29/11/2025
Uzależnienie – kiedy „potrzeba” staje się więzieniem
Uzależnienie to nie tylko narkotyki, alkohol, papierosy, uzależniamy się też od ludzi, różnych ludzi.
Szerzej o uzależnieniach, poniżej.
Uzależnienie to złożony stan, w którym osoba traci kontrolę nad zachowaniem związanym z określoną substancją lub czynnością. Wbrew powszechnemu przekonaniu, uzależnić można się nie tylko od alkoholu czy narkotyków, ale także od leków, zakupów, telefonu, internetu, pracy, relacji, a nawet od silnych emocji. Wspólnym mianownikiem wszystkich form uzależnienia jest to, że zaczynają dominować nad życiem człowieka, zaburzając codzienne funkcjonowanie, zdrowie i relacje społeczne.
Czym jest uzależnienie?
Specjaliści definiują uzależnienie jako zaburzenie, w którym dochodzi do utraty kontroli nad zachowaniem oraz przymusu jego powtarzania, mimo negatywnych konsekwencji. Uzależnienie może mieć charakter:
psychiczny – potrzeba przeżycia określonego stanu (np. ulgi, euforii),
fizyczny – objawiający się reakcją organizmu, gdy zabraknie substancji (np. drżenie, nudności),
behawioralny – związany z nawykami i powtarzalnymi czynnościami (np. kompulsywne granie, ciągłe sprawdzanie telefonu).
Uzależnienie od substancji
Najbardziej znane są uzależnienia od:
alkoholu
nikotyny
narkotyków
leków przeciwbólowych, uspokajających, nasennych
Mechanizm działania jest podobny: substancja wpływa na układ nagrody w mózgu, powodując wyrzut dopaminy i poczucie przyjemności. Z czasem mózg domaga się coraz większej dawki, a przerwanie przyjmowania wywołuje objawy odstawienne.
Uzależnienie od czynności – rosnący problem współczesności
Nie mniej poważne są uzależnienia behawioralne, czyli od:
internetu i smartfona
mediów społecznościowych
gier komputerowych
zakupów
seksu
jedzenia
pracy
W tych formach uzależnienia również działa mechanizm nagrody. Np. „lajk” na Instagramie, zakupy czy wygrana w grze dają krótkotrwałe poczucie satysfakcji, po którym szybko pojawia się potrzeba kolejnej dawki bodźców.
Uzależnienie od osoby – kiedy relacja przestaje być zdrowa
Szczególnym typem jest uzależnienie emocjonalne, czyli silna, nierzadko obsesyjna zależność od drugiej osoby. Osoba uzależniona:
podporządkowuje swoje życie partnerowi,
odczuwa lęk przed odrzuceniem,
traci poczucie własnej wartości,
boi się samodzielności,
zaniedbuje swoje potrzeby.
Takie relacje często wynikają z wcześniejszych doświadczeń – braku bezpieczeństwa, trudnych relacji w dzieciństwie lub niskiego poczucia własnej wartości.
Przyczyny uzależnień
Uzależnienia rzadko wynikają z jednego czynnika. Najczęściej są efektem połączenia:
biologii (predyspozycje genetyczne, neurochemia mózgu),
psychologii (traumy, stres, lęki, potrzeba akceptacji),
środowiska (rodzina, grupa rówieśnicza, presja społeczna, stres w pracy),
czynników społeczno-kulturowych (łatwa dostępność substancji, presja sukcesu).
Skutki uzależnienia
Uzależnienie, niezależnie od rodzaju, prowadzi do:
zaburzeń zdrowia fizycznego i psychicznego,
problemów finansowych,
konfliktów rodzinnych,
wycofania społecznego,
spadku jakości życia,
często depresji i stanów lękowych.
Droga do wyjścia z uzależnienia
Leczenie uzależnień obejmuje różne formy pomocy:
psychoterapia – indywidualna, grupowa lub rodzinna,
terapia poznawczo-behawioralna,
wsparcie grup samopomocowych (np. AA, NA),
leczenie farmakologiczne w niektórych przypadkach,
psychoedukacja i zmiana stylu życia.
Najważniejsze są: świadomość problemu, chęć zmiany i wsparcie otoczenia. Uzależnienie jest chorobą, którą można leczyć — ale wymaga to czasu, konsekwencji i profesjonalnej pomocy.
Podsumowanie
Uzależnienie to nie słabość charakteru, lecz złożony problem psychiczny, fizyczny i społeczny. Może dotknąć każdego — bez względu na wiek, status czy osobowość. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie sygnałów ostrzegawczych i skorzystanie z pomocy. Im szybciej reakcja, tym większa szansa na powrót do równowagi i odbudowanie jakości życia.