10/05/2025
THẬN TRONG ĐÔNG Y – NGUỒN GỐC CỦA SỰ SỐNG
Hãy hiểu rõ về Thận :
1. Khái quát về Thận trong Đông y
Trong y học cổ truyền phương Đông, Thận được xem là tạng phủ trọng yếu nhất, gắn liền với sự sống, sự phát triển và tồn tại của con người. Khác với quan điểm của y học hiện đại – vốn coi Thận chủ yếu là cơ quan bài tiết – Đông y cho rằng Thận là gốc của tiên thiên chi bản (nguồn gốc sự sống từ cha mẹ truyền lại).
Trong "Hoàng Đế Nội Kinh" – bộ kinh điển của Đông y, Thận được mô tả với nhiều chức năng sinh lý quan trọng, giữ vai trò cốt lõi trong duy trì sự sống, điều hòa khí huyết và tinh thần.
2. Chức năng sinh lý của Thận trong Đông y
a. Tàng tinh – Gốc rễ của sự sống
Tinh là vật chất tinh hoa của cơ thể. Thận là nơi tàng trữ tinh tiên thiên (tinh từ cha mẹ) và tinh hậu thiên (tinh thu nhận từ thực phẩm). Tinh được chuyển hóa thành khí và huyết, nuôi dưỡng toàn cơ thể.
Tinh giúp thúc đẩy sự phát dục, sinh trưởng, sinh sản và tái tạo năng lượng.
Người có tinh thận đầy đủ sẽ phát triển khỏe mạnh, dậy thì đúng tuổi, sinh lý sung mãn và kéo dài tuổi thọ.
Người thiếu tinh sẽ chậm lớn, yếu sinh lý, chóng già, suy giảm trí nhớ và dễ mắc bệnh.
b. Chủ thủy – Điều hòa thủy dịch toàn thân
Thận chủ quản và điều tiết thủy dịch trong cơ thể. Nước uống vào nhờ Thận mà được phân bố đến các tạng phủ, thải độc qua đường tiểu.
Khi Thận suy yếu, cơ thể có thể xuất hiện triệu chứng như: phù nề, tiểu tiện bất thường, đau lưng, chóng mặt.
Thận khỏe giúp giữ cân bằng âm dương trong cơ thể, điều hòa nhiệt độ, duy trì sự sống bền vững.
c. Chủ nạp khí – Duy trì hơi thở và năng lượng
Thận có chức năng hấp nạp khí từ phổi xuống. Nếu thận yếu, khí không giữ được sẽ dẫn đến:
Thở gấp, khó thở khi vận động
Mệt mỏi, đổ mồ hôi ban đêm
Cảm giác hụt hơi, không đủ khí để nói chuyện
d. Chủ cốt sinh tủy – Dinh dưỡng hệ xương khớp và não bộ
Thận sinh tủy, tủy sinh cốt (xương). Tủy còn là nguồn sinh huyết, đồng thời nuôi dưỡng não – trong Đông y gọi là Hải của tủy.
Nếu Thận suy, tủy giảm, sẽ gây loãng xương, yếu khớp, đau lưng, ù tai, chóng mặt, suy giảm trí nhớ.
Trẻ em bị thiếu tinh tủy sẽ chậm phát triển, đầu to mà mềm, răng mọc chậm.
e. Thận khai khiếu ra tai – Chủ về nhĩ lực
Tai là nơi thận khí biểu hiện ra ngoài. Người có thận khí sung mãn thường thính tai, nhanh nhẹn.
Khi thận suy: tai ù, điếc, đau tai, mất thăng bằng.
f. Thận vinh ở tóc – Biểu hiện ở tóc
Tóc đen, bóng, chắc khỏe là biểu hiện của thận khí đầy đủ.
Người tóc bạc sớm, rụng tóc, tóc khô yếu phần nhiều là do thận hư tinh kém.
g. Thận chủ chí – Ảnh hưởng đến tinh thần và ý chí
"Chí" là sức mạnh ý chí, năng lượng tinh thần. Khi thận khí mạnh, con người có ý chí kiên định, tinh thần vững vàng.
Khi thận khí yếu: dễ lo âu, nhút nhát, mất tự tin, trầm cảm, rối loạn cảm xúc.
3. Nguyên nhân khiến Thận suy yếu theo Đông y
a. Do di truyền tiên thiên yếu kém
Sinh ra vốn đã yếu, chậm phát triển, dậy thì muộn, suy dinh dưỡng.
b. Do lao lực, tình dục quá độ
Làm việc quá sức, quan hệ tình dục không điều độ làm hao tổn tinh khí.
c. Ăn uống không hợp lý
Ăn nhiều đồ lạnh, thức ăn thiếu dưỡng chất, kiêng khem quá mức đều ảnh hưởng đến thận.
d. Suy nghĩ lo âu kéo dài
Tâm trạng u uất, lo nghĩ nhiều làm ảnh hưởng tạng Thận và Tâm.
e. Thói quen sinh hoạt không điều độ
Thức khuya, ngồi lâu, lười vận động, nghiện rượu bia, thuốc lá.
4. Biểu hiện thường gặp khi thận hư:
- Đau lưng, mỏi gối, tay chân lạnh
- Tiểu nhiều về đêm, tiểu rắt, tiểu đục
- Tóc bạc sớm, rụng tóc
- Sinh lý yếu, di tinh, mộng tinh
- Tinh thần kém, hay quên, mất ngủ
- Tai ù, nghe kém
- Suy giảm sức đề kháng, dễ ốm vặt
5. Phương pháp dưỡng thận trong Đông y
a. Ăn uống dưỡng thận
Ưu tiên thực phẩm màu đen (đậu đen, vừng đen, hà thủ ô, kỷ tử, gạo lứt, cá chép…)
Ăn đủ dinh dưỡng, bổ sung chất đạm, chất béo tốt
Tránh đồ lạnh, cay, kích thích
b. Tập luyện điều độ
Thường xuyên tập khí công, thái cực quyền, yoga, đi bộ
Tập trung vào các bài tập dưỡng sinh vùng thắt lưng – nơi "khu trú" của thận
c. Sinh hoạt đúng giờ
Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya
Không làm việc quá sức
Sinh hoạt tình dục điều độ
d. Dùng dược liệu bổ thận
Một số dược liệu phổ biến: hà thủ ô, thục địa, kỷ tử, ba kích, nhục thung dung, hoài sơn, đỗ trọng, đương quy, vừng đen, đậu đen
Trong Trung y, có 1 bài phục sinh dưỡng thận từ 5 loại thảo mộc mà bên kênh có làm : gạo đen, đậu đen, dâu tằm, hắc kỳ tử…. Gọi là bột dưỡng sinh phục thận, uống thơm và ngon, rất thích hợp với những người muốn dưỡng thận, dưỡng sinh mệnh
Thận trong Đông y không chỉ là cơ quan bài tiết, mà còn là gốc rễ của sinh mệnh, điều tiết toàn diện tinh – khí – thần. Việc dưỡng thận không chỉ giúp kéo dài tuổi thọ, tăng cường sinh lực mà còn là chìa khóa để duy trì sự trẻ trung, khỏe mạnh từ trong ra ngoài.
Việc chăm sóc Thận nên được thực hiện từ sớm, đều đặn và toàn diện – từ chế độ ăn uống, sinh hoạt, vận động cho đến thảo dược bổ trợ – để cơ thể luôn tràn đầy năng lượng và tinh thần sáng suốt
