16/05/2020
TỔN THƯƠNG DÂY CHẲNG CHÉO TRƯỚC & PHỤC HỒI CHỨC NĂNG DÂY CHẰNG CHÉO SAU PHẪU THUẬT
https://www.facebook.com/349077269110114/posts/551975535486952/?d=n
Trong thời đại ngày nay, khi phương tiện giao thông ngày càng nhiều và nhanh, hoạt động thể dục thể thao ngày càng phổ biến, đồng nghĩa với đó những tổn thương đi kèm cũng rất nhiều.
👉 Hôm nay, chúng tôi đề cập đến một trong những vị trí tổn thương hay gặp nhất, đó là tổn thương dây chằng khớp gối - cụ thể hơn, trong bài viết này chúng tôi nói về tổn thương dây chằng chéo trước khớp gối: Định nghĩa, giải phẫu học, cơ sinh học, dấu hiệu lâm sàng, cận lâm sàng, phẫu thuật và cách phục hồi chức năng trước và sau phẫu thuật.
👉 Định nghĩa
Tổn thương dây chằng chéo trước (ACL)
Là tình trạng đứt, giãn dây chằng do chấn thương, do thoái hoá gây nên đau, sưng nề có thể dẫn tới lỏng khớp.
👉 Giải phẫu học:
ACL là dây chằng (d/c) gây tranh cãi nhất trong các d/c ở khớp gối. Dù vậy, cho đến nay, các nhà giải phẫu học, cũng như phẫu thuật viên đã đạt được những thành tựu quan trọng: hình dáng/cấu trúc, cơ sinh học, cơ chế đứt rách và cách điều trị.
ACL có 3 bó: Trước - trong (AM - nhỏ & dài nhất) , Sau - ngoài (PL - lớn, ngắn nhất & thẳng đứng) và bó trung gian(I). Ba bó này nằm chung trong một bao hoạt mạc, thực tế phân biệt ba bó này khá tương đối.
Tại mâm chày, ACL bám gần mâm chày trong và hơi ra trước (hình 1)
👉 Cơ sinh học
- Nếu đứt toàn bộ:
Bó trung gian, gối mất vững ra trước
Bó trước - trong: gối mất vững xoay trước ngoài.
- ACL có độ rắn chắc bằng 1/2 PCL (d/c chéo sau)
- Riêng ACL
* Giữ mâm chày không bị quá xoay (so với đùi), giữ cẳng chân không vẹo trong, không vẹo ngoài.
* Bó AM: giữ mâm chày khi thực hiện Test ngăn kéo trước với gối gập
* Bó PL: giữ mâm chày khi thực hiện Gối duỗi.
👉 Lâm sàng
Test Lachman: Xác nhận sự toàn vẹn của ACL
Test dang cẳng chân với gối gập 30 độ: nếu toác khớp 10-15mm thì giãn ACL.
👉 Cận lâm sàng
Chụp MRI: cho kết quả cao.
👉 PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ NGOẠI KHOA:
1. May sửa chữa b**g gân mới ACL
- ACL bị b**g nơi bám chày với một mảnh xương:
Dọn sạch mâm chày mà mảnh xương bị b**g ra; Đặt mảnh xương kèm ACL; Dùng chỉ may d/c được cột xuyên qua xương.
* Đây là trường hợp may sửa đạt nhiều thành công nhất.
- ACL bị b**g nơi bám chày không kèm mảnh xương hoặc mảnh xương vỡ vụn:
ACL được may và cột xuyên qua xương, một phần đệm mỡ được ghép vào chỗ nối
* Đây là trường hợp may sửa có kết quả thường rất kém; d/c khó phục hồi hình dáng cũ, nhiều trường hợp phải mổ lại để tái tạo.
- ACL bị b**g phía đùi:
Cũng giống như b**g phía mâm chày, ACL được cố định xuyên qua xương tại lồi cầu ngoài đùi. Có thể tăng cường ghép đệm mỡ (fat pad)
- ACL bị đứt giữa thân:
Kỹ thuật Marshall: Chuẩn bị đuôi chỉ phía đùi và chày, khoan xương mâm chày trong và lồi cầu ngoài. Đuôi chỉ của ACL phía chày được cố định tại lồi cầu đùi, đuôi chỉ của ACL phía đùi được cố định tại mâm chày trong.
* May sửa ở đây kết quả kém nhất, phải cân nhắc khi quyết định.
2. Phẫu thuật tăng cường sau khi may ACL
May sửa đơn thuần hầu như không đủ phục hồi chức năng cho ACL, vì vậy luôn cần phẫu thuật Nhằm tăng cường khi ACL đã đạt được may sửa.
Các cấu trúc có thể sử dụng: dải chậu chày, cơ bán gân, gân bánh chè, gân hamstring, gân đồng loại, gân tổng hợp.
- Kỹ thuật dùng dải chậu chày tăng cường may sửa chữa ACL
Lấy 1/3 giữa dải chậu chày, cuộn tròn lại (d/c tăng cường).
Làm đường rãnh dưới màng xương, sát vỏ xương, dọc mặt ngoài lồi cầu đùi, ôm bờ sau rồi vào trong, đi song song và bên cạnh ACL. Khoan đường hầm tại mâm chày, cho d/c tăng cường qua đường rãnh và chui qua hầm cố định tại mâm chày.
- Kỹ thuật dùng cơ bán gân tăng cường may sửa chữa ACL
Bọc lộ gối, thấy rõ cơ chân ngỗng (cơ bán gân, cơ thon, cơ may)
Cơ bán gân được cắt tại nơi tiếp giáp gân/cơ, bóc tách về phía xa, đạt dài > 15cm.
Khoan đường hầm nơi bám chày ACL, luồn cơ bán gân vào đường hầm, rồi cố định vào lồi cầu ngoài đùi. (Hình 2)
- Phẫu thuật tăng cường của Warren:
Lấy 1/3 giữa dải chậu chày và cuộn tròn thành d/c tăng cường, luồn dưới và sát nơi bám đùi của FCL. Cố định đầu tự do vào bờ ngoài lồi cầu đùi.
Cũng có thể dùng cơ bán gân.
👉 👉 👉 PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
Trên thực tế, việc quan tâm đến vật lý trị liệu/phục hồi chức năng chưa nhiều, nên ít nhiều ảnh hưởng ít nhiều đến thời gian quay trở lại làm việc, hoạt động đã đạt được trước đó.
Mục đích bài viết này, cung cấp những điều cần thiết nhất tới quý bạn đọc, để có thể áp dụng, tư vấn người thân, chia sẻ bạn bè biết đến.
Việc mổ tái tạo d/c chéo, phục hồi chức năng có 5 giai đoạn:
1. Bảo vệ tối đa
2. Bảo vệ vừa phải
3. Bảo vệ tối thiểu
4. Trở lại hoạt động như trước mổ
5. Hoạt động và duy trì các vận động đã đạt được.
Những ca tái tạo ACL được cố định đúng kỹ thuật xương - gân - xương cho phép có thể vận động ngay sau mổ.
👉KẾ HOẠCH PHỤC HỒI CHỨC NĂNG:
📍 Ngay sau mổ —> 2 tuần đầu:
* Kiểm soát đau và sưng
* Gồng cơ tĩnh: là bài tập quan trọng chống teo cơ trong khi sử dụng nẹp/bột
* Linh hoạt các khớp gần: khớp hông, khớp cổ chân (với gối duỗi)
*Đeo nẹp chức năng và sử dụng nạng
📍 6 —> 8 tuần:
* Tập mạnh cơ: tứ đầu đùi, cơ hamstring, cơ bắp chân, nhóm cơ trước cẳng chân, cơ Mông...
* Cần duỗi gỗi thụ động đến 0 độ là đạt yêu cầu
* Đi chạm nhẹ chân theo tiến độ của sức cơ chi tổn thương.
📍 8 —> 12 tuần
* Bỏ nẹp lớn, chỉ mang nẹp chức năng nhẹ.
* Cho phép chịu toàn phần trọng lượng (FWB) khi: gối duỗi hoàn toàn & gối gập 90 độ.
* Tăng tầm vận động khớp
* Ổn định khớp gối
* Cảm nhận cơ thể và thăng bằng
* Bài tập Đạp xe
📍 12 —> 24 tuần:
* Bài tập chức năng
* Đúng một chân
* Bài tập thăng bằng
* Bước bậc, tập mạnh cơ.
☘️ Lưu ý:
- Khi sức cơ tứ đầu đạt 80% bình thường, cho phép chạy nhanh
- Vận động viên hoạt động lại bình thường sau 12 tháng khi sức cơ và tầm vận động khớp bình thường. Vài loại băng gối nhẹ cần thiết trong giai đoạn đầu.
- Trên thực tế, tuỳ thuộc vào các yếu tố cần xét đến như tính chất cuộc mổ, tuổi người bệnh, mức độ tổn thương... để tiên lượng, đánh giá và đưa ra bài tập phù hợp.
Nguồn: Phục hồi chức năng iCare
https://www.facebook.com/349077269110114/posts/551975535486952/?d=n