17/09/2022
6 TRẺ TỬ VONG DO ADENOVIRUS
=========================
Mấy ngày nay, thông tin về 6 trẻ tử vong và số ca nhiễm vi rút Adeno gia tăng đột biến, làm cho các bậc phụ huynh không khỏi lo lắng, Facebook chia sẻ rộn ràng về điều này.
Trên thực tế, nhiễm vi rút Adeno không phải là tin tức truyền thông, vì đây là chuyện thường xuyên xảy ra. Ngay cả những nước nổi tiếng giàu có và sạch sẽ trên thế giới, như Nhật Bản và Hàn Quốc, châu Âu hay siêu cường như Trung Quốc và Mỹ, trẻ con ở đâu cũng bị. Có thể nói, nhiễm vi rút Adeno xảy ra ở khắp nơi trên thế giới, không có sự khác biệt rõ ràng về phân bố địa lí cũng như theo mùa, nhưng phổ biến hơn vào mùa thu, mùa đông và đầu mùa xuân.
Ngày nào tôi cũng gặp khá nhiều ca nhiễm Adeno.
Đây là câu chuyện diễn ra suốt cả năm, nhưng ở các nước ôn đới, bắt đầu từ mùa thu cho đến đầu mùa xuân thì tỉ lệ mắc tăng lên đáng kể, thường xảy ra tình trạng nhiễm vi rút Adeno tập thể và hay liên quan đến bể bơi. Ở nước ta, bệnh do nhiễm vi rút Adeno xếp vào nhóm B trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Từ năm 1996-2000, tỉ lệ mắc trung bình là 23/100.000 dân, không có ca tử vong, do khí hậu nhiệt đới gió mùa nên bệnh thường tập trung vào những tháng xuân hè.
Đi qua đại dịch Covid, ý thức vệ sinh phòng bệnh của người dân đã tốt lên rõ rệt, nhưng với 6 ca tử vong và số ca nhiễm vi rút Adeno ở trẻ em gia tăng đột biến, nên truyền thông đã coi đây là “bản tin sức khoẻ” đáng lưu ý nhằm cảnh báo người dân nâng cao ý thức phòng chống dịch bệnh Adenovirus, điều đó khiến nhiều người cảm thấy lo sợ vì nghe đến tử nhiễm vi rút.
Đừng để “vi rút” trở thành nỗi ám ảnh hậu Covid!
Sinh học phổ thông đã dạy rằng, kể từ ngày con người tồn tại trên trái đất, chúng ta liên tục bị nhiễm các loại vi rút khác nhau. Thậm chí, một số học giả tin rằng bản thân bộ gen của con người đã bị vi rút làm biến đổi hết lần này đến lần khác, để từ loài vượn chỉ biết trèo cây và hú, mà đến hôm nay phát triển thành con người hiện đại.
Adeno là một họ vi rút khổng lồ.
Chúng có tới 69 tuýp huyết thanh gây bệnh ở người, được chia thành 7 nhóm từ A-G, vì nó được phân lập lần đầu tiên vào năm 1953 ở khu vực vòm họng Adenoids, nên vi rút có tên là Adeno.
Vi rút Adeno ở người là một loại vi rút có vật chất di truyền là DNA sợi đôi không có vỏ bao, mọi người ở mọi lứa tuổi đều dễ mắc bệnh, nhưng trẻ em mắc dễ hơn, người già và những người suy giảm miễn dịch do bệnh nền cũng dễ mắc.
Adeno không chỉ có nhiều tuýp, mà còn gây ra nhiều bệnh, ở nhiều cơ quan khác nhau. Trong đó phổ biến nhất là cảm lạnh thông thường mà chúng ta thường gặp ở tuổi ấu thơ, các bác sĩ gọi là viêm đường hô hấp trên. Trẻ ho sốt do nhiễm Adenovirus tôi tiếp xúc thường xuyên. Phổ biến thứ hai, đó là viêm dạ dày ruột, chẳng ngày nào là tôi không gặp một cơ số trẻ bị đau bụng, nôn mửa và tiêu chảy. Viêm kết mạc mắt cũng hay gặp. Thậm chí, những trẻ thừa cân đến khám siêu âm, tôi phát hiện gan nhiễm mỡ, thì khả năng trẻ thường xuyên bị nhiễm tuýp 36, vì tuýp này thúc đẩy nhanh quá trình tích mỡ và thoái hoá mỡ trong tế bào gan.
Tôi lưu ý, trẻ thừa cân nếu nhiễm Adenovirus nhiều lần, có thể dẫn đến gan nhiễm mỡ.
Các bạn không cần thiết phải quan tâm đến các tuýp gây bệnh gì, nhưng để cho vui, tôi xin liệt kê ra đây mỗi nhóm bệnh do tuýp nào nhóm nào của vi rút gây ra, ai thích thì tham khảo.
👉 Đường hô hấp trên A: 18 - B: 3, 7, 11, 14, 16, 21 - C: 1, 2, 5, 6 - D: 15, 19 , 29, 30, 37 - E: 4
👉 Đường hô hấp dưới A: 12 - B: 3, 7, 11, 14, 21, 35, 55 - C: 1, 2, 5 - D: 8, 19, 39, 56 - E: 4
👉 Dạ dày ruột A: 12, 18, 31 - B: 3, 7, 50 - C: 2 D: 9, 13, 20, 25, 26, 27, 28, 32, 33, 36, 38, 39, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 51 - F: 40, 41 - G: 52
👉 Kết mạc mắt B: 3, 7, 11, 14, 16 - C: 2, 5, 6 - D: 8, 10, 15, 17, 19, 22, 23, 24, 37, 53, 54, 56 - E: 4
👉 Đường sinh dục B: 7, 11, 21, 34, 35 - C: 1 D: 8, 37 - E: 4
👉 Tim C: 2, 5, 6
Bạn thấy đấy, vi rút này rất phổ biến, nhưng xưa nay chẳng ai quan tâm, cho đến khi báo chí đăng bài về 6 cái chết của trẻ. Vậy bằng cách nào, tại sao vi rút Adeno lại có thể lây nhiễm hàng loạt, gây bệnh tập thể như vậy?
Câu trả lời là hai chữ: bẩn thỉu!
Bẩn thỉu là cách chúng ta hiểu dân dã, còn đối với bác sĩ, thì chuyên môn sử dụng thuật ngữ phương thức lây truyền, thuật ngữ này đã quá quen qua thời kì Covid. Người dân cần hiểu rõ phương thức lây truyền, hiểu để tránh “bẩn thỉu”, từ đó phòng cho mình và trẻ em không bị nhiễm vi rút Adeno.
❶ Lây truyền qua giọt bắn nước bọt
Đây là phương thức lây truyền chính của vi rút Adeno, đặc biệt với nhóm viêm đường hô hấp trên tức là viêm mũi họng, cũng như nhóm viêm đường hô hấp dưới tức là viêm phế quản phổi. Cười đùa, nói chuyện, ho, hắt hơi đều bắn ra những giọt mang vi rút. Tôi lấy ví dụ, mỗi lần chúng ta hắt hơi, sẽ có khoảng 40 ngàn giọt nước bọt với kích thước từ 0,5-5µm phun ra với vận tốc phản lực 1045km/h, bằng 85% vẫn tốc của âm thanh, được phun ra khỏi mũi miệng. Chỉ cần nói chuyện với bệnh nhân trong phòng kín, sau hơn 15 phút, thì nguy cơ lây nhiễm rất cao. Làm ở bệnh viện, mỗi ngày tiếp xúc không biết bao nhiêu bệnh nhân nhiễm vi rút Adeno, nhưng tôi không bị viêm mũi họng và viêm phổi. Nga cả Covid đến giờ tôi vẫn chưa bị. Tại sao vậy? Tại vì tôi luôn đeo khẩu trang khi tiếp xúc với bệnh nhân, nhiều bệnh nhân có thói quen xấu khi nói chuyện là kéo khẩu trang ra nhưng tôi đều yêu cầu họ mang khẩu trang, hạn chế thời gian tiếp xúc, khi không cần thiết tôi sẽ giữ khoảng cách tối thiểu 1-1,5 mét.
❷ Lây truyền qua tiếp xúc bề mặt
Hiểu nôm na là, khi tay chúng ta chạm vào các vật có nhiều người chạm vào, như nắm đấm cửa, tay vịn, bàn ghế, đồ dùng chung… nhưng sau đó lười nhác không rửa tay, lại đưa lên ngoáy mũi, sờ mặt, dụi mắt, cho tay vào miệng… sẽ bị nhiễm vi rút. Tiếp xúc với bệnh nhân xong, tôi luôn rửa tay bằng xà phòng thường dưới vòi nước chảy 20 giây, chỉ cần như vậy tôi đã phòng tránh được cơ bản những bệnh truyền nhiễm thông qua tiếp xúc.
❸ Lây truyền qua đường miệng
Nói trắng ra là, chúng ta ăn phải chất nôn hoặc phân của bệnh nhân, tức là sờ tay bất cứ thứ gì có liên quan đến phân của người mang vi rút, rồi sau đó không rửa sạch tay mà bốc mó thức ăn hoặc đưa tay lên miệng. Có câu “bệnh tòng khẩu nhập”. Có nghĩa là bệnh từ miệng mà vào. Các tuýp gây bệnh dạ dày ruột thường nhiễm qua đường miệng. Người bệnh nôn, tiêu chảy nhiều lần, vì thế mà chất nôn và phân dính khắp cơ thể và quần áo, dính sang cả những vật dụng khác nữa. Tôi khám cho bệnh nhân bao giờ cũng tuân thủ rửa tay sạch sẽ sau đó. Vì thế mà tôi không bị nhiễm Adeno. Tôi nuôi con, chưa bao giờ con bị đau bụng, nôn và tiêu chảy.
Đó là những cách thức lây truyền chính của vi rút Adeno.
Với nhóm gây viêm kết mạc mắt, viêm đường sinh dục như viêm âm hộ âm đạo, nguyên nhân chính là do tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm, cụ thể là khi chúng ta tắm ở bể bơi không khử trùng đúng tiêu chuẩn, hoặc tắm ao hồ. Tôi nhớ ngày xưa ở quê, có một làng ai cũng bị mắt toét, đến nỗi dân nơi đó có câu cửa miệng “Mắt toét là tại hướng đình – Cả làng em toét chứ mình em đâu”. Thời đó ngoài đau mắt hột, thì viêm kết mạc do vi rút Adeno cũng là phổ biến. Theo báo cáo của CDC Hoa Kỳ, quốc gia có điều kiện vệ sinh bể bơi tốt nhất thế giới, vậy nhưng mỗi năm vẫn có khoảng 15-20 hồ lây truyền vi rút Adeno. Vấn đề vệ sinh hồ bơi, ngoài sử dụng chất khử trùng Clo, thì việc thay nước là rất quan trọng. Để đánh giá hồ bơi có thay nước hay không chẳng khó. Chỉ cần xét nghiệm vi khuẩn và ure. Nếu chỉ số ure cao, nghĩa là có nhiều người tắm nên mồ hôi tiết nhiều, thậm chí những người tắm lâu sẽ tiểu ngay dưới nước. Nói là thay nước, nhưng thực chất là lọc nước cho sạch và tiệt trùng cẩn thận, rồi bơm trở lại bể; công việc này được khuyến cáo nên làm hàng ngày. Nhưng ở nước ta, tôi cho rằng rất khó để các hồ bơi lọc nước trong 24 tiếng, nên chăng cơ quan chức năng kiểm định ngẫu nhiên đánh giá chất lượng nước theo mức 🅐🅑🅒 như một số quốc gia áp dụng, rồi công bố để người dân biết lựa chọn bể bơi an toàn.
Hai cách tự đánh giá chất lượng nước hồ bơi:
① Quan sát nước: Chất lượng nước phải trong suốt, nhìn thấy vạch phân cách đáy bể, không có tạp chất lạ, không sủi bọt, không có các vật lạ dưới đáy.
② Chạm tay vào thành bể: Nếu thấy thành bể dưới mực nước mà trơn trượt, có nghĩa là hồ bơi đã lâu không thay nước, không thau rửa.
Nhiễm vi rút Adeno có nguy hiểm không?
Phải nói thật là, nhiễm vi rút Adeno hầu hết rất đơn giản, chủ yếu thuộc ba nhóm bệnh gồm viêm đường hô hấp trên, viêm dạ dày ruột, viêm nhiễm đường sinh dục. Những trường hợp này, bác sĩ chỉ cần chữa triệu chứng hoặc không điều trị gì cũng khỏi. Nhưng đối với người thiếu kiến thức về sức khoẻ, ở những nơi tương đối lạc hậu, thì có thể sẽ gặp khó khăn. Đặc biệt, với nhóm bệnh nặng gồm viêm đường hô hấp dưới tức là viêm phế quản phổi, viêm cơ tim, viêm não, viêm gan, thậm chí chỉ là nhiễm vi rút trên bệnh nền suy giảm miễn dịch nặng làm thúc đẩy các bệnh nhiễm trùng phối hợp, thì có nguy cơ tử vong.
Rất may số ca nặng và tử vong do nhiễm Adenovirus rất thấp.
Các triệu chứng thường gặp khi nhiễm vi rút Adeno bao gồm sốt cao dai dẳng, đau sung huyết vùng hầu họng, amidan to ra, sổ mũi, sưng đỏ kết mạc mắt một bên hoặc hai bên. Các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, đau nhức cơ thể, chán ăn, đau bụng, nôn mửa và tiêu chảy. Nói chung, bệnh sẽ tự khỏi trong vài ngày, có đi khám bệnh viện bác sĩ cũng cho về, khi đó cha mẹ không cần phải quá lo lắng, chỉ cần làm theo hướng dẫn của bác sĩ là được.
Tôi tóm gọn lại 3 tình huống nhiễm Adeno nhẹ:
① Sốt, sổ mũi, ho, viêm họng nhẹ... thường kéo dài từ 7 đến 10 ngày;
② Tiêu chảy với phân lỏng, có thể kèm theo nôn mửa, thường kéo dài từ 7 đến 12 ngày;
③ Có triệu chứng viêm kết mạc, mắt đỏ.
Trong một số trường hợp hiếm hoi, tình trạng bệnh sẽ nặng hơn, như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, viêm gan… nếu để muộn có thể tử vong như 6 ca mà báo chí đưa tin. Tôi nhấn mạnh 6 ca tử vong nếu tính xác suất để so với những bệnh khác thì vẫn xếp vào rất hiếm. Cha mẹ khi thấy con bị mắt bệnh, hãy quan sát tình trạng của trẻ, nếu có ít nhất 1 trong 3 biểu hiện sau, thì cần đưa con đi khám kịp thời:
1⃣ Sốt cao kéo dài (có thể trên 40°C);
2⃣ Hơi thở nặng nề, da tái nhợt, lơ mơ;
3⃣ Ho khan dữ dội.
Với những trường hợp bị nặng như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, viêm gan thì ở các bệnh viện chuyên khoa đầu ngành mới thực hiện xét nghiệm PCR để tìm vi rút Adeno. Còn lại đa số trường hợp nhẹ là không cần thiết xét nghiệm truy tìm vi rút, các bác sĩ chỉ cần khám lâm sàng, kê đơn thuốc cho về nhà điều trị và theo dõi.
Lời khuyên tử tế là gì?
Vi rút Adeno quá phổ biến, ở các nước thì từ mùa thu cho đến đầu mùa xuân là khoảng thời gian có tỉ lệ nhiễm cao nhất, ở Việt Nam tỉ lệ mắc cao hơn vào xuân hè, thường gặp ở trẻ em, đặc biệt trẻ nhỏ mới 6 tháng đến 2 tuổi, tất nhiên người lớn cũng vẫn nhiễm như thường. Đừng quá lo lắng, vì số ca diễn biến nặng là rất hiếm, quan trọng nhất là chúng ta đề phòng để không bị lây nhiễm hàng ngày theo 3 cách đơn giản sau đây.
① Hướng dẫn trẻ hình thành thói quen rửa tay thường xuyên: Chú ý là rửa tay bằng xà phòng thường, rửa dưới vòi nước chảy, thời gian rửa 20 giây; đây là cách tốt nhất để làm trôi vi rút.
② Khử trùng bát đũa và không dùng chung bát đũa với người khác: Tiện đây tôi cũng nói, các bà các mẹ khi cho trẻ ăn, phải bỏ ngay thói quen mút mát, nếm thức ăn, thổi thức ăn cho nguội trước khi cho vào miệng trẻ, đút thức ăn vào miệng mình trước rồi nhả ra thìa để đút vào miệng trẻ.
③ Hạn chế tiếp xúc: Trong mùa có tỉ lệ nhiễm vi rút Adeno cao, hạn chế đưa trẻ dưới 2 tuổi đến nơi đông người, khi tiếp xúc chú ý giữ khoảng cách an toàn, không tiếp xúc với người ốm.
