14/11/2025
HAI CHỮ "LƯƠNG Y" CÓ ĐANG BỊ LỢI DỤNG?!
1. Khi làm thầy thuốc là… bước vào đạo
Ngày xưa, để tìm được một vị thầy thuốc chân chính là chuyện vô cùng khó.
Không phải cứ biết vài bài thuốc, thuộc vài đường kinh lạc là được gọi là “thầy”.
Người xưa quan niệm: nghề y là đạo, không chỉ là một nghề để kiếm sống.
Vì vậy, một người muốn được truyền nghề phải qua rất nhiều thử thách, nhất là về nhân cách:
Có nhân đức hay không?
Có thực sự vì y đạo, vì người bệnh mà học nghề hay không?
Có đủ kiên nhẫn, chấp nhận học từng chút một, từ những việc nhỏ nhất?
Có chịu được khổ cực, thức khuya dậy sớm, theo thầy đi khám, đi cứu người?
Một bài thuốc hay, một thủ pháp châm cứu, một bí quyết trị bệnh… không bao giờ được trao tay chỉ sau vài buổi học.
Thầy phải quan sát học trò nhiều năm, xem tâm – tầm – tính của người đó ra sao. Có khi theo thầy 5–7 năm vẫn chưa được dạy đến phần “cốt tủy”.
Bởi vì, mạng sống con người đặt trong tay, chỉ một quyết định sai là có thể hại người.
Cho nên, “lương y” thời đó không phải là danh xưng, mà là một lời chứng về nhân phẩm và đạo đức.
2. Thời nay: vài chiêu lượm lặt là thành… “thầy”?
Bối cảnh xã hội bây giờ đã khác rất xa.
Thông tin y tế, đặc biệt là Y học cổ truyền (YHCT), có thể tìm thấy đầy rẫy trên mạng:
Video bấm huyệt,
Clip “nắn chỉnh xương khớp”,
Các khóa học “cầm tay chỉ việc 3 ngày”,
Khóa online “học châm cứu cấp tốc”, “tự học trị liệu không cần bằng cấp”…
YHCT lại thường bị hiểu lầm là:
“Không cần thi đại học, không cần vào trường y, chỉ cần có ‘tay nghề’ là làm được.”
Thế là:
Xem vài video,
Học lóm vài bài bấm huyệt,
Đi 1–2 khóa ngắn ngày…
là đã có thể treo bảng:
“Thầy trị liệu”, “Thầy chỉnh hình”, “Thầy châm cứu”, “Chuyên gia năng lượng”, “Chuyên gia giải nén cột sống”…
Chỉ cần thêm một chút ngôn từ tâm linh hóa, năng lượng hóa, trường khí hóa, vài câu quảng cáo “trị khỏi vô số bệnh”, là đủ để nhiều người tin tưởng.
Và đau nhất là: rất nhiều người tin thật.
3. Vì sao người bệnh lại dễ tin đến vậy?
Không thể chỉ trách người “tự phong thầy”, mà phải nhìn rộng hơn: vì sao xã hội tạo điều kiện cho họ tồn tại?
3.1. Y học cổ truyền bị “bình dân hóa” quá mức
YHCT vốn là một hệ thống lý luận sâu sắc:
Tạng phủ – kinh lạc
Tứ chẩn – bát cương
Biện chứng luận trị
Lý – pháp – phương – dược
Nhưng trong mắt nhiều người, YHCT chỉ còn lại:
“Bấm huyệt cho đỡ đau”
“Nắn lưng nghe rắc một cái là hết”
“Cạo gió, giác hơi, đắp thuốc”
Một kho tàng tri thức mấy nghìn năm bị thu nhỏ lại thành vài chiêu mẹo giảm đau tạm thời.
Đó là một sự giản lược nguy hiểm.
3.2. Nhu cầu khám chữa bệnh lớn, hệ thống chính thống quá tải
Khi người bệnh:
Đau quá, chờ lâu,
Thủ tục phức tạp,
Xếp hàng mệt mỏi, thì họ có xu hướng tìm đến nơi nào nhanh nhất, ai hứa giúp trước thì tin trước.
Chỉ cần có người nói:
“Để tôi bấm cho vài cái là đỡ, không cần thuốc, không cần mổ.”
là rất nhiều bệnh nhân sẵn sàng thử, đặc biệt là người lớn tuổi, người thu nhập thấp, người sợ bệnh viện.
3.3. Tâm lý “thích phép màu” và “thích nghe lời ngọt”
Nhiều “thầy” đánh đúng tâm lý người bệnh:
Nói năng trơn tru, tự tin.
Khoe vài ca “khỏi bệnh thần kỳ”.
Pha thêm chút thần bí, nhân điện, năng lượng vũ trụ, khai mở luân xa…
Lời nói thì đầy từ bi, yêu thương, chữa lành, nhưng phía sau là thu phí cao chót vót.
Trong khi đó, thầy thuốc chính thống nói thẳng:
Bệnh này cần thời gian,
Cần tuân thủ phác đồ,
Có nguy cơ, có biến chứng,
Cần xét nghiệm, cần chẩn đoán hình ảnh…
Người bệnh thường không thích nghe sự thật phức tạp, mà dễ bị hút bởi lời hứa đơn giản, nghe “mát ruột”.
4. Hậu quả khi “ai cũng có thể làm thầy”
Vấn đề không chỉ là “đỡ đau được hay không”, mà là nguy cơ bị che khuất:
Một động tác nắn sai có thể làm tổn thương rễ thần kinh, liệt chi, thoát vị nặng thêm.
Một kim châm sai vị trí có thể gây tràn khí màng phổi, tụ máu, tổn thương nội tạng.
Một bài thuốc bốc sai có thể gây ngộ độc gan – thận, suy tạng, dị ứng phản vệ.
Một ca xử lý sai có thể để lại di chứng cả đời.
Điều đáng sợ hơn là:
Khi xảy ra biến chứng, phần lớn những “thầy” này không biết cấp cứu,
Không biết nhận diện dấu hiệu nguy hiểm,
Không biết khi nào phải chuyển tuyến,
và đôi khi còn trốn tránh trách nhiệm, đổ lỗi cho “căn duyên”, “nghiệp bệnh”, “cơ thể bệnh nhân yếu”.
Ở đây, không chỉ là chuyện tay nghề, mà là chuyện đạo đức và trách nhiệm.
5. Vậy “lương y” thực sự là ai?
“Lương y” không phải là người:
Nắn nghe “rắc rắc” cho đã,
Bấm cho bệnh nhân kêu “đã quá thầy ơi”,
hay chỉ cần “làm cho đỡ đau ngay lập tức”.
Lương y đúng nghĩa là người:
Được đào tạo bài bản
Có nền tảng giải phẫu, sinh lý, bệnh học.
Hiểu rõ cấu trúc cơ thể, đường đi của thần kinh – mạch máu.
Biết nguyên tắc an toàn và chỉ định – chống chỉ định.
Thấu hiểu cơ thể – thấu hiểu giới hạn của mình
Biết khi nào có thể điều trị,
Khi nào phải phối hợp chuyên khoa khác,
Khi nào phải ngừng can thiệp và chuyển ngay đến bệnh viện.
Xử trí được biến chứng cơ bản
Nhận diện sốc phản vệ, tràn khí màng phổi, tụ máu lớn, ngất do châm…
Biết sơ cứu ban đầu, gọi hỗ trợ, không chần chừ.
Có đạo đức nghề nghiệp
Không “nổ” quá khả năng,
Không quảng cáo quá sự thật,
Không đánh vào nỗi sợ, nỗi tuyệt vọng của người bệnh.
Đặt sinh mạng bệnh nhân lên trên lợi ích bản thân
Dám nói “tôi không làm được ca này, xin gửi anh/chị đến nơi phù hợp hơn”.
Dám từ chối những chỉ định nguy hiểm chỉ để kiếm thêm tiền.
Người xưa chọn trò kỹ không phải để giữ bí truyền cho riêng mình, mà để giữ cho hai chữ “lương y” không bị hoen ố.
6. Hai chữ “lương y” đang bị lợi dụng như thế nào?
Ngày nay, không khó để thấy:
Bảng hiệu “Phòng khám gia truyền”, “Lương y chữa bệnh không dùng thuốc”, “Thần y chỉnh cột sống”… mọc lên ở khắp nơi.
Nhiều người tự xưng “Lương y”, “Bác sĩ danh dự”, “Giáo sư năng lượng”, trong khi:
Không có chứng chỉ hành nghề,
Không qua bất kỳ chương trình đào tạo chính quy nào,
Không chịu sự giám sát chuyên môn.
Hai chữ “lương y” vốn gắn với hình ảnh:
“Lương y như từ mẫu”
– thầy thuốc như người mẹ hiền, vừa có y thuật, vừa có lòng nhân.
Nhưng trong tay một số người, “lương y” bị biến thành:
Thương hiệu để marketing,
Lá bùa để tạo niềm tin,
Tấm áo choàng đạo đức để che đi thiếu sót chuyên môn.
Khi quá nhiều người tự phong là lương y, mà hành nghề không đúng chuẩn, thì:
Niềm tin của xã hội vào YHCT bị suy giảm.
Những thầy thuốc chân chính bị “vạ lây”.
Bệnh nhân không còn phân biệt được đâu là thầy thật, đâu là thầy giả.
Đó chính là sự lợi dụng hai chữ “lương y” – lợi dụng niềm tin, lịch sử và giá trị đạo đức gắn với danh xưng ấy.
7. Chúng ta có thể làm gì?
7.1. Với người bệnh và gia đình
Trước khi gửi sức khỏe của mình cho bất kỳ ai, hãy tự hỏi ít nhất:
Người này có chứng chỉ hành nghề hay không?
Được đào tạo ở đâu, có qua trường lớp chính quy không?
Họ giải thích bệnh rõ ràng hay chỉ nói chung chung, thần bí?
Họ có dám nói “tôi chỉ hỗ trợ một phần, vẫn cần đi khám bác sĩ” không?
Khi hỏi về nguy cơ, biến chứng, họ trả lời thế nào:
Nói rõ ràng, hay
Phủi tay: “Yên tâm, không bao giờ có biến chứng gì đâu!”?
Niềm tin là cần, nhưng niềm tin phải dựa trên hiểu biết, không chỉ dựa vào lời quảng cáo.
7.2. Với người đang thực sự hành nghề y
Đừng im lặng trước những hành vi lợi dụng danh xưng “lương y”.
Cùng nhau:
Xây dựng chuẩn đạo đức rõ ràng,
Nâng cao chuẩn đào tạo và thực hành,
Thẳng thắn phân biệt giữa người có chuyên môn và người tự phong.
Khi cần, hãy lên tiếng bảo vệ:
Người bệnh – để họ không bị lợi dụng.
Giá trị của nghề y – để hai chữ “lương y” không bị rẻ rúng.
7.3. Với cơ quan quản lý và tổ chức nghề nghiệp
Siết chặt việc:
Cấp chứng chỉ hành nghề,
Thanh tra, kiểm tra dịch vụ khám chữa bệnh bằng YHCT,
Quảng cáo trên mạng và tại cơ sở.
Hỗ trợ truyền thông để người dân:
Hiểu đúng về YHCT,
Biết cách chọn cơ sở uy tín,
Biết phân biệt dịch vụ chăm sóc sức khỏe – thư giãn với hoạt động khám chữa bệnh thật sự.
8. Lời kết: Đừng để “lương y” trở thành… khẩu hiệu
Thời buổi này, ai cũng có thể “làm thầy” – đó là một thực trạng đáng lo, không phải lời khen.
Sức khỏe và mạng sống không thể thử – sai – rồi làm lại như một món hàng.
Cây kim sai còn mua cây kim khác,
Cái áo rách còn may lại được,
Nhưng một biến chứng nặng có thể đổi bằng cả phần đời còn lại – hoặc bằng chính mạng sống.
Vì thế:
Nếu bạn là người bệnh: hãy gửi sức khỏe của mình đúng nơi, đúng người.
Nếu bạn là người thầy thuốc: hãy giữ lấy cho mình tấm lòng và danh dự tương xứng với hai chữ “lương y”.
Đừng để “lương y” chỉ còn là một tấm biển treo trước cửa,
mà hãy giữ nó như lời thề sống chết với nghề và với người bệnh.
