14/11/2014
CHĂM SÓC TRẺ TIÊU CHẢY
Tiêu chảy là bệnh rất phổ biến ở trẻ em. Trường hợp trẻ tiêu chảy nhiều, nghiêm trọng có thể gây tử vong. Tuy nhiên, thường gặp hơn là gây suy dinh dưỡng cho trẻ vì giảm hấp thu do tổn thương niêm mạc ruột.
MỘT SỐ KHÁI NIỆM:
- Trẻ bị tiêu chảy khi đại tiện phân lỏng, có nhiều nước, hơn 3 lần một ngày.
- Một số người nghĩ rằng uống nước làm cho tiêu chảy nặng hơn. Điều này không đúng. Một đứa trẻ bị tiêu chảy cần được uống càng nhiều càng tốt cho đến khi ngừng tiêu chảy để cung cấp lại lượng nước bị mất trong quá trình tiêu chảy, mất nước có thể dẫn đến tử vong nếu không được bù lại nhanh chóng.
- Trẻ càng nhỏ lượng nước so với trọng lượng cơ thể càng cao. Vì vậy, trẻ càng nhỏ tiêu chảy nguy cơ mất nước càng cao và nguy cơ tử vong càng cao.
- Tiêu chảy là một bệnh, đôi khi chỉ là triệu chứng kèm theo của nhiều bệnh lý toàn thân khác.
- Trẻ < 2 tháng tuổi đại tiện phân lỏng < 10 lần/ ngày mà không kèm bất kỳ triệu chứng nào khác, trẻ vẫn lên cân được xem như bình thường.
- Hầu hết tiêu chảy ở trẻ em thường giảm dần theo thời gian, điều này phụ thuộc vào tác nhân gây bệnh, tình trạng dinh dưỡng, cách chăm sóc… tiêu chảy thường không kéo dài và không quá nguy hiểm vì cơ thể sẽ tự chống lại. Tuy nhiên, điều quan trọng là biết phải làm gì để giảm bớt và thậm chí ngăn ngừa tiêu chảy.
NGUYÊN NHÂN:
- Tiêu chảy - thường được gây ra bởi nhiễm trùng tiêu hóa (GI) do virus, vi khuẩn, hoặc ký sinh trùng..
- Nói chung, nhiễm trùng tiêu hóa gây tiêu chảy là rất dễ lây qua các con đường sau:
• Bàn tay bẩn (của trẻ, của bố mẹ, người chăm sóc cầm tiền, điện thoại… mà không rửa tay đúng..)
• Thực phẩm hoặc nguồn nước bị ô nhiễm
• Một số vật nuôi..
• Tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây: người bệnh, phân, chất nôn…
- Một nguyên nhân phổ biến của bệnh tiêu chảy là viêm dạ dày ruột do virus. Nhiều loại virus khác nhau có thể gây ra tiêu chảy, triệu chứng này thường kéo dài chỉ một vài ngày và thường ổn định trong 1 tuần.
- Nhiễm rotavirus là nguyên nhân thường gặp của viêm dạ dày ruột do virus ở trẻ em.Đây chính là nguyên nhân gây tiêu chảy nặng và mất nước nhiều, mặc dù không phải tất cả các trẻ nhiễm rotavirus sẽ có triệu chứng.Tuy nhiên, với vaccine cho trẻ < 5 tháng tuổi có thể ngăn chặn khoảng 75% các trường hợp nhiễm rotavirus
-Tiêu chảy có thể do dị ứng thực phẩm, không dung nạp lactose, hoặc các bệnh về đường tiêu hóa, chẳng hạn như bệnh celiac và bệnh viêm ruột, hay do tình trạng loạn khuẩn do sử dụng Kháng sinh phổ rộng, kéo dài.
CÁC DẤU HIỆU VÀ TRIỆU CHỨNG THƯỜNG GẶP:
- Các triệu chứng thường bắt đầu bằng cơn đau bụng (trẻ nhỏ biểu hiện bằng cơn quấy khóc không tìm thấy nguyên nhân khác) tiếp theo là tiêu chảy thường kéo dài không quá một vài ngày. Một vài triệu chứng khác, chẳng hạn như:
• sốt,
• buồn nôn
• nôn
• giảm cân
• dấu hiệu mất nước
- Trong những trường hợp viêm dạ dày ruột do virus, trẻ em thường bị sốt và nôn đầu tiên, tiếp theo là tiêu chảy.
KHI NÀO TRẺ NÊN ĐI KHÁM BÁC SỸ:
1.Trẻ nhỏ hơn 6 tháng tuổi
2. Trẻ hơn 6 tháng tuổi có kèm các triệu chứng sau:
• tiêu chảy nghiêm trọng (đi chảy nhiều lần, phân lỏng nhiều nước) hoặc tiêu chảy hơn 1 tuần.
• Sốt trên 39 ° C hoặc cao hơn
• Nôn mửa lặp đi lặp lại, từ chối uống nước hoặc không uống được.
• Đau bụng dữ dội.
• Tiêu chảy có chứa máu hoặc chất nhầy
3.Trẻ có các dấu hiệu của mất nước bao gồm:
• Môi khô.
• Ít hoặc không có nước mắt khi khóc
• Khát nước, uống háo hức
• Đôi mắt trũng sâu
• Thóp lõm
• Tiểu ít
• Thờ ơ hoặc dễ cáu gắt
• Mệt mỏi hoặc chóng mặt trong một đứa trẻ lớn tuổi
CHĂM SÓC:
Mục tiêu của phần này chỉ để cung cấp thông tin cho các bạn về cách CHĂM SÓC cho trẻ tiêu chảy tại nhà và trẻ CHƯA CÓ dấu hiệu mất nước
- Tiêu chảy nhẹ thường không gây ra vấn đề nếu trẻ vẫn hoạt động bình thường, uống và ăn đầy đủ. Tiêu chảy nhẹ thường qua đi trong vòng một vài ngày và trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn khi được chăm sóc tại nhà, nghỉ ngơi, và uống nhiều nước.
- Trẻ bị tiêu chảy nhẹ không mất nước hoặc ói mửa có thể tiếp tục ăn uống các loại thực phẩm thông thường bao gồm cả sữa mẹ hoặc sữa công thức cho trẻ theo lứa tuổi. Trong thực tế, một chế độ ăn uống hợp lý có thể giảm bớt thời gian tiêu chảy. Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ giúp trẻ đảm bảo nguồn năng lượng để chống lại tác nhân gây bệnh và nhanh chóng phục hồi lại niêm mạc ruột bị hư tổn..
- Cân nhắc việc sử dụng KHÁNG SINH trong điều trị tiêu chảy. Kháng sinh chỉ dùng trong trường hợp có bằng chứng (xét nghiệm) tiêu chảy do nhiễm khuẩn và có chỉ định của Bác sỹ. Tiêu chảy do virus, dùng kháng sinh không có ý nghĩa, đôi khi còn gây tiêu chảy trầm trọng thêm do tác dụng phụ của kháng sinh.
- Nếu bệnh được gây ra bởi một loại ký sinh trùng, nó có thể được điều trị bằng thuốc chống ký sinh trùng để chữa bệnh hoặc rút ngắn thời gian của bệnh.
- Không nên lạm dụng thuốc CHỐNG tiêu chảy, giảm nhu động ruột vì nó sẽ làm cho tác nhân gây bệnh có nhiều thời gian hiện diện trong lòng ruột để phát triển, xâm nhập, bài tiết độc tố…vì tăng nhu động ruột cũng là một hình thức tự bảo vệ của cơ thể. Ngoại trừ dùng theo chỉ đinh của Bác sỹ.
- Các vấn đề chính cần quan tâm khi điều trị tiêu chảy là sự bù đắp của nước và chất điện giải (muối và khoáng chất) bị mất từ cơ thể do tiêu chảy, nôn mửa và sốt.
Những việc NÊN làm:
• Tiếp tục chế độ ăn uống như bình thường và cung cấp thêm chất lỏng để thay thế lượng nước bị mất trong khi tiêu chảy, nôn..(kiểm soát số lượng, cân tả..)
• Cung cấp thêm sữa mẹ hoặc sữa công thức cho trẻ theo lứa tuổi.
• Sử dụng một giải pháp bù nước bằng đường uống (ORS) để bù dịch cơ thể một cách nhanh chóng.
• Bổ sung kẽm là cần thiết ở trẻ tiêu chảy nhằm rút ngắn thời gian tiêu chảy (giúp hồi phục niêm mạc ruột)
• Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ và đa dạng, tránh kiêng khem quá mức trong giai đoạn này
Những việc KHÔNG NÊN làm:
• Dùng soda, gừng, trà, nước trái cây, nước dùng nước hầm gà hoặc nước uống thể thao để bù mước trong tiêu chảy vì không hiệu quả thậm chí có thể làm tiêu chảy nặng hơn.
• Không nên dùng nước uống đơn thuần để bù nước trong tiêu chảy bởi vì nó không chứa đủ hàm lượng natri, kali và các khoáng chất khác đã mất do tiêu chảy.
• Không bao giờ cố gắng tự pha chế ORS ở nhà trừ khi bác sĩ cung cấp cho bạn một công thức chính xác.
Trên đây chỉ là những điều nên làm nếu con bạn tiêu chảy mà không mất nước và bạn chưa thể đưa trẻ đi gặp bác sỹ. Trong một số trường hợp, trẻ em bị tiêu chảy nặng có mất nước có thể cần phải bù dịch qua Tĩnh mạch trong một vài giờ để giúp chống lại tình trạng mất nước.
MỘT SỐ THUỐC thông thường có thể dùng cho trẻ < 6 tuổi khi trẻ CHƯA CÓ dấu mất nước khi bạn chưa thể đi gặp bác sỹ:
1. Oresol uống theo nhu cầu cảu trẻ hay theo lượng nước trẻ bị mất theo ước tính từ nôn + tiêu chảy + nước tiểu..
2. Probiotics: như Enterogemia (2-3 ống/ ngày), probio, antibio (2-3 gói/ ngày)
3. Kẽm
DỰ PHÒNG:
- Tiêu chảy là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ và hầu như chúng ta không thể ngăn chặn sự tiếp xúc của các tác nhân gây bệnh tiêu chảy với trẻ. Sau đây là một số biện pháp:
• Rửa tay kỹ và thường xuyên, đặc biệt là sau khi sử dụng nhà vệ sinh và trước khi ăn. Rửa tay là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa nhiễm trùng tiêu chảy được truyền từ người này sang người khác. Tay bẩn mang mầm bệnh truyền nhiễm vào cơ thể khi trẻ em cắn móng tay, mút ngón tay cái, ăn bằng ngón tay, hoặc đặt bất kỳ phần nào của bàn tay vào miệng. Đặc biệt là bàn tay bẩn của người chăm sóc trẻ như móng tay dài, cầm tiền, sử dụng bàn phím…(sai lầm phổ biến không được nhận ra).
• Giữ các bề mặt phòng tắm sạch sẽ để giúp ngăn ngừa sự lây lan của mầm bệnh truyền nhiễm.
• Rửa trái cây và rau quả triệt để trước khi ăn.
• Rửa sạch quầy bếp và dụng cụ nấu ăn thật kỹ sau khi họ đã được tiếp xúc với thịt sống, đặc biệt là gia cầm.
• Thịt trong tủ lạnh cần được sử dụng càng sớm càng tốt sau khi mang chúng về từ chợ, siêu thị, và nấu chín cho đến khi thịt không còn màu hồng. Vệ sinh tủ lạnh định kỳ (sai lầm phổ biến không được nhận ra)
• Không bao giờ uống nước suối, hồ, sông ngòi, trừ khi cơ quan y tế địa phương đã xác nhận rằng nước là an toàn để uống.Thận trọng khi mua thực phẩm chuẩn bị từ các nhà cung cấp đường phố, đặc biệt là nếu không có cơ quan y tế địa phương giám sát hoạt động của họ.
• Không rửa chuồng vật nuôi hoặc bát trong bồn rửa tương tự mà bạn sử dụng để chuẩn bị bữa ăn gia đình.
• Để vật nuôi (đặc biệt là các loài bò sát) tách biệt với khu vực ăn gia đình.
-ThS. BSNT Trương Nguyễn Thoại Nhân