22/09/2025
Teoria e mendjes (Theory of Mind – ToM) është aftësia për të kuptuar se njerëzit e tjerë kanë mendime, besime, dëshira, emocione dhe njohuri që mund të jenë të ndryshme nga tonat. Pra, është kuptimi se mendja e secilit funksionon më vete.
Pse është e rëndësishme kjo teori?
• Ndihmon fëmijët të kuptojnë sjelljen e të tjerëve.
• Lejon komunikim më të mirë dhe zhvillimin e aftësive sociale.
• Ndikon tek empatia: fëmija mëson të vendosë veten në vendin e tjetrit.
• Ka lidhje me suksesin akademik dhe aftësinë për të bashkëpunuar.
Roli i prindërve dhe mosha kronologjike
Prindërit duhet të njohin moshën kronologjike të fëmijës dhe atë që i përket zhvillimit të teorisë së mendjes, sepse:
• Fëmijët 2–3 vjeç kuptojnë dëshirat (“Ai do lodrën”).
• Rreth moshës 4 vjeç fillojnë të kuptojnë se njerëzit mund të kenë besime të gabuara (p.sh., dikush mendon se lodra është në kuti edhe pse është zhvendosur).
• Në moshat shkollore zhvillohen aftësi më të ndërlikuara si ironia, gënjeshtra, ose kuptimi i perspektivave të shumëfishta.
Nëse prindërit e kuptojnë këtë zhvillim:
1. Kanë pritshmëri reale – nuk kërkojnë nga fëmija më shumë se ç’mund të bëjë sipas moshës.
2. Mbështesin zhvillimin social – duke folur për emocionet, mendimet dhe arsyet e sjelljeve të të tjerëve.
3. Parandalojnë keqkuptime – p.sh., një fëmijë 3-vjeçar nuk e kupton ende plotësisht gënjeshtrën, prandaj nuk duhet të etiketohet si “mashtrues”.
👉 Pra, njohja e moshës kronologjike dhe nevoja për teorinë e mendjes është thelbësore që prindërit të ndihmojnë fëmijët të rriten në mënyrë të shëndetshme, sociale dhe emocionale.