15/11/2025
Vaayirasii 'Marburg'
Dhibeen Vaayirasii tibbana Jiinkaatti muudate maalummaansaa beekamuu Ministirri Fayyaa beeksise.
Ka’umsi dhukkuba Heemooraajik Fiivar Naannoo Kibbaa Itiyoophiyaatti muudate kunis Biyyoota Baha Afrikaa birootti kana dura kan mul'ate yoo ta'u maqaansaas 'Marburg virus' akka jedhamu eere.
Hanga ammaattis Laaboraatori Riferansii Biyyaalessaa Inistiitiyuutii Fayyaa Hawaasaa Itiyoophiyaatti qorannoo DNA taasifameen ka’umsi dhukkubichaa Vaayirasii Maarbargi akka ta’e adda bahuu Ministeerichi beeksiseera
Guyyaa har’aa namni mallattoo dhukkubichaa agarsiises ta’e dhukkubichaan shakkame kan hin jirre ta’uus ibseera.
Gareen ogummaa garaagaraarraa ijaarame gara naannichaatti erguun hojiin dhukkubicha ittisuufi to’achuu hojjetamaa akka jirus Ministeerichi ifoomseera.
MAALUMMAA DHIBEE KANAA
Viral hemorrhagic fever kan jedhaman dhibee tokko qofa osoo hin taane, dhibeewwan vaayireesiin dhufan mallattoo fi haala daddarbiinsaa akkasuman haala miidhaa qaamarra geessisanii walfakkaatan of jalatti qaba.
Dhukkuboonni 'Viral Hemorrhagic Fever (VHF)' jedhaman kun akkuma maqaan ibsu; vaayirasiin kan dhufan (viral), qaama namaa dhiigsuun beekaman (hemorrhagic) fi mallattoo dhagna/qaamaa gubaa (fever) qabanidha.
Dhibeewwan amala ijoon walfakkaatan (keessumaa qaama dhiigsuu fi qaama gubaa)Viral Hemorrhagic Fever jedhamuun beekaman kana keessaa kan akka Crimean-Congo Dengue, Ebola, Hantavirus, Lassa, Marburg fi Yellow fever maqaa dha'uun ni danda'ama.
MALLATTOO
●Dhaqna gubuu
●Dadhabbii akka malee
●Dhukkubbii maashaa fi buusaa
●Mataa dhukkubbii
●Teessisa
●Olguuruufaadha
Akkuma hammaataa deemeen ammoo mallattoowwan ciccimoon kanneen akka:-
● Dhiiguu qaamaa kan akka funyaan, afaan, irga ilkaanii, gogaa jala, ija, karaa qaama saalaa fi qaamota keessaan ba'uu
●Garmalee gadi bu'uu dhiibbaa dhiigaa
●Dadhabuu kalee fi tiruu fi qaamota ijoo biroo
●Of wallaaluufaa agarsiisa.
AKKAATAA DADDARBIINSA ISAA
●Ciniinnaa bookee fi silmii
●Dhangala'aa nama dhibee VHF qabuu kan akka dhiiga, fincaan, bobbaa, hancufa, aannan harmaa, dhangala'aa qaamaa saalaa tuttuquudhaan.
●Karaa dhangala'aa bineensotaa fi beeyladoota dhibee VHF'n qabamanii kan akka jaldeessaa, qamalee, shimbira halkanii fi beeyladoota manaa dabalatee.
ITTISA
●Bineensota dhibee kana namatti dabarsan keessumaa hantuuta naannoo ofii dhabamsiisuu.
●Bookeen akka nama hin ciniinne maloota akka agoobara fayyadamuu, uffata qaama haga danda'ame golgu uffachuu, golgaa foddaa (window screen) fi keemikaalota farra bookee fayyadamuun ofirraa dhorkuu.
●Yoo nama dhibee kanaan qabame yaalan/kunuunsan golgaa harkaa fi meeshaalee addaa dhimma kanaaf hijiirra oolan (personal protective equipment) fayyadamuu. Gara mana yaalaa geessuu.
YAALA
Yaalli dhibee kanaaf godhamu, yaala dhibee kana fayyisu (curative) osoo hin taane, yaala gargaarsaa kan akka mallattooleen fooyya'an taasisuu (supportive management) dha.