่องจริง
// หา ... วันก่อนแม่ยังดีๆอยู่เลย วันนี้ทรุดหนักขนาดนี้ได้ยังไง
😡 โกรธ (anger) : โกรธตัวเอง โกรธคนที่ตาย(เพราะรู้สึกว่าถูกทอดทิ้ง ชีวิตผิดไปจากแผนที่เคยคิด) โกรธคนอื่น(แพทย์นี่โดนบ่อยเลยค่ะ 😅/ใครก็ตาม) โกรธโชคชะตา มักรู้สึกว่าสิ่งที่เกิดขึ้นไม่ยุติธรรม
// ทำไมต้องเป็นเรา Why me? ทั้ง ๆ ที่ฉันกินคลีน ออกกำลังกาย , นี่หมอวินิจฉัยช้าไปใช่ไหม !?! , ถ้าวันนั้น เรา… เขาจะไม่ตายใช่หรือเปล่า
🥺 ต่อรอง (bargaining) : พยายามคิดว่ามีหนทางอะไรบ้างที่จะแก้ไขสถานการณ์ได้ ซึ่งบางครั้งก็เป็นหนทางที่ไม่มีทางเป็นไปได้ หรือเหมือนการหวังปาฏิหาริย์ … อาจเรียกได้ว่าเป็นช่วงซื้อเวลาทำใจ
// ข้างบ้านบอกว่ามีหมอสมุนไพรดี บางทีอาจจะช่วยพ่อได้มากกว่าหมอแผนปัจจุบัน หรือ มีความคิดในเชิงแฟนตาซีว่า ถ้าหากชีวิต คือสิ่งที่สามารถมอบให้กันได้ อยากจะเจ็บป่วยแทน อยากจะตายแทน
🥀 เศร้าเสียใจ (depression) : อาจจะรู้สึกว่างเปล่า อาลัยอาวรณ์ เคว้งคว้าง บางคนร้องไห้ บางคนไม่ร้องแต่ซึม ไม่ค่อยพูดคุย
และอาการทางกายจะชัดเจนมากขึ้น เช่น กินไม่ได้ นอนไม่หลับ สมาธิไม่ดี อ่อนเพลีย ไม่มีแรงทำอะไร เป็นต้น
🌿 ยอมรับ (acceptance) : มองเห็นว่าความสูญเสียที่เกิดขึ้น ว่าเป็นความจริงของชีวิตที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ ด้วยใจที่สงบ เป็นกลางมากขึ้น … แต่อาจจะยังเสียใจ แต่ดำเนินชีวิตต่อไปได้ตามสมควร
ช่วงสัปดาห์แรก ๆ ของการเสด็จสวรรคตของรัชกาลที่ ๙
คนไข้ที่มาตรวจติดตามหลายๆคน พูดเหมือนกันว่าคืนแรกนอนไม่หลับ (น่าจะเป็นกันแทบทุกคน หมอๆก็ด้วย)
ส่วนตัวหมอเอง 3 วันแรก นอกจากความรู้สึกเสียใจแล้ว ก็รู้สึกหนักอึ้ง
ในขณะเดียวกันกับที่ ว่างโหวงในใจ ไม่มั่นคง เหมือนโลกเงียบไป ... แต่อีกใจก็สบายใจที่พระองค์ไม่ต้องเหนื่อยแล้ว
หมอตื่นมาพร้อมคำถามว่า นี่มันเรื่องจริงเหรอ?! .. แม้จะรู้ตัวว่าไม่ได้กำลังฝันอยู่
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
*️⃣ ในความเป็นจริง นอกจาก 5 อย่างดังกล่าว ยังมีความรู้สึกอื่นๆ ที่เกิดขึ้นได้บ่อยๆ
เช่น
ความรู้สึกผิดในบางสิ่งที่เคยได้ทำ
รู้สึกเสียดายในบางอย่างที่ไม่ได้ทำ
คิดกลัวอนาคตที่ไม่เหมือนเดิม รู้สึกว่าจะอยู่ไม่ได้
คิดถึงความตายของตัวเอง เป็นต้น
✔️ ความรู้สึกอื่นๆ นี้ รวมไปถึงความรู้สึกด้านบวกด้วย
โดยส่วนใหญ่จะเป็นความโล่งใจที่ผู้ตายพ้นจากความเจ็บปวดทรมาน
ความคิดถึงช่วงเวลาดีดีที่เคยมีร่วมกัน
แม้ว่าจะยอมรับได้แล้ว แต่ในบางครั้งก็อาจกลับมาเศร้าอีกได้ ดังที่ได้กล่าวไปข้างต้นว่า ความโศกเศร้า(grief) จากการสูญเสีย(loss) นั้น ไม่ได้เรียงระยะ 1 ถึง 5
และภาวะหนึ่งที่มีชื่อเรียก ก็ได้แก่ anniversary grief หรือ ความเศร้าในช่วงครบรอบการสูญเสีย
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
สิ่งสำคัญประการหนึ่ง ที่ต้องทราบและพึงระลึกไว้ ก็คือ
การฟื้นตัวของจิตใจต้องอาศัยเวลา และประสบการณ์การสูญเสียนั้น เป็นเรื่องส่วนบุคคล จึงมีความแตกต่างกันได้มาก ไม่ว่าในแง่การแสดงออก ระยะเวลา
ไม่มีเกณฑ์ตายตัวว่า ควรจะแสดงออกแบบไหนหรือยาวนานเท่าใด (*)
มีหลายปัจจัยที่มีส่วนเกี่ยวข้อง เช่น บุคลิกภาพ ประสบการณ์ชีวิต ลักษณะของการสูญเสียนั้นๆ เป็นต้น
ดังนั้น เราจึงไม่อาจและไม่ควรเอาธรรมชาติของตัวเองเป็นเกณฑ์อ้างอิงว่า ปฏิกิริยาจากการสูญเสียของใคร ควรจะเป็นอย่างไร
⭕️ อย่างไรก็ตาม หากปฏิกิริยาต่อการสูญเสียนั้น ส่งผลต่อการใช้ชีวิตเป็นอย่างมาก (ดูเสียศูนย์ชัดเจน ดูพัง) ดูเปลี่ยนไปเป็นคนละคน
ควรให้จิตแพทย์ช่วยประเมินนะคะ เพราะมีความเสี่ยงที่จะเป็นอาการของโรคซึมเศร้าค่ะ
#หมอมีฟ้า
