11/10/2025
Thủng ruột do xương cá
1. Tổng quan
Xương cá là dị vật thường gặp nhất trong các trường hợp hóc dị vật đường tiêu hóa trên. Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường chỉ có cảm giác vướng hoặc đau nhẹ vùng hầu họng. Tuy nhiên, nếu dị vật không được phát hiện và lấy ra kịp thời, xương cá có thể di chuyển sâu xuống các đoạn thấp hơn của đường tiêu hóa.
Tùy thuộc vào vị trí mắc lại, xương cá có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, bao gồm: nhiễm trùng và áp xe vùng cổ – trung thất, rò thực quản, tụ máu hầu họng, tràn mủ màng phổi hoặc màng tim, viêm phổi, thậm chí thủng ruột non hoặc đại tràng. Những biến chứng này có thể đe dọa tính mạng người bệnh nếu chẩn đoán muộn hoặc xử trí không kịp thời.
Chẩn đoán sớm và can thiệp lấy dị vật bằng nội soi tai mũi họng hoặc nội soi tiêu hóa ống mềm đóng vai trò then chốt trong tiên lượng và hạn chế biến chứng. Trong các trường hợp dị vật đã xuyên thủng thành ống tiêu hóa, phẫu thuật là biện pháp điều trị bắt buộc nhằm lấy bỏ dị vật và xử lý tổn thương.
2. Báo cáo ca bệnh:
Bệnh nhân Nguyễn Anh Q, nam, 20 tuổi, có tiền sử chậm phát triển trí tuệ, nhập viện khoa Ngoại Tổng Hợp vì đau bụng và sốt 38°C, bệnh diễn biến 2 ngày. Khai thác bệnh sử ghi nhận bệnh nhân có ăn cá cách 3 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng.
Khám lâm sàng: bệnh nhân tỉnh, tiếp xúc chậm, khó thăm khám. Khám bụng thấy bụng chướng nhẹ, đau bụng khu trú vùng quanh rốn, không có dấu hiệu viêm phúc mạc lan tỏa.
Cận lâm sàng: siêu âm ổ bụng phát hiện hình ảnh mức nước hơi. Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) ổ bụng cho thấy hình ảnh một số quai ruột non giãn, trong có hình mức nước hơi, dị vật cản quang dạng mảnh dài khoảng 3 cm, nghi ngờ xương cá xuyên thủng thành ruột non ra ngoài, kèm thâm nhiễm tổ chức mỡ xung quanh.
Dưới sự chủ trì của Bs CKII Phạm Xuân Thứ - trưởng khoa Ngoại TH, cuộc hội chẩn ca bệnh này được tiến hành ngày lập tức, và đưa ra chỉ định mổ cấp cứu. Theo Bs Nguyễn Xuân Quyết – Phó trưởng khoa Ngoại Tổng hợp, bác sĩ phẫu thuật BN này, tổn thương trong mổ cho thấy có một mảnh xương cá dài khoảng 4 cm, đâm xuyên qua thành ruột non, xung quanh có tổ chức viêm dày, nhiều giả mạc và dịch đục. Phẫu thuật viên đã tiến hành mổ nội soi có mở nhỏ đường trắng giữa để lấy dị vật xương cá, khâu kín lỗ thủng ruột non, hút rửa ổ bụng và đặt dẫn lưu. Diễn biến sau mổ thuận lợi: sau 02 ngày bệnh nhân đã trung tiện trở lại, tự đi lại bình thường, ăn uống được và được rút dẫn lưu ổ bụng sau 72 giờ.
3. Bàn luận
Hóc xương cá là một tai nạn sinh hoạt khá thường gặp. Trong hầu hết các trường hợp, nếu được phát hiện sớm và đến cơ sở y tế kịp thời, dị vật có thể được lấy ra dễ dàng bằng nội soi hầu họng hoặc nội soi thực quản – dạ dày ống mềm, giúp tránh được các biến chứng. Ngược lại, việc tự xử trí theo kinh nghiệm dân gian như nuốt cơm nắm, ăn chuối, hay nuốt miếng thức ăn to với hy vọng “đẩy xương xuống” là hoàn toàn sai lầm và nguy hiểm. Những hành động này có thể khiến xương cá di chuyển sâu hơn vào đường tiêu hóa, gây tổn thương niêm mạc và làm tăng nguy cơ thủng.
Thủng đường tiêu hóa do xương cá là biến chứng hiếm gặp nhưng đặc biệt nghiêm trọng, có thể dẫn đến viêm phúc mạc, nhiễm trùng huyết và nguy cơ tử vong cao nếu chẩn đoán muộn. Theo y văn, xương cá thường gây thủng tại những vị trí hẹp tự nhiên hoặc vùng có góc gấp như hồi tràng – manh tràng.
Hầu hết các báo cáo đều cho thấy phẫu thuật nội soi là phương pháp điều trị hiệu quả, hồi phục nhanh, và giảm thời gian nằm viện. Vì vậy, khi người bệnh hóc xương cá kèm các biểu hiện bất thường như đau tức ngực, đau bụng, sốt, khó nuốt hoặc nôn ói, cần đến ngay cơ sở y tế có chuyên khoa Tai Mũi Họng hoặc Ngoại tiêu hóa để được thăm khám, chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, X-quang, CT scan) và xử trí kịp thời, tránh biến chứng nặng.
Báo cáo này cũng minh chứng cho hiệu quả của việc phối hợp chẩn đoán hình ảnh – phẫu thuật nội soi sớm trong xử trí các trường hợp dị vật tiêu hóa gây biến chứng.
4. Kết luận
Thủng ruột non do xương cá là biến chứng hiếm gặp nhưng nguy hiểm. Ở những bệnh nhân có rối loạn nhận thức việc thăm khám có thể khó khăn, cần khám đi khám lại nhiều lần nhằm phát hiện sự thay đổi của tình trạng bụng, đồng thời chụp CLVT ổ bụng phát hiện sớm tổn thương. Phẫu thuật nội soi là phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả và giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng.
