Առողջ Բլոգ

15/10/2025

#ԱռաջինՕգնություն #առողջբլոգ

15/10/2025

👏Հոկտեմբերի 15-ը Ձեռքերի լվացման համաշխարհային օրն է, որն առաջին անգամ անցկացվել է 2008 թվականին`ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի (ՅՈՒՆԻՍԵՖ) և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության նախաձեռնությամբ: Օրվա նշանավորումը նպատակ ունի հանրության ուշադրությունը ևս մեկ անգամ սևեռել ձեռքերի լվացման պարզ, սակայն շատ կարևոր հիգիենիկ գործընթացի անհրաժեշտության վրա` որպես բազմաթիվ հիվանդությունների կանխարգելման հիմնական միջոց:🫧

💦Օրն այս տարի նշվում է «Դարձիր ձեռքերի լվացման հերոս» (Be a Handwashing Hero) կարգախոսով՝ կոչ անելով յուրաքանչյուրին դառնալ օրինակ սեփական ընտանիքում, աշխատավայրում կամ համայնքում՝ խթանելով ձեռքերի հիգիենայի մշակույթը։

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալների համաձայն՝ ամբողջ աշխարհում տարեկան արձանագրվում է ներհիվանդանոցային վարակների 14 միլիոն դեպք, որոնց 4️⃣0️⃣-8️⃣0️⃣%-ը փոխանցվում է ձեռքերի միջոցով:

🧼🧴Օճառով և մաքուր ջրով ձեռքերը լվանալը շարունակում է մնալ ամենաարդյունավետ և մատչելի միջոցը վարակների կանխարգելման համար։ Այն կարող է նվազեցնել փորլուծություն առաջացնող հիվանդությունների ռիսկը մինչև 4️⃣0️⃣%-ով և շնչառական վարակները՝ շուրջ 2️⃣0️⃣%-ով։ Ձեռքերի ճիշտ լվացումը կանխում է նաև այնպիսի հիվանդությունների տարածումը, ինչպիսիք են COVID-19-ը, գրիպը և մաշկային վարակները։

💦Եվս մեկ անգամ հիշեցնում ենք ձեռքերի լվացման կանոնները՝ հիշեցնելով, որ անհրաժեշտ է այս պարզ գործողությունը դարձնել սովորություն:

14/10/2025

Ծխախոտը պարունակում է ավելի քան 70 քաղցկեղածին նյութ, որոնք բարձրացնում են տարբեր օրգանների չարորակ ուռուցքների առաջացման ռիսկը։

Ախտանշաններ, որոնք կարող են դիտվել ծխախոտի երկարատև օգտագործման հետևանքով առաջացող թոքի քաղցկեղի ժամանակ`
🔸 քաշի կտրուկ կորուստ
🔸 հևոց, հազ կամ խորխի մեջ արյան առկայություն
🔸 ցավ կրծքավանդակում
🔸 քրոնիկ թուլություն

🚭Ինչպես կանխարգելել քաղցկեղի առաջացումը

50–75 տարեկան անձանց, որոնք առնվազն 10 տարի շարունակ օրական 20 և ավելի գլանակ ծխախոտ են օգտագործել, խորհուրդ է տրվում տարեկան մեկ անգամ հետազոտվել։

Ծխախոտի ոչ մի արտադրատեսակ անվտանգ չէ։ Ծխելը թողնելն ամենակարևոր քայլն է քաղցկեղի դեմ պայքարում։

14/10/2025

14/10/2025

🥗💪Սնունդը, սպորտը և հորմոնները․ ինչպես են ապրելակերպը և սովորությունները ձևավորում մեր ներքին հավասարակշռությունը

🔵Հորմոնները օրգանիզմի քիմիական հաղորդավարներն են, որոնք համակարգում են բազմաթիվ կենսական գործառույթներ՝ նյութափոխանակություն, աճ, վերարտադրողականություն և այլն։ Այն ինչ մենք ուտում ենք և ինչպես ենք շարժվում, ուղղակիորեն ազդում է հորմոնների աշխատանքի վրա՝ որոշելով մեր էներգետիկ մակարդակը, մարմնի կառուցվածքը և ընդհանուր ինքնազգացողությունը։

👩‍⚕️Էնդոկրինոլոգիայի ամբիոնի դասախոս, կլինիկայի բժիշկ Նաիրա Զոհրաբյանն է անդրադարձել մեր օրերում այս շատ արդի թեմային:

1️⃣ Սնունդ և հորմոնալ հավասարակշռություն
Սնունդը հորմոնների արտադրության և գործունեության ամենահզոր կարգավորիչներից մեկն է։
• Հավասարակշռված սնունդը, որը հարուստ է սպիտակուցներով, առողջ ճարպերով և բարդ ածխաջրերով, ապահովում է կայուն հորմոնային բալանս և էներգիայի հավասարակշռություն։
• Սպիտակուցները պարունակում են ամինաթթուներ՝ տրիպտոֆան և տիրոզին, որոնք դեր ունեն սերոտոնին և դոֆամին հորմոնների առաջացման համար, բարձրացնում են տրամադրությունն ու մոտիվացիան։
• Ճարպերը (ձուկ, ընկույզ, ձիթապտղի յուղ, ավոկադո) անհրաժեշտ են ստերոիդ հորմոնների՝ էստրոգենի, պրոգեստերոնի և տեստոստերոնի սինթեզի համար։
• Միկրոտարրերը՝ ցինկը, սելենը, մագնեզիումը, B, D վիտամինները կարևոր դեր ունեն վահանաձև գեղձի, վերարտադրողական առողջության և սթրեսի կառավարման համար։

▶️Չափից շատ շաքարը, վերամշակված սնունդը և անկանոն սնունդը կարող են խաթարել ինսուլինի զգայունությունը և նպաստել նյութափոխանակության և հորմոնալ խանգարումների։

2️⃣ Ֆիզիկական ակտիվություն և հորմոնների հավասարակշռություն

Ֆիզիկական ակտիվությունը հորմոնների բնական կարգավորիչն է։

• Չափավոր և կանոնավոր ֆիզիկական ակտիվությունը բարձրացնում է տեստոստերոնի և աճի հորմոնի մակարդակը՝ նպաստելով մկանային զանգվածի, ոսկրային ամրության և վերականգնման գործընթացներին։
• Աերոբիկ վարժությունները բարելավում են ինսուլինի զգայունությունը՝ օգնելով օրգանիզմին արդյունավետորեն կառավարել արյան շաքարը։
Կանոնավոր մարզումները նպաստում են նյութափոխանակության ակտիվացմանը, մկանային զանգվածի պահպանմանը և սիրտ-անոթային համակարգի առողջությանը։ Բացի այդ, սպորտը մեծ ազդեցություն ունի էնդոկրին համակարգի վրա․
• Ինսուլին – կանոնավոր ֆիզիկական ակտիվությունը բարձրացնում է հյուսվածքների զգայունությունը ինսուլինի նկատմամբ, նվազեցնելով շաքարային դիաբետի զարգացման ռիսկը։
• Կորտիզոլ – չափավոր ֆիզիկական ակտիվությունը կարգավորում է սթրեսի հորմոնի մակարդակը, մինչդեռ չափից ավելի ծանրաբեռնվածությունը կարող է բարձրացնել այն։
• Անդրոգեններ և աճի հորմոն – մարզումները խթանում են մկանային զանգվածի աճը և ոսկրային հյուսվածքի ամրությունը։

🟦Սննդակարգի որակը և ռեժիմը ուղղակիորեն ազդում են էնդոկրին համակարգի գործունեության վրա։

• Ածխաջրեր – ապահովում են ուղեղի և մկանների էներգիան․ նախընտրելի են ոչ թե քաղցրավենիքները, այլ ամբողջահատիկ հացը, կարտոֆիլը, բրինձը և այլն։ Բարդ ածխաջրերի ընդունումը կանխում է հիպերգլիկեմիան և նպաստում է կայուն էներգիայի ապահովմանը։
• Սպիտակուցներ – անհրաժեշտ են մկանների վերականգման համար․ լավ աղբյուրներ են ձուկը, միսը, կաթնամթերքը։ Բարձր կենսաբանական արժեք ունեցող սպիտակուցները խթանում են մկանային սպիտակուցի սինթեզը և ապահովում ամինաթթուների բավարար հոսք հորմոնների սինթեզի համար։ Տղամարդիկ ունեն ավելի բարձր սպիտակուցային պահանջ՝ պայմանավորված մկանային հյուսվածքի մեծ ծավալով։ Սպորտով զբաղվող տղամարդկանց համար օրական սպիտակուցի ընդունման ցուցանիշը կազմում է միջինում 1․6-2․2 գ/կգ քաշի հաշվարկով։ Կանանց մոտ սպիտակուցային պահանջը մի փոքր ցածր է՝ 1․4-1․8 գ/կգ։
• Ճարպերը (ավոկադո, ընկույզ, ձիթայուղ, ձուկ), օմեգա-3 և օմեգա-6 ճարպաթթուները մասնակցում են սեռական հորմոնների և վիտամին D արտադրությանը։ Կանանց մոտ ճարպերի չափավոր ընդունումը կարևոր է էստրոգեների հավասարակշռության և վերարտադրողական առողջության պահպանման համար։ Տղամարդկանց մոտ չափից շատ ճարպի սահմանափակումը կարող է նվազեցնել տեստոստերոնի արտադրությունը։

🟦Սպորտային սննդի ընդունման առանձնահատկությունները տարբեր սեռերի մոտ

Սպորտային սնունդը որպես էներգիայի, վերականգնման և մկանային հարմարվողականության հիմնական աղբյուր, տարբեր ազդեցություն է ունենում տղամարդկանց և կանանց օրգանիզմների վրա՝ պայմանավորված հորմոնալ,
նյութափոխանակային և ֆիզիոլոգիական տարբերություններով։
• Բոլոր մարզվողները պարտադիր չէ, որ օգտագործեն հավելումներ։ Սպորտային սննդի հավելումները նախատեսված են այն դեպքերում, երբ սովորական սննդակարգը չի կարող ապահովել մարզումների ընթացքում օրգանիզմի բոլոր պահանջները։ Եթե սննդակարգը հավասարակշռված է, դրանք կարող են չպահանջվել։ Ամենահաճախ օգտագործվող հավելումներն են․

• Պրոտեինային հավելումներ–օգնում են արագ լրացնել սպիտակուցի պահանջը մկանային վերականգնման համար
• BCAA, EAA ամինաթթուներ–նվազեցնում են մկանային քայքայումը ինտենսիվ մարզումներից հետո
• Կրեատին– բարձրացնում է ուժն ու դիմացկունությունը կարճատև ինտենսիվ բեռնվածության ժամանակ
• Էլեկտրոլիտներ– անհրաժեշտ են հեղուկի և հանքանյութերի կորուստը վերականգնելու համար
• Բետա- ալանինը նվազեցնում է մկանային հոգնածությունը՝ անկախ սեռից

🟦 Հորմոնալ հավասարակշռության պահպանման խորհուրդներ

🧬 Մարզվել չափավոր և պարբերաբար, խուսափելով գերծանրաբեռնվածությունից
🧬Սնունդը պետք է բազմազան և հավասարակշռված լինի
🧬 Սպորտային հավելումներ օգտագործել միայն անհրաժեշտության դեպքում և մասնագետի խորհրդով
🧬 Հանգիստ քունը և սթրեսի նվազեցումը նույնքան կարևոր են, որքան մարզումն ու սնունդը

🟡Բժշկի փոխանցմամբ` սննդային պլանը պետք է կազմվի անհատական՝ հաշվի առնելով սեռը, մարզման տեսակը, ինտենսիվությունը և հորմոնալ գործոնները։🔽

https://muratsan.am/snund-sport-hormonner/

12/10/2025

Պատանեկան #արթրիտի համաշխարհային օրն է

Արդեն մեկ տարի է, ինչ գործում է Պատանեկան իդիոպաթիկ արթրիտի բուժման համար թանկարժեք և անվճար դեղերով ապահովման պետական ծրագիրը, որը նպաստում է երեխաների առողջ, ակտիվ և լիարժեք կյանք վարելուն:

Ներկայումս 72 շահառու ստանում է անհրաժեշտ դեղորայքային բուժումը։

Ծրագրի արդյունքում՝

☑️ Կոմբինացված սխեմայով բուժվող պացիենտների 91%-ի մոտ բարելավվել է կյանքի որակը 16-րդ շաբաթում, իսկ տոցիլիզումաբ դեղով մոնոթերապիայի դեպքում՝ լավացում է գրանցվել 83%-ի մոտ:

☑️ Կանխվել են երեխաների մոտ անդառնալի փոփոխությունների առաջացումն ու հաշմանդամության զարգացումը:

☑️ Բարձրացվել է դեղորայքային և վերականգնողական բուժման ծախսարդյունավետությունը։

12/10/2025

📅Հոկտեմբերի 12-ը ծխախոտի դեմ պայքարի ազգային օրն է։

📊2004 թվականին Հայաստանը միացել է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության «Ծխախոտի դեմ պայքարի մասին» շրջանակային կոնվենցիային, որից հետո 2008 թվականից Հայաստանում հոկտեմբերի 12-ը նշվում է Ծխախոտի դեմ պայքարի ազգային օր։

Ծխախոտի օգտագործումը շարունակում է համաճարակ մնալ Հայաստանում։
🖋️Ըստ ԱՀԿ-ի To***co Atlas-ի որոշ տվյալների Հայաստանի ծխողների վիճակի վերաբերյալ՝ 2022թ.-ի ծխողների ընդհանուր տոկոսը (≥15 տարեկան) մոտ 22.2-22.5% է, արական սեռի ծխողների բաժինը մոտ 49.3% է, իսկ կանանցը` մոտ 1.7-2%։ Հայաստանում ծխախոտի պատճառով տարեկան մահերի թիվը կազմում է շուրջ 5.083 մարդ:
Հայաստանում չափահաս ծխողների թիվը 2022թ.-ին 15+ տարեկանների խմբում կազմել է 544.641, իսկ 18+ խմբում ծխող տղամարդկանց թիվը եղել է 580.064, կանանցը`21.705: 10-14 տարեկանների խմբում ծխելու տարածվածությունը Հայաստանում 2022 թվականին տղաներինը կազմել է` 4.7%, աղջիկներինը`1.7%: Հայաստանում երիտասարդների շրջանում ծխելու տարածվածությունը կազմում է 3.2%: Հայաստանում 2021 թվականին ծխախոտի օգտագործման հետ կապված մահերի տոկոսային արժեքը տղամարդկանց մոտ եղել է 26.3%, կանանց մոտ 5.0%: Հայաստանում մահերի 16.2%-ը պայմանավորված է ծխախոտի օգտագործմամբ: Ծխելու և ծխախոտի օգտագործման տնտեսական ծախսերը Հայաստանում տարեկան կազմում է 186.053.693.701 դրամ:
Ըստ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի տվյալների 2025թ.-ի հունվար-օգոստոս ամիսներին մեր երկրում ծխախոտային արտադրատեսակների արտադրությունը կազմել է 190 միլիոն դրամից ավելի: Այն զբաղեցրել է 2-րդ տեղը (16%) խոշոր մշակող արդյունաբերության ցանկում` զիջելով միայն սննդի արդյունաբերությանը (31.8%): Նույն ժամանակահատվածում «սիգարետներ, ծխախոտ կամ ծխախոտի փոխարինիչների խառնուրդներ ֆիլտրով» արտադրանքի քանակը կազմել է 31.554.7 միլիոն հատ:
2023թ-ին՝ 13-15 տարեկան դպրոցականների շրջանում, 26.6%-ն է օգտագործել որևէ ծխախոտային արտադրանք, ներառյալ տաքացվող էլեկտրոնային և ավանդական ծխախոտը։
🔷Ծխելու տնտեսական արժեքը Հայաստանում կազմում է 186.053.693.701 ՀՀ դրամ։ Սա ներառում է առողջապահության ծախսերի հետ կապված ուղղակի ծախսերը և հիվանդության և վաղաժամ մահվան պատճառով կորցրած արտադրողականության հետ կապված անուղղակի ծախսերը։
Ծխախոտի ծախսերը շեղում են միջոցները այն ռեսուրսներից, որոնք ընտանիքներին անհրաժեշտ են աղքատությունից դուրս գալու համար: Հայաստանում միջին հաշվով ծխողը պետք է ծախսի մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի 2.9%-ը՝ տարեկան 100 տուփ ամենատարածված ծխախոտ գնելու համար:
📝Ծխախոտի մնացորդները աշխարհում ամենատարածված թափոններն են: Հաշվարկվում է, որ ամեն տարի աշխարհում 1.102.311 տոննա մնացորդներ վերածվում են թունավոր աղբի, ինչը հավասար է 416.667 էգ աֆրիկյան փղերի քաշին:
Ծխախոտային արդյունաբերությունը ակտիվ կերպով իր արտադրանքը շուկա է հանում Հայաստանի ցածր եկամուտ ունեցող բնակչության և երիտասարդության շրջանում։
Ծխելը ոչ միայն 4 ամենատարածված ոչ վարակիչ հիվանդությունների (քաղցկեղ, սրտանոթային հիվանդություններ, շնչառական հիվանդություններ և շաքարային դիաբետ) հիմնական ռիսկի գործոն է, այլև հոգեկան առողջության հետ խնդիրներ ունեցող մարդիկ գրեթե 2 անգամ ավելի հավանական է, որ ծխեն, քան նմանատիպ խնդիրներ չունեցող անհատները։
Բնակչության մեծ մասը ենթարկվում է երկրորդային ծխի տանը։ STEPS հարցման տվյալներով՝ 56.4%-ը տանը ենթարկվում են երկրորդային ծխի։ Աշխատավայրերում այդ թիվը մոտ 26.6% է։
2020 թվականի փետրվարին Հայաստանը մեծ քայլ արեց ծխախոտի դեմ պայքարի ոլորտում՝ ընդունելով առաջադեմ համապարփակ օրենք` «ԾԽԱԽՈՏԱՅԻՆ ԱՐՏԱԴՐԱՏԵՍԱԿՆԵՐԻ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ՓՈԽԱՐԻՆԻՉՆԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ՀԵՏԵՎԱՆՔՈՎ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՍՑՎՈՂ ՎՆԱՍԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ԵՎ ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՄԱՆ ՄԱՍԻՆ»։ Արգելվում են գովազդի, իրացման (վաճառքի) խթանման և հովանավորության բոլոր ձևերը:
2022 թվականի հունվարի 1-ից արգելվում է` հրապարակային ցուցադրումը վաճառասրահներում և հանրային սննդի օբյեկտներում, ապրանքային նշանների կամ խորհրդանիշների՝ սպառողի համար տեսանելի վայրում տեղադրումը իրացման (վաճառքի) համար նախատեսված տարածքներում, 2022 թվականի մարտի 15-ից արգելվում է օգտագործումը` հանրային սննդի օբյեկտներում, այդ թվում՝ բացօթյա:

«Հերացի» վերլուծական

11/10/2025

Վինիրներ՝ ինչպե՞ս ստանալ իդեալական ժպիտ առանց վնասելու ատամները

🦷Վինիրները բարակ շերտեր են, որոնք օգտագործվում են կոսմետիկ նպատակներով՝ շտկելու և բարելավելու դեֆորմացիաները, ինչպես նաև ատամների սպիտակությունն ու ընդհանուր տեսքը։

🦷Վինիրները ծածկում են ատամների մակերեսը և թաքցնում, շտկում ատամների թերությունները։
Վինիրների երկու տեսակ կա՝ ճենապակյա և կոմպոզիտային:
Ճենապակյա վինիրներն ավելի թանկ են, բայց ավելի դիմացկուն և ավելի բնական տեսք ունեն…

Վինիրների կյանքի տևողությունը կախված է նյութից, խնամքից և մի շարք այլ գործոններից։ Միջին հաշվով վինիրները կարող են ծառայել 10-15 տարի, իսկ երբեմն՝ ավելի երկար:

👥Հաղորդման գործընկեր ՝ www.aroxjblog.am
🎥Հաղորդաշար ՝ Med Infonews
👩‍⚕️Հաղորդման հյուր ՝ Ստոմոտոլոգ Մարիամ Գևորգյան

#Կերամիկականվինիրներ #վինիրներ #ատամներ #առողջբլոգ

11/10/2025

‼️Ուշադրություն՝ Օդի Աղտոտվածություն

Օդի աղտոտվածության բարձր մակարդակը կարող է բացասաբար ազդել հատկապես խոցելի խմբերի առողջության վրա՝ երեխաներ, տարեցներ, հղի կանայք, շնչառական և սրտանոթային խնդիրներ ունեցող անձինք։

🛑 Ի՞նչ վտանգներ ունի օդի աղտոտվածությունը
Օդի աղտոտվածությունն առաջացնում է հետևյալ առողջական խնդիրները․

👃 Շնչառական դժվարություններ (խորը շունչ քաշելիս անհարմարություն, հազ, շնչահեղձություն)

❤️ Սրտանոթային խնդիրների սրացում

👁️ Աչքերի գրգռվածություն և արցունքահոսություն

🧠 Գլխացավեր, հոգնածություն

👶 Երեխաների մոտ՝ բրոնխիտ, ասթմայի սրացում, ուշադրության խանգարումներ

✅ Ինչպես պաշտպանել Ձեզ և Ձեր ընտանիքին

✔️ Մնացե՛ք փակ տարածքում
Փակեք դռներն ու պատուհանները, երբ աղտոտվածության մակարդակը բարձր է։
✔️Հատկապես քաղաքներում և խիտ երթևեկության վայրերում գտնվելու ժամանակ կրեք պաշտպանիչ դիմակ (N95 կամ համապատասխան ֆիլտրով)։

✔️ Զերծ մնացե՛ք ֆիզիկական ակտիվությունից դրսում
Խուսափեք մարզվելուց, երկար քայլելուց կամ երեխաներին խաղացնելուց բացօթյա՝ աղտոտվածության բարձր ժամերին։

✔️ Հետևե՛ք օդի որակի մասին տեղեկատվությանը
Օգտվե՛ք հատուկ հավելվածներից կամ պաշտոնական աղբյուրներից՝ օրվա ընթացքում օդի որակի մասին տեղեկանալու համար։
✔️ Հոգ տարե՛ք խոցելի խմբերի մասին
Տարեցները, երեխաները, հղիները և քրոնիկ հիվանդություններ ունեցողները պետք է լինեն առավել զգուշավոր։

10/10/2025

Վինիրներ .Ինչպես ստանալ իդեալական ժպիտ առանց վնասելու ատամները

Հաղորդման գործընկեր՝ www.aroxjblog.am

https://youtu.be/QTI0necPRZI

#վինիրներ #ատամներիխնամք #ատամ #առողջբլոգ

Enjoy the videos and music you love, upload original content, and share it all with friends, family, and the world on YouTube.

10/10/2025

Այսօր աղջիկ երեխաների միջազգային օրն է🤗👧