03/06/2020
Even tijd nemen om dit te lezen :
Rouwen en corona
Het leeft, momenteel, het thema ‘rouw’. Om de haverklap lees je een artikel, een column of een essay over ‘rouwen tijdens corona’. En het is goed dat ook dit aspect van het leven eens aandacht krijgt, meer aandacht dan anders en eens niet enkel rond 1 november of omdat er iemand uit BV-land overleden is.
Hoe komt het dat er nu wél aandacht gegeven wordt aan rouw? Dankzij Corona.
Omdat het moment van afscheid nemen helemaal anders moet ingevuld worden, omdat er veel meer over dood en sterven gepraat wordt dan anders. Omdat dood weer meer deel uitmaakt van het leven. Omdat men nu beseft hoe belangrijk die overgangsrituelen zijn. Het is immers heel bevreemdend dat je je naaste niet kan bijstaan in zijn of haar laatste uren. Het is extra bezwarend voor het verloop van je rouwproces wanneer je geen afscheid kan nemen van het lichaam van de gestorvene. Alsof hij of zij er zomaar tussenuit geglipt is en elk moment terug kan opduiken. Het is schrijnend om op zo’n momenten omringd te worden door steriele witte pakken waarin je de mens niet herkent.
En natuurlijk is het niet evident wanneer je lichamelijk niet kan troosten of getroost worden tijdens en na een uitvaart, wanneer je moet snoeien in mensen die de plechtigheid kunnen bijwonen. Het voelt vreemd en onwezenlijk aan..
Maar wat mij vooral opvalt, is dat in artekelen en schrijfsels, ‘rouwen’ bijna altijd beperkt wordt tot die momenten van afscheid nemen. Alsof de rouw dan voltooid is… Niets is minder waar!
Ik denk dat het rouwproces zowel op een positieve als op een negatieve manier beïnvloed wordt door de lockdown. Vaak klagen rouwenden erover dat ze veel te snel weer opgeslorpt worden door het leven. Ze moeten snel opnieuw aan het werk, alles herpakt zich weer en er is geen tijd om te blijven stilstaan bij het verdriet en het gemis. Dit is nu anders voor vele mensen…. Het leven herpakt zich niet, er is tijd zat, heel veel ‘normale’ zaken vallen weg, waardoor er tijd en ruimte komt voor het verdriet. Dat is goed, tot op bepaalde hoogte, in sommige culturen is zo’n rouwtijd zelfs ingebouwd. Het heeft een contemplatief kantje.
Maar …. In die rouwtijd is er meestal ook plaats voor anderen. Mensen die je nabij zijn in je verdriet, mensen die voor je zorgen, die bij je zijn, die herinneringen met je delen, met wie je samen weent, praat, lacht, …. Mensen die je verdriet helpen dragen. Dit element is nu onmogelijk. Kan je je voorstellen dat je je partner verliest en dat ook je kinderen en kleinkinderen niet bij je op bezoek mogen komen? Dat je thuis komt van de uitvaart, alleen,…. wetende, zij het nog niet beseffende, dat je morgen ook alleen zal zijn. En overmorgen en de dag erna? Dat er niemand is die gewoon stil in jouw nabijheid kan zijn, die een troostende arm over je schouders slaat, je zachtjes aanraakt….
Kan je je voorstellen dat je partner een paar maanden geleden overleden is? Nog voor de lockdown. En dat je stilletjes aan weer probeerde de draad van je leven op te nemen, je weg te vinden in het dagelijkse leven, alleen. En dat er dan plots niets meer gewoon is? Dat je weken opgesloten zit in je huis, enkele telefonisch of virtueel contact kan hebben met je kinderen, kleinkinderen, vrienden? Die misschien wel hun best doen en zelfs zo goed voor je zorgen dat ze ‘rouwkost’ brengen…. afgeleverd op de stoep, eventjes gedag zeggen op anderhalve meter, beschermd door een mondmasker waardoor je ze nauwelijks begrijpt, laat staan dat je ze echt zièt….
Kan je je voorstellen dat je overvallen wordt door angst voor wat de toekomst brengen zal, nu je geen partner meer bij je hebt die je zorgen kan delen, die een klankbord kan zijn? De enige persoon die je zo goed kende dat hij of zij je met een klein gebaar tot rede kon brengen?
Kan je je voorstellen dat je ’s morgens alleen wakker wordt en ’s avonds alleen gaat slapen? En dat er in de tussentijd alleen maar ruimte is voor gepieker, ronddolen, tijd doden? Want het lukt niet om jezelf te motiveren en te koken voor jezelf, je kan je niet interesseren in verhalen van andere mensen, je doet wat je moet, ademt omdat dat nu eenmaal vanzelf gaat, maar je leeft niet meer…..
Rouwen is meer dan afscheid nemen alleen. Het is jezelf opnieuw uitvinden en een nieuwe plek vinden in de samenleving. Maar als die samenleving plots ook niet meer is wat ze altijd is geweest….. dan is rouw nog rauwer.
Hilde Dewitte
Vzw ConTempo – Netwerk voor wie zijn partner verloor door overlijden
