13/10/2025
BỆNH QUAI BỊ VÀ CÁCH PHÒNG CHỐNG
✔ Bệnh quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút quai bị (Mumps virus) gây sưng đau tuyến nước bọt mang tai, là bệnh truyền nhiễm thường gặp phân bố rộng rãi trên toàn cầu, tỷ lệ mắc cao ở những vùng dân cư đông đúc, đời sống kinh tế thấp kém, bệnh thường gây ra các vụ dịch vừa và nhỏ ở trẻ em trong độ tuổi đi học và thanh thiếu niên với đặc điểm viêm tuyến nước bọt mang tai không hóa mủ.
✔Tuy bệnh quai bị là bệnh lành tính, tự khỏi và gây miễn dịch bền vững, nhưng lại có khả năng gây nhiều biến chứng nghiêm trọng như: viêm màng não, viêm cơ tim, viêm tuỵ, viêm thận,... ảnh hưởng đến chất lượng sống của người mắc bệnh. Vi rút quai bị có thể tồn tại khá lâu ở môi trường ngoài cơ thể: từ 30-60 ngày ở nhiệt độ 15-20 độ C, bị diệt nhanh chóng ở nhiệt độ trên 56oC hoặc dưới tác động của tia tử ngoại, ánh sáng mặt trời và những hóa chất khử khuẩn chứa clo hoạt tính và các chất khử khuẩn thông thường.
✔Người là ổ chứa và nguồn truyền nhiễm duy nhất của bệnh quai bị, bệnh lây lan trực tiếp từ người sang người qua đường hô hấp khi hít phải các bụi nước chứa vi rút từ người bệnh. Người bệnh trong giai đoạn khởi phát có khả năng lây lan mạnh mẽ trong cộng đồng, trong một số trường hợp, người mang vi rút quai bị không có triệu chứng rõ ràng (còn gọi là quai bị thể tiềm ẩn) vẫn có khả năng lây truyền bệnh cho những người xung quanh. Mọi người chưa có miễn dịch đều có thể nhiễm vi rút và mắc bệnh quai bị, tuy khả năng cảm nhiễm có thể không cao bằng một số bệnh khác như sởi, thủy đậu. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh quai bị có thể kể đến như: Trẻ em từ độ tuổi 2-12, nhất là những trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng bệnh quai bị; tiếp xúc, sống chung, sinh hoạt tập thể chung với người bệnh hoặc dùng chung đồ vật với người bệnh; người có hệ miễn dịch yếu.
✔Thời gian ủ bệnh của bệnh quai bị thường kéo dài từ 2-3 tuần, trung bình 18 ngày, vi rút quai bị có trong nước bọt của người bệnh trước khi khởi phát từ 3-5 ngày và sau khởi phát từ 7-10 ngày, khoảng thời gian này chính là giai đoạn lây truyền của bệnh, ngoài trú ngụ trong nước bọt vi rút quai bị có thể thấy ở nước tiểu người bệnh trong vòng 2 tuần.
✔Khi mắc bệnh quai bị, biểu hiện chính của bệnh ban đầu là sốt nhẹ, nhức đầu, mệt mỏi, mất cảm giác ngon miệng, sau đó sốt tăng dần lên đến 39,5°C- 40°C, các tuyến mang tai gần tai bắt đầu sưng lên và đau, làm cho việc nhai và nuốt đau đớn…tiếp theo, người bệnh có thể bị VIÊM TINH HOÀN (ở nam giới), VIÊM BUỒNG TRỨNG (ở nữ giới). Viêm tinh hoàn do quai bị hay gặp nhất ở lứa tuổi dậy thì và thanh thiếu niên mới trưởng thành, đặc điểm nổi bật của viêm tinh hoàn là thường xảy ra một bên (ít gặp viêm 2 bên), tinh hoàn sưng to, đau, mật độ chắc, da bìu bị phù nề, căng, bóng. Bệnh nhân cũng có thể bị viêm mào tinh hoàn, viêm thừng tinh hoàn, tràn dịch màng tinh hoàn, viêm tuỵ, viêm não, màng não... Bệnh quai bị ít gây tử vong nhưng phụ nữ có thai bị quai bị có thể bị sảy thai, đẻ non, ở nam giới tuổi trưởng thành nếu viêm tinh hoàn nặng cả hai bên có thể dẫn đến vô sinh. Khi mắc bệnh quai bị, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để được khám và điều trị đúng cách, người bệnh cần được nghỉ ngơi hợp lý, chăm sóc răng miệng, ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu và nhiều chất dinh dưỡng để tăng sức đề kháng cho cơ thể. Chú ý vệ sinh cá nhân và tẩy uế các chất dịch tiết của người bệnh, không bôi hoặc đắp những thứ thuốc dân gian như vôi, trầu nhai... ở tuyến mang tai để tránh tình trạng nhiễm độc.
✔Hiện nay, bệnh quai bị CHƯA CÓ THUỐC ĐIỀU TRỊ ĐẶC HIỆU, phương pháp chủ yếu là điều trị triệu chứng, hạn chế vận động tối đa, an thần và chăm sóc bệnh nhân tốt, tăng cường dinh dưỡng, nâng đỡ cơ thể, phát hiện và xử trí sớm các biến chứng viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm màng não, viêm tụy... chỉ dùng kháng sinh khi có bội nhiễm vi khuẩn theo đúng chỉ định của thầy thuốc.
✔Để chủ động phòng chống bệnh quai bị, Bộ y tế khuyến cáo người dân thực hiện tốt các biện pháp sau:
👉 Thường xuyên rửa tay với xà phòng, bảo đảm vệ sinh nhà ở, lớp học, vệ sinh cá nhân sạch sẽ, đặc biệt là đường hô hấp, thường xuyên đeo khẩu trang để tránh những viêm nhiễm gây nên bệnh quai bị.
👉TIÊM VẮC XIN PHÒNG BỆNH QUAI BỊ (vắc xin dịch vụ, người tiêm tự chi trả kinh phí), vắc xin quai bị rất quan trọng cho những trẻ dậy thì, thiếu niên và người trưởng thành chưa có miễn dịch.
👉 Khi có người bị bệnh phải cho nghỉ tại nhà để cách ly (khoảng 10 ngày), tránh lây lan cho các người khác.
👉 Khi có người bị bệnh hoặc nghi ngờ bị bệnh phải đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn, xử trí kịp thời, đặc biệt là với những trường hợp bị khó nuốt, khó thở, viêm tinh hoàn.
🚑PHÒNG TIÊM CHỦNG VẮC XIN POTEC- PKĐK VIỆT TRÀNG AN, KHÔNG CÒN LÀ NỖI LO CỦA BẠN
BSCKI. Lê Hồng Quang
Phòng tiêm chủng vắc xen POTEC – PKĐK Việt Tràng An
(Nguyên Trưởng khoa Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, TT Kiểm soát bệnh tật tỉnh Lào Cai)
