Psikologjia dhe Filozofia

07/11/2025

Thyerja e Nietzsche, përbindësh*t të mendimit....!

Rrëzimi i një mali, rënia poterisëse e Nietzsche-s... kur një mendje e jashtëzakonshme thyhet nga dhembshuria.

Ka imazhe që nuk janë vetëm fotografi historike, por rrëfime të një tragjedie njerëzore. Ajo e vitit 1899 që na e rikthen Friedrich Nietzsche-n si një hije të vetvetes, i thyer, i shuar, i mbyllur në një spital psikiatrik, është ndoshta më e dhimbshmja ndër to. Nuk ka më asgjë nga filozofi që tronditi botën me guximin, moralin dhe vetë themelet e qytetërimit perëndimor. Ka vetëm një trup të konsumuar, një shikim të zbrazët dhe një heshtje që bërtet më shumë se të gjitha aforizmat e tij.

Fillimi i fundit: Torino, 3 janar 1889
Ajo çfarë ndodhi atë ditë derisa një trajner po rrihte brutalisht një kalë, mbetet një nga episodet më të çuditshme dhe më njerëzore të historisë intelektuale. Nietzsche, prej kohësh i rraskapitur nga migrena shkatërruese, konvulsione, depresion i thellë dhe një shikim që venitej nga dita në ditë, u thye para një akti dhune që nuk mund ta toleronte.
Filozofi i “vullnetit për pushtet”, i “mbinjeriut” dhe i “gëzimit tragjik”, u hodh drejt kalit, e përqafoi, e puthi. Pastaj u shemb. Ky nuk ishte triumfi i mbinjeriut, por tronditja e një zemre të ndjeshme që nuk duroi dot më dhimbjen e botës.
Që nga ai moment, Nietzsche nuk u kthye kurrë më pas te vetvetja. Filloi të shkruante letra me delir mistik, të nënshkruara “Dionisi”, “i Kryqëzuari”, duke shpallur apokalipse dhe vetëshpëtim. Ishte tashmë i humbur në botën e vet.

Shumë është folur mbi shkakun e çmendurisë së Nietzsche-s: sifilizi, tumori, dëmtimi vaskular. Por diagnoza, sado e rëndësishme, nuk arrin dot ta shpjegojë tërësisht rënien e tij. Sepse Nietzsche nuk u thye vetëm trupërisht, u thye edhe shpirtërisht, etikisht, ekzistencialisht.
Ai jetoi në një intensitet që pak mendje njerëzore mund ta durojë. Mendimi i tij ishte flakë, vizion, dhimbje e zgjatur, një kërkim i pareshtur i të vërtetës së pakompromis, që nuk i kursen as qëniet më të forta.
Nietzsche nuk jetoi filozofi: ai u dogj prej saj.
Siç thotë Georges Bataille:
“Nietzsche ishte shumë i madh për t’u mbrojtur nga vetja.”

Pas shtrimit në Jena, jeta e tij u kthye në hije: i paralizuar, pa të folur, i burgosur në një trup që nuk i bindet dhe në një mendje që ka humbur çdo vijë orientimi. Për njëmbëdhjetë vjet rron në këtë heshtje: më parë nën kujdesin e së ëmës, pastaj nën kujdesin e së motrës Elisabeth, e cila ruajti trupin e tij, por tradhtoi mendimin e tij.
Ajo manipuloi dorëshkrimet, i shtrembëroi idetë, i ktheu lehtësisht në ushqim për nacionalizmin dhe antisemitizmin, doktrinat që Nietzsche i përbuzte me neveri.
Kjo është tragjedia e dytë e tij: jo vetëm humbja e mendjes, por edhe deformimi i trashëgimisë.

Nietzsche vdes në vitin 1900, në moshën 55-vjeçare. Vdekja ishte çlirimi i tij i fundit.
Ai jetoi dhe mendoi në një intensitet që nuk mund të zgjasë gjatë. Ishte një kometë, e bukur, e papërballueshme, e pashpjegueshme, që la pas një shkëlqim të tillë, saqë shekulli XX, nga Heidegger te Foucault, nga Bataille te Camys, do të ishte i paimagjinueshëm pa të.
Nietzsche e çoi filozofinë pranë skajit të saj më të rrezikshëm: të vërtetës që djeg, të mendimit që të lë pa ajër, të pyetjeve që askush nuk guxon t’i bëjë.

Episodi me kalin, i parë në këtë dritë, nuk është çmenduri: është simbol. Filozofi i forcës nuk u thye nga logjika, as nga ideologjitë, por nga dhembshuria. Nga pamundësia për të përballuar dhunën që i nënshtrohej një krijese të pafajshme. Ky gjest i fundit njerëzor i Nietzsche-s, përqafimi i një kafshe të rrahur, është ndoshta pasazhi më i butë i jetës së tij.
Studiuesi Walter Kaufmann do të shkruante:
“Nietzschen nuk e vrau dot njeriu; e vrau zemra e tij.”

Nietzsche ishte një përbindësh mendimi, por jo një përbindësh zemre. Rënia e tij na kujton diçka të rëndësishme:
Askush, as më i madhi ndër mendimtarët, nuk është imun ndaj dhimbjes që i bën zemrës bota.
Por pikërisht aty, në thyerjen e tij, shfaqet figura më e pastër njerëzore e Nietzsche-s.
Ai që na mësoi të mendojmë përtej moralit tradicional, por që në fund u shemb nga një akt dhembshurie.
Ai la pas një metaforë të dhimbshme për brishtësinë tonë.
Dhe mbase për këtë arsye, Nietzsche mbetet më njerëzor se kurrë, në fund, një gjigant që u dogj nga drita e së vërtetës dhe që vetëm tek dhembshuria gjeti çarjen e vetme ku mund të thyhej.

02/11/2025

Varri i “njeriut i mirë”

Një ditë, një burrë humbi mikun e tij më të shtrenjtë gomarin.
I pikëlluar, ai e mori trupin e kafshës dhe e varrosi me kujdes në një kodrinë pranë fshatit. Për t’i bërë nderin e fundit, ia ngriti dheun përmbi varr dhe i dha formën e një varri njerëzor.

Ndërsa qëndronte aty, me sytë e përlotur, një kalimtar e pyet:
Ç’ke, more mik? Përse qan? Kush është i ndjeri që prehet këtu?

Burrit i erdhi turp të thoshte se ishte gomari i tij.
Për t’i shpëtuar sikletit, tha me zë të tronditur:
Ishte... ishte i mirë, shumë i mirë!

I prekur nga fjalët e tij, kalimtari hodhi monedha mbi varr, për mbarësi dhe për shpirtin e “njeriut të mirë”.
Pas disa ditësh, kur burri kaloi sërish andej, pa me habi se varri ishte mbushur me para.
Atëherë, i ra ndër mend një ide: ndërtoi një strehë të vogël përmbi varr, që njerëzit të ndaleshin e të linin dhurata sa herë kalonin andej

Që nga ajo ditë, fshatarët nisën ta quajnë atë vend “Varri i njeriut të mirë”, dhe kalimtarët, pa ditur të vërtetën, hidhnin monedha për bekim.

E burri, që dikur kishte qarë për gomarin tani qeshte rrugës për në shtëpi e thoshte me vete,
- Eh more mik, më shërbeve sa ishe gjallë ,
dhe po më shërben më shumë i ngordhur....!

18/10/2025

“Depresioni është avatari yt që të thotë se është lodhur së qeni personazhi që po përpiqesh të luash.”
— Jim Carrey

Për të gjithë ata që duan ta shohin depresionin ndryshe, doja të ndaja këto me ju:

Depresioni është mënyra e trupit tënd për të thënë se energjia që prodhohet, nuk është më e mjaftueshme për të përballuar kërkesat e mjedisit tënd.

Në vend që të të lërë të digjesh në heshtje, fiziologjia jote bën gjënë inteligjente, pra ul funksionet më të larta si dëshira, gëzimi dhe ambicia, që të mos harxhosh energjinë e vogël që të ka mbetur për të mbajtur gjallë organet jetike.

Imagjino sikur të mos ndodhte.
Imagjino të ishe euforik ndërsa metabolizmi yt shkatërrohej, inflamacioni përhapej dhe rezervat ushqyese boshatiseshin. Thjesht përpiqu ta vizualizosh këtë për një sekondë të vetme.

Trupi yt është më i mençur nga sa mendon.
Qëllimi i vetëm i tij është të të mbajë gjallë, të të mbrojë, qoftë edhe nga harxhimi i energjisë kot!

Tragjedia e vërtetë është kur ky sinjal mbulohet, në vend që të kuptohet. Antidepresivët SSRI të qetësojnë në vend që të rikthejnë energjinë. Ato thjesht mpijnë perceptimin e shqetësimit, duke e lënë çrregullimin bazë të thellohet. Ky është përkufizimi i dorëzimit dhe dorëheqjes.

Rruga korrigjuese është bioenergjike:
1. rivendosja e qëndrueshmërisë metabolike duke korrigjuar funksionin e tiroides
2. ushqyerja me ushqime pro-metabolike (fruta, produkte deti, vezë)
3. plotësimi i mineraleve dhe vitaminave
4. ekspozimi në dritë
5. reduktimi i ngarkesës inflamatore
6. mbështetja e shëndetit të mëlçisë
7. mbrojtja kundër kortizolit.
8. Gjumi
9. Niacina ose vit B3, non flush.

Depresioni = ti je i/e thyer!
Ai është dëshmi se trupi yt inteligjent, hyjnor, ende po të mbron.
Energjia është e pamjaftueshme për kërkesat e mjedisit, ndaj funksioni ulet për të të ruajtur.

Rikthe energjinë dhe ti jo vetëm që rikuperon gëzimin apo humorin e mirë, por rikuperon vetë vitalitetin.

Shikojeni depresionin si një mik që ju mbron nga ajo që s’ju përket.

15/10/2025

08/10/2025

Tragjedia e shumicës së njerëzve të mirë është se ata kurrë nuk kanë një përgjigje të gatshme kur sulmohen .

Megjithatë , të tjerët e shfrytëzojnë pikërisht këtë brishtësi dhe fitojnë beteja të padrejta , të shpejta , vendimtare dhe të dhimbshme .

Ata me një shpirt paqësor dhe një ndërgjegje të pastër e gjejnë përgjigjen e duhur vetëm më vonë, kur momenti ka kaluar, kur dueli është humbur tashmë...

Nuk është mungesë inteligjence, jo!

Është një formë e pastërtisë së shpirtit... ndoshta shumë e pastër për këtë botë !

𝗡𝗴𝗮 𝗙𝗷𝗼𝗱𝗼𝗿 𝗗𝗼𝘀𝘁𝗼𝗷𝗲𝘃𝘀𝗸𝗶

03/10/2025

Askush nuk flet për atë që ndodh pas funeralit....

Kur të gjithë largohen.
Kur lulet vyshken.
Kur heshtja bëhet një mysafir i vazhdueshëm.
Askush nuk flet për momentin kur kthehesh në shtëpi, hap derën...
dhe nuk e gjen më atë të qeshur, atë aromë, atë përqafim.
Askush nuk të shpjegon se si i mbijeton jetës së përditshme pa atë person.
Si e kërkon në çdo cep, në çdo filxhan, në çdo karrige bosh.
Sa dhemb të shikosh vendin e tyre në tavolinë... dhe të vazhdosh të shërbesh,
sikur në çdo moment ata mund të vijnë ende.
Një boshllëk mbetet në shpirt.
Një jehonë e heshtur e një dashurie që nuk mund ta japësh më,
por që mbetet aty, ende, duke pritur një kthim të pamundur.
Pikërisht në atë pas, kur askush nuk të shikon,
që qan vërtet.
Që mëson të jetosh me mungesën,
të puthësh fotografitë,
të flasësh me qiellin.
Sepse funerali ka mbaruar...
por dhimbja e vërtetë fillon vetëm më pas.

28/09/2025

Platoni, filozofi i madh, ka thënë:
“Mos dërgo pëllumb paqeje te një i uritur, sepse ai do ta hajë.”

Paqja nuk imponohet mbi atë që i është mohuar drejtësia, dialogu nuk kërkohet prej atij që jeton në frikë, dhe nga i urituri nuk mund të presësh të sodisë kaltërsinë e qiellit ndërsa kërkon një copë bukë.

Mos u flisni njerëzve me idealizma pa u siguruar më parë për nevojat e tyre themelore, sepse uria ua shurdhon veshët ndaj urtësisë, dhe padrejtësia ua fik dritën e madhështisë së brendshme.

Ushqeni barkun më parë dhe ktheni dinjitetin tek ata që e meritojnë, pastaj flisni për fisnikëri…
vetëm atëherë dëgjohet zëri i arsyes dhe çmohet kuptimi i urtësisë.

23/09/2025

Ai ra nga kati i pestë....!

Macja ime....shoku im i heshtur.
Ai e përballoi vdekjen, e takoi shumë pranë... e megjithatë, në fund, vdekja e hodhi shikimin diku tjetër.
Goditja e la me gjakderdhje të brendshme, një frakturë të radiusit të djathtë dhe një zhvendosje të shpatullës së majtë. Ndonjëherë ai rënkonte, shpesh qante dhe pjesën tjetër të kohës vuante në heshtje.
Ai më shikoi për një kohë të gjatë, me sytë e tij të përlotur, sikur të donte të më tregonte se çfarë kishte parë. Sikur të lutej të kuptohej.
Ai më tregoi, pa fjalë, për panikun e boshllëkut, tmerrin e rënies, zhurmën e shurdhër të goditjes. Ai më tregoi gjithashtu për torturën e ngadaltë që pasoi, javë dhimbjeje dhe pafuqie.
Unë mora leje.
Iu përkushtova plotësisht. Ai nuk mund të qëndronte më vetë: nuk hante, nuk pinte, as nuk mund të bënte më punët e tij.
Para aksidentit, ai kishte një mijë mënyra për ta bërë veten të kuptueshëm: një mjaullim, një puthë lozonjare, disa kafshime. Ai ishte i gjallë, kurioz, plot jetë.
Më pas, ai ra në heshtje. Heshtje totale.
Po unë? Si mund ta kuptoja çfarë donte ai?
Filluam ta kuptonim përsëri njëri-tjetrin me shikimet tona.
Mjaftoi vetëm një takim i syve, një anim i lehtë i kokës. Biseda të heshtura, të thella që prekën zemrën.
E ushqeja, i pastroja kutinë e rërës, e ruaja, e sigurova... dhe ai ra në gjumë pranë meje, duke marrë frymë më qetë.
Nuk fjeta më kurrë. Jetova sipas ritmit të ilaçeve të tij, frymëmarrjes së tij, heshtjeve të tij.
Disa më gjykuan:
"Ai është thjesht një kafshë, po e ekzagjeron."
"Adopto një tjetër, është po aq i mirë."
"Duhet ta lësh mënjanë, do ta kursesh vuajtjet."
Por kush janë ata që vendosin?
Pse kaq shumë njerëz nuk e kuptojnë se butësia nuk ka specie?
Ata që janë të ëmbël me një kafshë shpesh janë të ëmbël edhe me njerëzit. Ata që duan një qenie jetojnë me empati, pavarësisht formës që merr ajo jetë. Për shumë kafshë, ne bëhemi prindër, shokë shpirtërorë. Dhe kjo nuk është më pak e vërtetë, as më pak e shenjtë.
Macja ime ishte gjallë. Ajo merrte frymë. Ai luftonte.
Dhe pastaj, një ditë, ai mjaulliti përsëri. Më thirri. Ai u përpoq të lëvizte, pak nga pak, pastaj gjithnjë e më shumë.
Një mëngjes e gjeta në këmbë, duke u lëkundur pas meje. Ai dukej si një pijanec qesharak, i pasigurt në hapat e tij. Pastaj ecte drejt. Pastaj vrapoi. Pastaj kërceu.
Ai u kthye në jetë.
Çfarë do të kishte ndodhur nëse do t'i kisha dëgjuar ata që më thanë ta lija të shkonte? T'i merrja atë frymë që po kthehej ngadalë?
Kush jam unë që të dekretoj fundin e tij? Për sa kohë që ka një rrahje në gjoksin e tij, një shkëndijë në shikimin e tij, një vullnet për të jetuar... Unë qëndroj, unë shikoj dhe unë dua.
Ai më kuptoi.
Dashuria ime funksionoi.
Ndonjëherë nuk është ilaçi që shëron, por prania: vëmendja, durimi, ngrohtësia e dikujt që nuk largohet kurrë.
Unë qëndrova....!

17/09/2025

😔

01/09/2025

Një grup ushtarësh pushtuan një fshat dhe përdhunuan të gjitha gratë, përveç njërës. Ajo refuzoi të nënshtrohej, u përball me ushtarin, e vrau dhe ia preu kokën. Kur ushtarët përfunduan mizorinë e tyre dhe u larguan, gratë e fshatit dolën nga shtëpitë duke mbledhur rrobat e shqyera e duke qarë. Vetëm ajo grua doli ndryshe: me kokën e ushtarit në duar dhe me sy plot krenari. Ajo u tha:

“Çfarë menduat? Se do pranoja përdhunimin apo të më vriste, pa u mbrojtur? Jo, zgjodha ta vrisja unë.”

Por gratë e tjera, të frikësuara se burrat e tyre do t’i pyesnin pse nuk rezistuan njësoj si ajo, vendosën ta vrisnin. Dhe kështu bënë. Ata vranë nderin, vetëm që turpi të jetojë.

Ky rrëfim është një metaforë e shoqërisë sonë sot: aty ku çdo njeri i drejtë e i ndershëm sulmohet, shtypet ose izolohet, vetëm që të mos dëshmojë për korrupsionin dhe padrejtësitë e tyre.

29/08/2025

1. Asnjëherë mos e shtrëngoni dorën ndërsa jeni ulur.

2. Asnjëherë mos fol keq për ushqimin kur je mysafir.

3. Mos ha pjesën e fundit të diçkaje që nuk e ke blerë.

4. Mbroni kë është pas jush dhe respektoni kë është përkrah jush.

5. Asnjëherë mos e bëj ofertën e parë në një negociatë.

6. Mos merr merita për punën që nuk e ke bërë.

7. Vishuni mirë, pavarësisht çfarë rasti.

8. Fol sinqerisht: thuaj atë që mendon dhe nënkupto atë që thua.

9. Kërko më shumë sesa përgjigjesh.

10. Lëreni gjuhën profane për më pak të arsimuarit.

11. Shmangni vendosjen e telefonit tuaj në tavolinë kur hani me dikë.

12. Dëgjoni, buzëqeshni dhe mbi të gjitha bëni kontakt me sy.

13. Nëse nuk jeni të ftuar, mos kërkoni të shkoni.

14. Asnjëherë mos ki turp nga vjen.

15. Mos u lut për lidhje.

28/08/2025

Të gjithë bëjnë këto fotografi të ushqimit në restorante, ose vajzat janë të gjitha të veshura pak si mjerane, me minifunde e taka 12-sh dhe me ato buzët e fryra që i nxjerrin gjithmonë njësoj… Po pse i bëjnë buzët ashtu xhanëm?!!!
Është diçka që më jep një boshllëk, më sjell një ndjesi trishtimi… sepse, nëse e bën këtë, do të thotë që nuk je asgjë.
Pse të gjitha vajzat janë veshur kështu, me minifunde, taka të larta, të gjitha njësoj, dhe bëjnë ato buzë të fryra? Është e tmerrshme....!
Do të thotë se ka një vetmi të madhe, edhe kur fotografon pjatën… sepse duhet të tregosh se po kënaqesh, se ke një jetë të mrekullueshme, se shkon në vende të mrekullueshme , gjë që nuk është aspak e vërtetë.

Të gjithë dukemi si të pasur, por nuk është e vërtetë…!

-Christian De Sica-