23/11/2025
Dhibee BPH (Benign Prostatic Hyperplasia), jechuun guddina kaansarii hin taane kan qaama pirosteeti (Prostate) keessatti uumamu jechuudha. Kun yeroo baay’ee umuriin namaa hanguma dabalaa deemun kan dhufuufi rakkoo baay’ee dhiira garmalee miidhuu danda'u keessaa isa tokkodha. Mee bal'inaan haa ilaallu:
1. Ka’umsa BPH (Etiology):
Guddina umuriin walqabatee: Umuriin namaa ol ka’uun (yeroo baay’ee umrii 50 olitti) dhiira hedduu irratti BPH ni mul'ata
Haala hormoonii: Jijjiiramni baay’ina DHT (Dihydrotestosterone) jedhamu – testosteroon irraa uumamu – prostaaticha akka guddatu taasisa.
Fakkeenya maatii (genetic predisposition): BPH namoota maatii isaanii keessatti mul’ateef carraan itti dhufu ni dabala.
(obesity): Namoonni Ulfina qaama isaanii dheerina sanitin wal hin madaalle carraan BPH qabamu isaani ol ka’a.
2. Sababoota Fidu (Risk Factors):
Irra caalatti Dhiira ta'uufi. Umrii (≥ 50 waggaa)
Seenaa Maatii keessatti BPH qabaachuu
Ulfina qaamaa garmalee ykn wantoota dandeettii hormoonii jijjiiran
Hir’ina sochii qaamaa (sedentary lifestyle)
Soorata kolesterooli fi foon gurguddaa dabalatee ulfaatina geeddaru
3. Mallattoolee (Symptoms):
Mallattoolee ujummoo fincaanii gara gadii irrati mul'achuu danda'an “Lower Urinary Tract
Symptoms – LUTS” jedhama:
Baay’inaan amma amma fincaanif gadi bahuu (urinary frequency)
Halkan fincaanif baay’ee bahuu (nocturia)
Dhiibbaa cimaa baasuuf barbaachisuu (straining)
Dhuma irratti yaabbuu utuu hin fixin cituu (incomplete emptying)
Dhaabbachuu fi itti fufu dadhabuu (intermittency)
4. Xaxaawwan BPH (Complications):
Fincaan namatti diduu (urinary retention)
Infeekshinin fincaanii irra deddeebi’uun qabuu (UTI – Urinary Tract Infections)
Fincaan nama ukkamsuu(bladder distension)
Fincaan irratti dhiigni mul'achuu(hematuria)
Fincaan kalee keessatti walitti qabame hafuu (hydronephrosis)
5. Ittisa BPH (Prevention):
Sochii qaamaa guutuu godhuu: Fiixee torbaanii daqiiqaa 150 ol sochii qaamaa gochuu
Soorata madaalawaa: Foonii fi dufaa kolesterooli qaban xiqqeessuu, kuduraa fi muduraa dabaluu
Dhukkuba sukkaaraa, dhiibbaa dhiigaa, fi ulfaatina of irraa ittisuu
Hormaata jijjiiruuf qorichoota fudhachuu irraa of eeguu
Nyaata vitamin D fi zinc qabu nyaachuu
6. Wal’aansa BPH:
A. Qoricha (Medical Management):
■Alpha-blockers (e.g., Tamsulosin, Alfuzosin):
Prostaata fi kaachisa laaffisuudhaan fincaan akka salphatti ba’u taasisa.
■ 5-alpha reductase inhibitors (e.g., Finasteride, Dutasteride):
DHT hir’isuu fi prostaaticha xiqqeessuu.
■Combination therapy: Lamaanuu waliin fudhachuun bu’aa bayii.
■. Phosphodiesterase-5 inhibitors (e.g., Tadalafil):
BPH fi rakkoo walqunnamtii saalaa waliin wal'aaniuuf.
B. Tajaajila Hospitaalaa (Surgical / Procedural Treatment):
☆ TURP (Transurethral Resection of the Prostate) – Tooftaa ammayyaa fi baay’ee beekamaa.
☆ Laser therapy – Prostaaticha gubuu fi akka xiqqaatu gochuu.
☆ Prostatic urethral lift (PUL) – Marfama keessa keewwachuun prostaaticha gad cituu.
☆ Open prostatectomy – Yeroo prostaatichi guddaa ta’e, dhiiga baay’ee qabate.
7. Filannoo Fayyadamtootaa:
Namoonni mallattoon salphaa qabu qoricha qofa fayyadamuun fayyuu danda’u.
Namoota rakkoon ulfaataa irra ga’eef qorichaa fi yaaliin qorannoo-sirreeffamaa (urology) godhamuufin barbaachisaadha.
Walumaagalatti:
BPH dhukkuba jireenya dargaggoo irra darbee umrii keessa jiranii fi warra ganna keessa jiran tuquu danda’u yoo ta’u, addaan baafachuun, to’annaa, fi yaaliin isaa yeroo ta’uuf baay’ee barbaachisaa dha. Yoo mallattoo armaan olii qabaattan, gara ogeessa fayyaa deemuun qorannoo PSA (prostate-specific antigen) fi ultrasound sirrii ta’e godhachuu dhaan furmaata sirrii argachuun ni danda’ama.!
Fayyaa ta'aa!!!