Dr.Abdulfetah Ibrahim

01/11/2025

29/10/2025

odoo si ta'ee ni dhaqxaa?

29/10/2025

LILMEE Insuliinii yeroo meeqaaf irra daddeebi'anii fayyadamuun danda'ama?
---
Fayyadamtoonni Insuliinii baay'een maallaqa qusachuuf jecha irra deddeebiidhaan lilmee takkaan yeroo qoricha waraannatan mul'atu. Haa ta'uu malee garuu 'wanti kun ija fayyaatiin akkamitti ilaalama?' kan jedhu ilaaluun barbaachisaadha.
-
Yeroo oomishamtu lilmoon takka yeruma takkaaf akka fayyadduuf tolfamte. Kunis qulqullummaa lilmee eeguu fi carraa dhukkuba (infection) biraatiif saaxilamuu hir'isuudhaafi.
-
Kana malees iddoo waraannannu illee jijijjiiruun barbaachisaadha. Kuniis coraa(gogaa qaama keenyaa) jalatti coomni hin barbaachifne akka hin kuufamne ittisuuf nu gargaara.
-
Walumaa galatti: Lilmee takka yeroo takkaa ol fayyadamuun miidhaa gara garaatiif nu saaxila. Isaan keessaayis:-
Lilmeen takka eega takka itti fayyadamne baakteeriyaa gara garaatiin faalamti. Baakteeriyaan kuniis dhibee biraatiif akka saaxilamnu nu taasisa.
Lilmeen takka eega takka itti fayyadamne waan doomtuuf kunis yeroo waraannannu dhukkubiidhaaf akka saaxilamnu nu taasisa.
Lilmee takka irra daddeebiin fayyadamuun coraa(gogaa qaama keenyaa) jalatti coomni hin barbaachifne (Lipohypertrophy) akka kuufamu taasisa.
Lilmeen laaffachaa waan deemuufis carraan qaama keenya keessatti cabee hafuutis ni jira.
Sababoota kanaafi kanneen kana fakkaataniif jecha hanga dandeessanitti lilmee takka yeruma takka qofa itti fayyadamaa.
Fayyaa hin dhabinaa!
𝐏𝐡𝐚𝐫𝐦𝐚𝐜𝐢𝐬𝐭 𝐄𝐥𝐢𝐚𝐬

29/10/2025

Dhugaawwan Maatiin Daa'imaa Kamuu Beekuu Qabu
=======
✍️ Daa’imman dhalatanii hanga ji’a ja’aatti harma haadhaa malee nyaati gara biraa isaan hin barbaachisu.

✍️ Harmi haadhaa wanta guddinaa fi jabina daa’imaaf barbaachisu mara of keessaa qaba. Nyaanni gara biraa daa’imaaf gaarii ta’e kan harma hoosisuu caalu hin jiru.

✍️ Harma hoosisuun daa’imman irraa dhukkuboota hedduu ittisa.

✍️ Daa’imni dhukkubsattu tokko yoo sirriiti harma haadhasaa hodha ta’e dhukkuba san irraa dafee akka dandamatuuf ni gargaara.

✍️ Daa’imman harma haadhaa hodhan daa’ima nyaata kan biraa sooratan caalaa fayyaan isaanii amansiisaadha.

✍️ Harmi haadhaa yeroo hundaa qulqulluudha. Daa’imman harma haadhaa utuu hin hodhin nyaata kan biroo nyaatan, nyaata nyaatan san keessa jarmooti fayyaa isaanii huban hedduu jiraachuu waan danda’uuf carraan dhukkubsachuu guddaa qabu.

✍️ Akka qorannoon mul’isutti daa’imman ji’oota jalqabaa ja’an keessatti aannan harma haadhaarraa argatan qofa soorachuun guddina sammu fi guutummaa qaama isaaniif albuuda isaan gargaaru guutuu argachuu danda’u.

✍️ Hanga ji’a ja’aatti daa’imman aannan harma haadhaa yoo kan sooratan ta’an, ciminnaa fi guddinna qaamaa akkasumas dhukkuba dandamatoo tahanii guddatu.

✍️ Akka amantaa namoota hedduutti daa’imman haara dhalataniif guyyoota jalqabaa muraasaaf aannan kennuufiin gaarii akka hin taane dubbatu. Namoonni kunneen bishaan sukkaaran yoo daa'ima kichuu amma dhalatteef kenname fayyaa isaaniif gaarii taha jedhanii haasayu. Lammiiwwan keenya baay’een beekumsa dhabuun kana godhu. Haa tahu malee barsiifati kun sirrii miti. Bishaan sukkaaraa fayyaa daa’imman keessanii miidha. Kanaaf harma haadha qofa kennaafi.

✍️ Daa’imni akkuma dhalatteen sa’aatiiwwaan jalqabaa keesaatti harma haadhaa argachuu qabu.

✍️ Haati takka, aannan ga’aa fi qulqullina gaarii qabu daa’ima isii sooruuf, ofii isiitiif nyaata ga’aa ta’e soorachuu qabdi.

Dr. Leencoo Kaawoo

19/10/2025

بَارَكَ اللهُ لَكُماَ وَبَارَكَ عَلَيْكُماَ وَجَمَعَ بَيْنَكُمَا فِي خَيْرٍ
baga gammadde obboleessa kiyya Dr. Abdi Muktar . cidha gammachuu kan rizqii kan barakhaa siif haa godhuu!!
horaa bulaa deebanaa!!

16/10/2025

🩸 Funuuna (Nosebleeds): Waan Beekuu Qabdu! 🩸

👉Yoo tasaa dhiigni funyaan kee irraa bahuu jalqabe, rifachuun ni mala.
👉Funuunni nama baay’ee irratti mul’achuu danda'a — yeroo tokko tokko salphaa ta’uu danda’a, yeroo biraa immoo mallattoo rakkoo fayyaa ta’uu mala. 👀

👇 Sababoota Funuuna Sitti Fiduu Danda’an

👃 Qilleensa goggogaa (keessumaa yeroo ho’aa ykn mana keessa ho’isuun)
👃 Funyaan yeroo baay’ee tuttuquu
👃 Utaalloo(diifafa) ykn alarjii
👃 Miidhaa funyaanii
👃 Qoricha dhiiga namaa qallachiisu
👃 Dhibee dhiibbaa dhiigaa(hypertension)

🛑 Yeroo Funyaan Dhiiguu Jalqabu Maal Gochuu Qabna?

✅ Qajeelii taa'i, mataa xiqqoo gara fuulduraatti jedhi(duubatti MITI)
✅ Funyaan kee kutaa lallaafaa quba lamaan xiqqoo jabbeesii, daqiiqaa 5-10f, qabi
✅ Hafuura afaaniin baafadhu
✅ Funyaan kee afuufuu, ciisuu fi waa funyaan keessa godhuu irraa fagaadhu

🚨 Yoom Mana Yaalaa Deemuu Qabdan?
⚠️ Funuunni daqiiqaa 20 ol yoo ture
⚠️ Balaa mataa mudatu boodaan funuuna jalqabe
⚠️ Yeroo baay’ee irra deddeebiin yoo dhufe
⚠️ Qoricha dhiiga qallisu yoo fudhachaa jiraatte ykn dhibee dhiiguu(bleeding disorder) yoo qabaatte
⚠️ Dhiigni funyaan lamaan keessaan yoo dhufe ykn qoonqoon gadi yaa’e

💡 Gorsa Ittisaa (Prevention Tips)

✔️ Qilleensa goggogaa keessatti humidifier fayyadami
✔️ Vaaziliin qaawwa funyaan keetii keessaa dibadhu
✔️ Funyaan kee tuttuquu irraa fagaadhu— hin tuttuqin!
✔️ Dhiibbaa dhiigaa to'achuu(yoo dhibee dhiibbaa dhiigaa qabaatte)

15/10/2025

Diifafa ykn utaalloo akkamitti manatti of wal'aanna?
***********
1. Qullubbii adii:- Qullubbiin amala farra jarmoota dhukkuba fidanii waan qabduuf diifafa nurra qolachuurratti gahee olaanaa qabdi. Kana malees dhukkubbichaa qabamnee akka hin dhukkubsanne godhuuf qooda ni qabaatti

2. Deeyma/ Damma:- deeymi amala farra baakteeriyaa fi jaarmoota garagaraa qaba. Deeyma shaayii fi loomii wajjin dhuguun dhukkubbii qoonqoo hirrisuuf illee ni gargaara
Garuu daa'imman waggaa tokkoo gadiitiif hin gorfamu

3. Zanjabiila:- diifafa nurraa wayyeessuu fi dhukkubbii qoonqoo nutti fooyyeessa

4. Shorbaa foon lukkuu:- foon lukkuu kuduraa wajjin walitti godhanii nyaachuun diifafa nutti ni fooyyessa

5. Viitaamina C:- loomii ,burtukaana, kuduraa fi fuduraa adda addaa nyaachuun viitaamina C irraa arkachuif nu fayyada

Dabalataan Boqonnaa gahaa fudhachuu ,bishaan sirritti dhuguu, bishaan soogiddaan xiqo hoo'ifnee afaaniin lulluuqqachuu fi yoo dhukkubbii fi keeydaan nutti dhagahamte qoricha dhukkubbii kan paarastaamool itti fudhachuun of wallaanuun ni danda'ama.

Fayyaa hin dhabinaa
Eba Pediatrics Specialty Center

14/10/2025

Buroo 《wart》
**********************************
Buroon vaayirasii " Human papillomavirus " jedhamuun namatti dhufa. Vaayirasiin kun vaayirasii miidhaa gad aanaa( low risk) fi miidhaa olaanaa fidan( high risk) fidan qaba. Buroon vaayirasii miidhaa gad aanaa qabaniin namatti dhufudha. Carraan inni kaansarii namatti fiduutiis baayyee xiqqaadha. Buroo gosa hedduutu jira. Qaama namaatirraa iddoo adda addaatti nama bahuu dandeessi. Kanneen keessaa
• Quba harkaa fi miilaa
• Fuula, harka fi sarbaa
• Qaama saalaa
• Afaanii fi funyaan irratti bahuu dandeessi!
Manatti
1. Qullubbii bikka buroo sanitti dibaa
2. Shaayii magariisa iddoo sanitti godhaa. Pharmaasi yoo argattan bitachuu dandeessu
* yoo buroon fuularrati, funyaanii fi qaama saalaa irratti isin baate mana yaalaa deemaa ilaalchifamaa!
* Nama buroo qaama saalaa qabu wajjin walqunnamtii saalaa goonaan carraan namatti dabruutiis ni jira!

14/10/2025

Dhibee Qakkee(pertussis)
********
Yeroon ammaa kun yeroo utaalloo fakkaata. Kana malees iddoo tokko tokkotti qakkee ka'aa waan jirtuuf odeeffannoo kana hubannoof itti dhihaadha!!
Dhibeen qakkee baay'inaan kan argamu daa'imman irratti yoo ta'u,Warren umriin isaanii waggaa 2 fi Sanaa gadii keessatti dhibee hamaa fi hamma lubbuun darbuu geessisuu danda'uudha.
Innis kan dhufu bakteeriyaa(B.pertusis)kan jedhamuudha.

Mallattoolee dhibichaa
akkuma beekkamu hawaasa keenya keessatti dhibee torbee jaha jedhamuun beekkama.mallattooleen kunneenis:funyaan cuccufamuufurrii wal-irraa hin cinnee kan bishaan fakkaatu.haxxiifachiisuu fa'i fi laydaa ykn gubiinsa qaamaa sadarkaa gadaanaan mallattoolee jal-qaba irraatti mul'ataniidha.Akkuma cimaa adeemun,gara qufaa walirraa hin cinne kan haqqeen faana bu'amu kan torbee sadiifi isaa olii mallattoolee dhukkubichaa keessaa isaan hangafaati.
Hub:_daa'immaan ji'a tokkoo gadii irraatti mallattooleen dhibichaa argansuun sekondii muraasaf dhaabbachuu fi bifti qaamaa jijjiiraamu(cyanosis) kan jedhaman isaan ijoodha..Warren dhibee kanaaf sababa ta'an keessaa muraasni:daa'imman talaallii hin fudhatin.tuttuqqii fi walitti dhiheenya nama dhibee kanaan qaban waliin baay'isu.ulfa.kanaaf daa'imman kamiifiyyuu talaalliin erga dhalatan irraa ka'ee sirnaan kennamuufin baay'ee barbaachisaadha.xaxaa dhibichaa:-Dhibee ujummoo qilleensaaDhibee gidduu-gurraa.funuuna gaggabdoosammuu keessatti dhiiguu.miidhama sammuu daa'immanii sababa oksijiinii dhabuun dhufu(hypoxic encephalopathy)kan jedhamaniidha.
Erga daa'imman dhibee kanaan qabamanii maal gochuuttu nu irraa eegama?akkuma mallattoo armaan olii irratti argineen karaa mana yaalaa geessun yaalchisuudha!

Galatoomaa!!!.
Barreessaa: Dr megarsa Ahmed

12/10/2025

Namicha ollaa keenyaa Abdoo ja'amuu tokkootu dhukkubsatee, Hospitaala seene. Namoonni Ollaa isaa walitti qabamanii dheqanii laaluu barbaadan. Lakkoofsi isaanii 13 ture.

Tokko tokkoon deemurra ja'anii Nama maaykiroobaas qabu tokkoon gara mana yaalaa akka isaan geessu gaafatan. tokkoon tokkoon isaanii qarshi 100 akka kafalanirratti waliif galan.

Maaykiroobaas teessoo 14 qaba waan taheef, Teessoon duwwaan 1 hafe. konkolaachisaan teessoo hafe guutuuf, nama 1 dabalataan akka barbaadan itti hime. "Lakkii siif gahaa, nutiis ni jarjarraa kanumaan deemi" ja'anii kadhatan.

Akkuma sosso'uu jalqabeen, Ollaa isaanii keessaa tokko fagoodhaa fiigaa maaykiroobaas dhaqqabuuf isaa yaalu argan.
Konkolaachisaan sunis "nu waliin haa deemuu, ni eeyna lakkoofsa haa guutu" je'ee eeguu jalqabe.

Isaanis, “Lakki lakki hin dhaabatin. Namichi kun carraan isaa badaadha. Yoo maaykiroobaas kana yaabbate wanni hamaan nu mudachuu dandaha” ja'aniin

Konkolaachisaan sunis, “Lakkii ani waan fedhes haa tahuu, wannin ani barbaadu qarshii 100 qofa" je'ee eeguu jalqabe.
Ummanni itti wacan. Inninis dideetuma eeguu itti fufe. "dhimma keeti" ja'anii itti dhiisan.

Namichi akkuma fiigaa Maaykiroobaas bira gaheen, hafuura darbaa..."Yaa jarana Abdoon Hospitaalaa bahee koottaa bu'aa" je'een. 😎

Maal hubatte?
©️: Birraa Ilma Jemal

06/10/2025

DUBARTIIN BAQEEYSAAN DEESSE YOOM ULFAA'UU QABDI?
-----
Jaalalti ilmoo hamtuudha! Dubartiin takka erga daa'ima tokko ykn lama dhaltee booda ammaas tokko itti dabali jettee lubbuun itti waaswaasti! Garuu wanti hundi yeroo qabdi!
Akkuma faayidaaniis jiru miidhaan jira!

-> Akka dooktoroonni baayyeen gorsanitti dubartiin takka erga baqeeysaan deesse baatii 18f ( waggaa 1 fi baatii 6) hanga baatii 24 f ( waggaa 2) ulfaa'uu hin qabdu!
Dubartiin takka baatii 18 duratti kan ulfooytu taanan ulfa ulfaa irratti ulfooyte( short inter pregnancy interval )jedhama!
Kun immoo haadha qofaaf odoo hin taane daa'ima irraan illee miidhaa geeysisuu danda'a!

Haati erga baqeeysaan deessee daadarkaa keessa baate irraa bayyanachuuf yeroo isii barbaachisa! Gadaameessaan baqeeyfame hanguma yeroo argachaa deemuu jabaachaa deema!

Miidhaalee dafanii ulfaa'uun qabdu?

- Yeroo cimimmuu Gadaameessaan baqaquu ykn dhohuu danda'a
- Daa'ima bakka hin gahin dahuu
- Obbaatiin gadaameessaa keessa seenuu/ placenta accreta. Kun da'umsa booda akka obbaatiin irraa hin baanee fi baayyee dhiigdu godhuudhaan gaaga'amaaf saaxiluu danda'a

Maal godhuu qabna?
-----
Dubartiin opporeeshiinaan deeyse mala ittisa ulfaa amansiisaa ta'e kan akka kiniina harka keeysatti kaayatamuu( implant i.e implanon ) yoo xiqqaate waggaa 2f godhachuudha . Malli kun ulfa hin barbaachifne dhoorkuu qofa odoo hin taane Daa'imni akka harma haadhaa sirritti hodhuu fi yeroo gaarii haadha isaa waliin dabarsu gooti!
-> Asirratti waan hawaasni keenya sababsatee akka mala ittisa ulfaa hin godhanne gufuu itti ta'uutu jira
- lakkii ani ifiifuu akka hin qabuu anaa akkana jiru hin godhadhu erga xiqqo wayyawe boodaan godhadha
- Waan san itti hin kennuu kanaafuu hin ulfaawu. Ni kijibdi hamma galtuuhu firditti afachutti jirti
- Rabbiin haarami je'ee . Amantiin yoo dirqamni itti si geeysee wanti san kan si fayyadu ta'e hin dhoorkitu. Kanaaf hayyoota Amantii gaafadha!

* waggaa 2f mala ittisa ulfaa godhadhu, sodaa takka malee qanani'i!!
Fayyaa hin dhabinaa!!
Dr.Abdulfetah Ibrahim