01/04/2020
Kutaa 2ffaa (Part 2)...COVID-19
(Keessumaa ogeessota fayyaaf)
Namni tokko saaxilamee hanga mallattoo agarsiisutti (incubation period) guyyaa 2 hanga 14 (giddu galeessaan guyyaa 5) itti fudhata.
Dhukkubsattoota keessaa dhibbeentaan 80 (80%) gosa salphaa isaatiin oggaa qabaman dhibbeentaan 15 (15%) gosa cimaa isaatiif saaxilamu, dhibbeentaan shan (5%) haala baayyee cimaa meeshaan harganuuf geessisutti saaxilamu.
ðDhukkubsattoota Mallatto-maleeyyii (Asymptomatic cases): dhukkuba kana daddabarsuu danda'u, gara dhibbeentaa 50 (50%) ta'uu danda'u garuu qoratamaa jira. Mallattoo mul'ataa kamiyyuu agarsiisuu dhiisuu danda'u. Namootni mallatto-maleeyyiin hagamiif dhukkuba akka daddabarsaa turan hin beekamne.
ðDhukkubsattoota gosa salphaa(Mild Cases): Ho'ina qaamaa fi qufaa gogaa dhaabbataadhaan qabaatu. Kana malees dadhabbii, dhangala'aa funyaanii, dhukkubbii/madaa qoonqoofaatu irratti mul'ata. Darbee darbees garaa kaasaa, ol deebisuu, garaa dhukkubbiifaa, qufaa aakkii qabu, mataa bowwoo, fi dhukkubbii maashaalee qabaachuu danda'u. Irraa fooyya'uuf (wayyaa'uuf) hanga torban lamaa itti fudhachuu danda'a.
ðDhukkubsattoota gosa cimaa (Severe cases):
Tilmaamaan dhukkubsattoota 6 keessaa 1 naannoo torban lammaffoo qabamuu isaatti dhibeen kun itti jabaachuu danda'a. Guyyaa mallattoon eegalee hanga dhukkubni itti jabaatutti (Critical) ykn hanga kutaa ciisanii yaaluu isa cimaa (ICU) tti giddu-galeessaan guyyaa 8 hanga 9 itti fudhachuu danda'a.
Dhukkubsataan gosa cimaan qabame kun rakkoo harganuu ykn hafuura kutaa, ho'ina qaamaa cimaa, dhukkubbii qomaa, dhiiga tufuu, dadhabbii ykn kufaatii hargansuu faatu irratti mul'ata. Dhukkubsataan gosa cimaa kun yoo wal'aansa argate carraa deebi'ee fayyuu kan qabuu fi giddu galeessaan deebi'ee fooyya'uuf gara torbanoota 3 hanga torbanoota 6 itti fudhachuu danda'a.
ðNamni tokko dhibee COVID-19 gosa cimaan akka qabamuuf wantootni saaxilan maal fa'ii?
â
Ittisni qaamaa gad bu'uu (immunosuppression). Kunis sababoota garaagaraa qabaachuu danda'a. Fknf: Dawaa' steroid' jedhaman yeroo dheeraaf gargaaramuu, Dhibee Kaansarii, Dhibee HIV/AIDS, fi kkf..
â
Umrii 60 olii
â
Dhukkuboota biroo kannee akka dhiibbaa dhiigaa, dhukkuba sukkaaraa, dhukkuba onnee, dhukkuba sombaa fi kkf qabaachuu
â
Dubartoota ulfaa