ጤናዎ በስልክዎ/Tele-Doctor

08/05/2024

ከመጠን በላይ የሆነ የአንጀት ጋዝ (excessive flatulence)

የሰው ልጅ በቀን ውስጥ እስከ 20 ጊዜ ድረስ ከአንጀቱ በፊንጢጣው አየር(ጋዝ ወይም ፈስ) ሊያስወጣ ይችላል፡ ብዛት ያለው ጋዝ ምክንያቶቹ ብዙ ናቸው
- የምግብ አለመስማማት/አለመፈጨትና አለመመጠጥችግሮች(food into and indigestion)
-የአመጋገብ ችግር: ሲጋራ ማጨስ፡ ከመጠን በላይ ማስቲካ ማኘክ፡ ስንውጥ ብዙ አየር ወደ ሆድ መግባት ችግር
- በአንጀት ውስጥ ከተለመደው በላይ የሆነ የባክቴሪያ እድገት
-ሌሎች የትላትልና የፈንገስ ኢንፌክሽን
- የአንጀት ቱቦ እብጠትና የአንጀት ኪስ(diverticulum) መፈጠርና ኢንፌክሽን
-የአንጀት ቱቦ ኢንፍላሜሽን(Irritable bowel syndrome), celiac disease

የሚከተሉት ምልክቶች ካሉ አደገኛ ምልክቶች ሊሆኑ ስለሚችሉ ወደህክምና መሄድ ያስፈልጋል
-ደም የቀላቀለ ሰገራ
-የሆድ ድርቀት ወይም ተቅማጥ
-የማያቋርጥ ማቅለሽለሽና ትውከት
-የክብደት መቀነስ
-ከበድ ያለ የሆድ ቁርጠት
-ተያያዠ የደረት ስር ውጋት

ከላይ የተገለፁት ምልክቶች ካሉ ሀኪምዎ የሚከተሉትና ሌሎች ተጨማሪ ምርመራወችን እንዳስፈላጊነቱ ሊያዝልዎት ይችላል
-የደምና የሰገራ ላቦራቶሪ
-የሆድ አልትራሳውንድ
-በካሜራ የታገዘ የአንጀት ቱቦ ምርመራ
-የፓቶሎጅ ምርመራና ሌሎችም

ሀኪምዎም ከላይ ባሉት ምርመራዎች ውጤት ተመስርቶ የሚከተሉትንና ሌሎች ያልተጠቀሱ ህክምናዎችን ሊያዝልዎ ይችላል
- የአመጋገብ ስርአት ማስተካከል (ብዙ ጋዝ የሚፈጥሩ ምግቦችን መቀነስ/ማስወገድ፣ የማይስማማዎትን/የማይፈጩ ምግቦችን ለይቶ መቀነስ/ማቆም፣ ስኳራማ ምግቦችን መቀነስ፣ የተጠበሱና ስብ የበዛባቸውን ምግቦች መቀነስ፣ ጋዝ ያላቸውን መጠጦች መቀነስ፣ በቂ ውሃ መጠጣትና የመሳሰሉት)፣ ለተጨማሪ ምክር ሀኪምዎን ወይም የስነ ምግብ ባለሙያን ያማክሩ
-የሚፈጠረውን ጋዝ የሚቀንሱ ወይም ከተፈጠረ በሗላ ለማስወገድ የሚያግዙ መድሀኒቶችን ሊያዝልዎት ይችላል( ምሳሌ simethicone, activated charcoal, lactase supplements etc)

ለበለጠ መረጃና ህክምና የውስጥ ደዌ የጨጓራና የአንጀት ህክምና ስፔሻሊስትን ያግኙ

05/09/2023

በእርግዝና ጊዜ ስለሚከሰተው ማቅለሽለሽና ማስታወክ ምን ያህል ያውቃሉ?
- በዶ/ር ዳዊት መስፍን ፤ የማህፀንና ፅንስ ስፔሻሊስት

⁃ ማቅለሽለሽና ማስታወክ ሁሉም እርጉዝ እናቶች እስከ 4 ወራቸው ድረስ የሚያጋጥማቸው የህመም አይነት ነው፡፡

⁃ አንዳንዶች ምንም ሳይኖራቸው አንዳንዶች ደግሞ ከ4 ወር በላይ ቆይቶ ሊያስቸግራቸው ይችላል

⁃ አንዳንድ እናቶች ላይ ጠንከር ብሎ የእለት ተእለት ስራቸውን እንዳያከናውኑና ሲብስ ደግሞ ሆስፒታል ገብተው መታከም እስኪኖርባቸው ድረስ ሊሆን ይችላል።

ማድረግ ያለብሽ ጥንቃቄዎች

⁃ ጠዎት ካልጋሽ ሳትነሺ ትንሽ ምግብ ተመገቢ

⁃ ምግብሽን ቁርስ ፣ ምሳ እና እራት ብለሽ ሳትከፉፍይ… በየ2-3 ሰዓት ልዩነት ትንሽ ተመገቢ (ሆድሽ ባዶ መሆን ወይም መጥገብ የለበትም)

⁃ ምግብሽን በችኮላ አትመገቢ። ተረጋግተሽ ጊዜ ወስደሽ ተመገቢ

⁃ ከተመገብሽ በውሀላ ንፁህ አየር ወዳለበት መሆንን አትርሺ

⁃ የመመገቢያ እና የመኖሪያ ቦታን ለዪ (ሽታ ሊያባብስብሽ ስለሚችል)

⁃ ትንሽ ትንሽ ፈሳሽ በየምግብ መሀሉ ውሰጂ

⁃ ቤትሽ በተቻለ መጠን ንፁህ እና ፍፁም ከሽታ ነፃ መሆኑን አትዘንጊ

⁃ ዶድራንት ፣ ሽቶ፣ እና ሽታ ያላቸውን ቅባቶች አስወግጂ

⁃ ቤትሽ ውስጥ ጫጫታን በተቻለ መጠን አስወግጂ

⁃ ባልሽ እና ቤተሰቦችሽ ከሌላው ጊዜ በተለየ ላንቺ ጤንነት ከፍተኛ አስተዋፅዎ ስለሚኖራቸው አቅርቦታቸውን ጨምሪ

አመጋገብሽ መሆን ያለበት

- በመጠኑ ትንሽ ምግብ
- ቀዝቀዝ ያለ
- ደረቅ ያለ እንደ ጥራጥሬ ፣ ደረቅ ዳቦ እና ኩኪስ የመሳሰሉ
- ብዙም ቅመም ያልበዛበት ፣
- የተጠበሰ እና ቅባት የበዛበት ምግብ አይመከርም
- ብዙም ጣፉጭ ያልሆነ
- ኮምጠጥ ያለ እና የሎሚ ጣዕም ያለው መጠጥ ማዘውተር
- የዝንጅብል ሻይ መጠጣት
- የዝንጅብል ቃና ያላቸው ከረሜላዎችን መጠቀም
- አልኮል ፣ ቡና እና ጠቆር ያለ ሻይ በፍፁም አይመከርም

ይህ ሁሉ አድርገሽ ካልተሻለሽ እና ኪሎ ከመጠን በላይ ከቀነስሽ ጊዜ ሳትሰጪ ሀኪምሽን አማክሪ።

26/04/2023

የጤና መልዕክት

ኩፍኝ:-

ኩፍኝ በቫይረስ አማካኝነት የሚመጣ በከፍተኛ ደረጃ ተላላፊ የሆነ በሽታ ነው። ክትባት ከሚከላከላቸው ከማናቸውም በሽታዎች በላይ ኩፍኝ ብዙ ሕፃናትን ይገድላል። በሽታው በጣም ተላላፊ በመሆኑ ምክንያት በወረርሽኝ መልክ የሚከሰት ሲሆን በተለይ በምግብ እጥረት በሽታ የተጠቁ ብዙ ሕፃናትን ለሞት ይዳርጋል።

የኩፍኝ ሕመምተኛ ተብሎ ለመወሰን:-

በማንኛውም እድሜ ክልል ላይ በሆነ ሰው ላይ ትኩሳትና ደቃቅ የሰውነት ሽፍታ /maculo-papular rash/ ከሳል ወይንም ከአይን ህመም ወይም ደግሞ ከአፍንጫ ከሚወጣ ፈሳሽ ጋር ተያይዞ የሚከሰት ህመም የኩፍኝ በሽታ ተብሎ ሊጠረጠር ይችላል።
በማኅበረሰብ ደረጃ ብያኔው ትኩሳትና ሽፍታ ያለበት ሲሆን እነዚህ የታዩባቸውን ሰዎች ለአስቸኳይ ምርመራ በአቅራቢያ ለሚገኘው የጤና ተቋም ሪፖርት ማድረግ ይገባል።

የመተላለፊያ መንገዶች፡-

በኩፍኝ በሽታ ከተያዘ ሰው አፍ/አፍንጫና ጉሮሮ ከሚወጡ ፈሳሾች ጋር በሚደረግ ንክኪና ሲያስነጥሰው ወይም ሲስል በአየር ውስጥ በሚፈናጠሩት ፈሳሾች ይተላለፋል። በኩፍኝ የተያዘ ሰው የበሽታው ምልክቶች ከመታየታቸው በፊትና ከታዩም በኋላ ባሉት ብዙ ቀናት ውስጥ በሽታውን ወደሌላ ሰው ሊያስተላልፍ ይችላሉ። በሽታው ጨቅላዎችና ሕፃናት በተሰበሰቡባቸው አካባቢዎች ለምሳሌ በጤና ጣቢያዎችና በትምህርት ቤቶች ውስጥ በቀላሉ ይሰራጫል።

ምልክቶች፡-

የመጀመሪያው ምልክት ለቫይረሱ በተጋለጡ ከ10-12ኛው ቀን ጀምሮ ለብዙ ቀናት የሚቆይ ኃይለኛ ትኩሳት ነው። በዚህ ወቅት ሕመመተኛው/ዋ የሚዝረከረክ ንፍጥ፣ ሳል፣ የቀሉና እንባ ያቀረሩ ዐይኖች፣ እና በጉንጮቹ/ቿ ውስጥ ነጫጭ ነጠብጣቦች ሊታዩ ይችላሉ።
ከብዙ ቀናት በኋላ በጣም ደቃቅ (ጤፍ የመሰሉ) ሽፍታዎች በፊትና በላይኛው የአንገት ክፍል ላይ ይወጣሉ። በሦስት ቀናት ጊዜ ውስጥም ሽፍታዎቹ በሌሎቹ የሰውነት ክፍሎች ላይና ቀጥሎም በእጆችና በእግሮች ላይ ከወጡ ከአምስት ወይም ስድስት ቀናት በኋላ ይጠፋሉ። በቫይረሱ ከተጠቁበት ቀን ጀምሮ ሽፍታ እስከሚታይባቸው ቀን ድረስ ያለው የመራቢያ ቀን ከ7 እስከ 18 ቀናት ሲሆን በአማካኝ 14 ቀናት ነው።

ተያያዥ የጤና ችግሮች፡-

ዕድሜያቸው ከአምስት ዓመት በታች የሆኑ ሕፃናት በተለይ ደግሞ ዕድሜያቸው ከአንድ ዓመት በታች ያሉ ሕፃናት ለኩፍኝ በሽታና ሞትን ጨምሮ ለተያያዥ የጤና ችግሮች በከፍተኛ ደረጃ የተጋለጡ ናቸው። በበሽታው የተያዙ ሕፃናት ለዲሃይድሬሽን ሊያስከትል በሚችል ከፍተኛ ተቅማጥ ሊሰቃዩ ይችላሉ። ሕፃናት ከዚህ በተጨማሪም የመካከለኛው የጆሮ ክፍል እብጠትና ሕመም እንዲሁም ከባድ የመተንፈሻ አካላት ኢንፌክሽን ሊታይባቸው ይችላል።
የሳንባ ምች በኩፍኝ ምክንያት የሚመጣ በከፍተኛ ደረጃ ሞት የሚያስከትል በሽታ ነው። የዚህ ምክንያትም የኩፍኝ ቫይረስ የሕፃናቱን በሽታ የመከላከል አቅም ስለሚያዳክመው ነው። የሳንባ ምቹ በኩፍኙ ቫይረስ ወይም በሌላ ሁለተኛ የባክቴሪያ ኢንፌክሽን አማካኝነት ሊመጣ ይችላል። ኤንሴፋሊቲስ የተባለ በአእምሮ ውስጥ የሚፈጠር የአንጎል መቆጣት ሕመምም ሊታይ ይችላል።
ከባድ የኩፍኝ በሽታ የምግብ እጥረት በሽታ ያጠቃቸውን፣ በተለይ ደግሞ በቂ ቫይታሚን ኤ ያላገኙ፣ በተፋፈገ ቦታ የሚኖሩና በኤችአይቪ ወይም በሌሎች በሽታዎች በሽታን የመከላከል አቅማቸው የተዳከመ ሕፃናትን የመያዝ እድሉ ከፍተኛ ነው። የኩፍኝ ወረርሽኝ ባለባቸው የአፍሪካና ሌሎች የዓለም ሀገራት ውስጥ ዋናው የዐይነ ስውርነት መንስዔ ነው። ከኩፍኝ በሽታ የተረፉ ሕፃናት ቀሪ ዘመናቸውን በኩፍኝ አይያዙም።

ሕክምና፡-

አጠቃላይ የተመጣጠኑ ምግቦች ድጋፍ መስጠትና ዲሃይድሬሽንን በሕይወት አድን ንጠረ ነገር /ኦአርኤስ/ ማከም አስፈላጊ ናቸው። አንቲባዮቲክስ የሚታዘዘው ለጆሮ ኢንፌክሽንና ከባድ ለሆኑ የመተንፈሻ አካላት ኢንፌክሽኖች ነው። በኩፍኝ የተያዙ ሕፃናትን እንዲበሉና እንዲጠጡ ማበረታታት ያስፈልጋል።
በምርመራ ኩፍኝ የተገኘባቸው ሕፃናት ሶስት ዶዝ የቫይታሚን ኤ ማሟያ / በየ24 ሰዓት ልዩነት እና በ14ተኛው ቀን ማግኘት አለባቸው። ቫይታሚን ኤ መስጠት የዐይን መጎዳትንና ዐይነ ስውርነትን ሊከላከል ይችላል። የቫይታሚን ኤ ህክምና /Vitamin A supplementation/ በኩፍኝ ምክንያት የሚከሰትን ሞት በ50% ይቀንሰዋል።

መከላከያ:-

የኩፍኝ በሽታ መከላከያ የኩፍኝ ክትባት ነው (ሠንጠረዥ 1.5ን ይመለከቷል)። ኩፍኝ በቀላሉ ከሰው ወደሰው የሚተላለፍ ነው፤ ለኢንፌክሽኑ ከተጋለጡ የበሽታው መከላከያ የሌላቸው ሕፃናት በሙሉ በኩፍኝ በሽታ ይያዛሉ። በሆስፒታሎች ውስጥ የሚኖረውን ተጋላጭነት ለመቀነስ ዕድሜያቸው ከ6 እስከ 9 ወር የሆነና የኩፍኝ ክትባት ያላገኙ ሆስፒታል ውስጥ የተኙ ሕፃናት በሙሉ የኩፍኝ መከላከያ ክትባት መከተብ አለባቸው። የሕፃናቱ ወላጆች ልጆቻቸው መከተብ አለመከተባቸውን የማያውቁም ከሆነ ሕፃኑ/ኗ የኩፍኝ ክትባቱን መከተብ አለባቸው። አንድ ሕፃን ዘጠኝ ወር ሲሞላዉ የመጀመሪያዉን 15 ወር ሲሞላዉ ሁለተኛውን የኩፍኝ ክትባት ሊከተቡ ይገባል። ይህ ከሆነ የህፃኑ የበሽታ የመክላክለ አቅም እስክ 95% ከፍ ይላል።

ዓለም አቀፍ የተፋጠነ የኩፍኝ በሽታ መከላከል ተግባራት:-

በኩፍኝ ሳቢያ የሚመጣን ሞት ለመቀነስ የሚመከሩት ስትራቴጂዎች የሚከተሉትን ይይዛሉ፡-
• በመደበኛው የክትባት አገልግሎት ዕድሜያቸው ዘጠን ወር እና 15 ወር ሲሞላቸዉ ለሆኑ ለሁሉም ሕፃናት ሁለት ዶዝ የኩፍኝ ክትባት ሊሰጣቸው ይገባል። ይህም የዘላቂው የኩፍኝ ሞትን የመቀነስ ስትራቴጂ መሰረት ነው።
• ኩፍኝ ለያዛቸው ህፃናት ተገቢ የኩፍኝ ሕክምና መስጠት
• የኩፍኝ በሽታ ቅኝት የበሽታውን ስርጭትና የላቦራቶሪ መረጃዎችን በማቀናጀት መጠናከር አለበት።

በከፍተኛ ደረጃ ተጋላጭ የሆኑ ሕፃናት (ኤች፟ አ ይቪ ያለባቸው፣ እንደ ስደተኞች ካምፕ ባለ የተጨናነቀ ማኅበረሰብ ውስጥ የሚኖሩ፣ ወይም የበሽታው ወረርሽኝ በተነሳበት ቦታ) በ6ኛ ወራቸው አንድ ዶዝ ከተከተቡ በኋላ በ9ኛ ወራቸው ሽና በ15ኛ ወራቸዉ ተጨማሪ ዶዝ ይከተባሉ።
የኩፍኝ ክትባት በዱቄት መልክ ተዘጋጅቶ መበጥበጫው በሌላ ብልቃት ይቀርባል። ክትባቱን ከመጠቀም በፊት ከአምራቹ ተዘጋጅቶ በቀረበው መበጥበጫ መበጥበጥ አለበት። የተበጠበጠው ክትባት ካላለቀ ከ6 ሰዓታት በኋላ ወይም ዐዉደ ዕለቱ እንደተጠናቀቀ መወገድ አለበት። ክትባቱ የተበጠበጠበትን ሰዓት ሳይረሱ መመዝገብ የተረፈዉን በሰዓቱ ለማስወገድ ጠቃሚ ስለሆነ መመዝገቡን መዘንጋት የልብንም።


መጋቢት 17/2015ዓ.ም

30/09/2022

የተለያዪ የቡና አይነቶችና አዘገጃጀት ያሉ ሲሆን ማንኛውንም አይነት፣ በተፈጥሮ ተቆልቶ የተፈጨ፣ በፋብሪካ የተቀመመ ወይም ካፌይን የሌለው ቡናን ጨምሮ በየቀኑ ከ2 እስከ 3 ስኒ ቡና መጠጣት በአዳዲስ የልብና የደም ቧንቧ በሽታዎች እና ሞት ላይ ከፍተኛ ቅነሳ የማድረግ ጥቅም እንዳለዉ መረጃወች ይጠቁማሉ።ጋር ተያይዞ ቡናን ከማስወገድ ጋር ሲነፃፀር የዩናይትድ ኪንግደም ባዮባንክ አዲስ ትንታኔ ይጠቁማል።
በተለይም በተፈጥሮ ተቆልቶ የተፈጨ ቡና መጠጣት የአትሪያል ፋይብሪሌሽንን ጨምሮ ለአዲስ-ጅማሬ የልብ ምት መዛባት ችግሮች የመጋለጥ እድልን ይቀንሳል።
ምንጭ፡
https://www.medscape.com/viewarticle/981518?src=soc_fb_220928_mscpedt_news_mdscp_coffee&faf=1&fbclid=IwAR3BUQWGWGB6YtwXnRWaIh4z7n-m6u71dHdHdHdHd

Mild to moderate intake of ground, instant, and decaffeinated coffee is associated with lower mortality and cardiovascular disease risk, and can be considered part of a healthy diet, researchers say.

04/06/2022

እንደ የዓለም ጤና ድርጅት (WHO) አንድ ወንድ አባት ለመሆን የሚከተሉትን መስፈርቶች ማሟላት አለበት;
- ስፐርም ቆጠራ ቢያንስ 15 ሚሊዮን የወንድ የዘር ህዋስ /ml መሆን አለበት።
- ተንቀሳቃሽነት 60% (የሚንቀሳቀሱ የወንድ የዘር ህዋሶች)
- ሞርፎሎጂ 60% (ጥሩ ቅርጽ).
በሌላ በኩል ሴቲቱ ሊኖራት ይገባል;
- ጥሩ ማህፀን
- ጥሩ የማህፀን ቱቦ
- ጥሩ ኦቫሪ
- ጥሩ የሆርሞን መገለጫ
ጥንዶች እነዚህን መመዘኛዎች ካሟሉ እና በሴቷ ኦቭዩሽን ጊዜ ውስጥ የግብረ ሥጋ ግንኙነት ቢፈጽሙ, እርግዝና የማግኘት እድላቸው ከፍተኛ ነው. ሆኖም ግን, ተፈጥሯዊ ፅንሰ-ሀሳብ ድክመቶች እንዳሉት መግለፅ አስፈላጊ ነው.
ከሚከተሉት ሁኔታዎች ውስጥ አንዳቸውም ያጋጠማቸው ጥንዶች መሃንነት ሊያጋጥማቸው ይችላል;
- ማረጥ
- የታገደ/የተዘጋ የማህፀን ቱቦ(ዎች)
- ከመለስተኛ እስከ ከባድ የወንድ የዘር ብዛት እጥረት
- የኦቫሪ ውድቀት(እንቁላል ማምረት ማቆም)
- የማሕፀን ወይም የማህፀን ቧንቧ ጉድለቶች
- ደካማ የወንድ የዘር ፈሳሽ እንቅስቃሴ

የህክምና ሚና
ART(አሲስትድ ሪፕሮዳክቲቭ ቴክኖሎጅ) የታገዘ የመራቢያ ቴክኒክ ማለት ነው። ይህም በተፈጥሯዊ ሂደት እርግዝናን ሊያገኙ የማይችሉ ጥንዶች አሁን በዚህ መንገድ እርዳታ ሊያገኙ ይችላሉ. ያለ ጭንቀት ለማርገዝ እየፈለጉ ከሆነ;
- ቀደም ብለው ይጀምሩ እና የዕድሜ ሁኔታዎች ገደብ ከመጀመራቸው በፊት እራስዎን አስፈላጊ ለሆኑ ምርመራዎች ያቅርቡ።
- አማራጮችዎን ይወቁ እና ያስሱዋቸው
- የመራባት ሕክምናን ያግኙ እና እንደ ፋይብሮይድ(እጢ) ፣ ወዘተ ያሉ ገዳቢ ነገሮችን ያስወግዱ
- በስነ ተዋልዶ ጤና እና የወሊድ ህክምና ውስጥ ልዩ ባለሙያዎችን የያዘ ሆስፒታል ይጠቀሙ