10/25/2025
शुद्ध स्वास (Pure Breath) ध्यान
शुद्ध स्वास भन्नाले शरीर र मनलाई शान्त, स्थिर र पवित्र बनाउने स्वासप्रश्वासको सजग अभ्यास हो। यसलाई शुद्ध स्वास ध्यान वा स्वास सचेत ध्यान पनि भनिन्छ।
🔹 शुद्ध स्वासको अर्थ
शुद्ध स्वास भन्नाले केवल हावा भित्र-बाहिर चल्ने क्रिया मात्र होइन, तर सजगता (सति) र पवित्र चेतनाको साथमा लिइने स्वास हो। जब हामी प्रत्येक स्वास भित्र्याउँछौं र बाहिर निकाल्छौं भन्ने कुरा पूर्ण ध्यानपूर्वक जान्दछौं, त्यो स्वास “शुद्ध” बन्छ — किनकि त्यसमा लोभ, द्वेष, मोहको विकार हुँदैन।
🔹 अभ्यास गर्ने तरिका
शरीर स्थिर राख्नुहोस्: ढाड सीधा राखेर ध्यान मुद्रा (पद्मासन वा सुखासन) मा बस्नुहोस्।
आँखा हल्का बन्द गर्नुहोस्।
सजग श्वास लिनुहोस्: स्वास भित्रिँदा “भित्रिँदैछु” भनेर थाहा पाउनुहोस्।
सजग श्वास फेर्नुहोस्: स्वास बाहिरिँदा “बाहिरिँदैछु” भनेर थाहा पाउनुहोस्।
मन भट्किएमा: पुन: स्वासतर्फ ध्यान फर्काउनुहोस्।
३ देखि ५ मिनेटबाट सुरु गरेर बिस्तारै समय बढाउँदै जानुहोस्।
🔹 ध्यानको लाभ
मनको अशान्ति र तनाव घटाउँछ।
शरीरमा प्राणशक्ति सन्तुलन ल्याउँछ।
वर्तमान क्षणमा बस्न सिकाउँछ।
मानसिक पवित्रता र ध्यानको गहिराइ बढाउँछ।
🔹 बौद्ध दृष्टिकोणमा
बुद्धले स्वासप्रश्वास ध्यानलाई “Ānāpānasati” भनेर भन्नुभएको छ — जसको अर्थ हो “स्वासको सचेतता।” यो ध्यानमार्फत मन एकाग्र, शुद्ध र निर्विकार बन्छ, र अन्ततः निर्वाणसम्मको मार्ग खुल्छ।
Pure Breath Meditation
Pure Breath means the mindful practice of breathing that calms, stabilizes, and purifies both body and mind. It is also known as Pure Breath Meditation or Mindful Breathing Meditation.
🔹 Meaning of Pure Breath
Pure breath is not just the physical act of air going in and out; it is the breath taken with full awareness (sati) and a pure state of consciousness. When we know clearly that the breath is entering and leaving — with mindfulness and free from greed, hatred, and delusion — the breath becomes “pure.”
🔹 How to Practice
1. Keep your body still: Sit in a meditation posture (cross-legged or lotus position) with your back straight.
2. Gently close your eyes.
3. Breathe mindfully in: Know clearly, “I am breathing in.”
4. Breathe mindfully out: Know clearly, “I am breathing out.”
5. If your mind wanders: Gently bring your attention back to the breath.
6. Start with 3–5 minutes, then gradually increase the duration.
🔹 Benefits of the Practice
Reduces mental restlessness and stress.
Balances life energy (prana) in the body.
Trains the mind to live in the present moment.
Develops mental purity and deep concentration.
🔹 In the Buddhist View
The Buddha called this practice “Ānāpānasati” — which means “mindfulness of breathing.” Through this meditation, the mind becomes concentrated, purified, and detached from defilements, leading ultimately toward the path of Nirvana.
