08/07/2020
ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ -ΙΣΧΙΑΛΓΙΑ
Η συνηθέστερη πάθηση η οποία θα οδηγήσει στον ειδικό σπονδυλικής στήλης είναι η οσφυαλγία, δηλαδή ο πόνος στη μέση. Τις περισσότερες φορές συμβαίνει σε νέα άτομα στην παραγωγική ηλικία και έχει σαν αποτέλεσμα να επηρεάζεται σημαντικά η ποιότητα ζωής, η ικανότητα για εργασία καθώς και η συμμετοχή σε αθλητικές ή άλλες φυσικές δραστηριότητες. Σε νέα άτομα ο πόνος στη μέση οφείλεται συχνότερα σε αλλοίωση του μεσοσπονδυλίου δίσκου που μπορεί να εκδηλωθεί από μικρή ηλικία, αρκετές φορές και από ηλικίες κάτω των είκοσι ετών. Αντίθετα, η οσφυαλγία σε μεγαλύτερες ηλικίες, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των εξήντα, οφείλεται τις περισσότερες φορές σε χρόνιες εκφυλιστικές αλλοιώσεις της σπονδυλικής στήλης, μια κατάσταση που ονομάζεται ‘σπονδυλοαρθροπάθεια’. Φυσικά, η αντιμετώπιση της οσφυαλγίας είναι εντελώς διαφορετική στις νεότερες ηλικίες από την οσφυαλγία που εμφανίζεται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Η συχνή σωματική άσκηση σε κάθε ηλικία συμβάλλει σημαντικά τόσο στην πρόληψη εμφάνισης της οσφυαλγίας (πόνος στη μέση) όσο και στον περιορισμό της σοβαρότητας και διάρκειας των επεισοδίων οσφυαλγίας όταν αυτά συμβαίνουν
Στις περιπτώσεις όπου ο πόνος επιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα ή αν υποτροπιάζει συχνά (πάνω από δυο-τρεις φορές το χρόνο), είναι σημαντικό ο ασθενής να ζητήσει βοήθεια από τον εξειδικευμένο γιατρό. Είναι επίσης απαραίτητο να απευθυνθούμε αμέσως στο γιατρό αν ταυτόχρονα με την οσφυαλγία υπάρχει και πόνος στην κοιλιά, πυρετός ή δέκατα, σταδιακή μυϊκή αδυναμία στα πόδια, ανεξήγητη απώλεια βάρους, ανορεξία ή πόνος τη νύχτα, δυσκολία στον ύπνο.
Ισχιαλγία είναι ο πόνος που αντανακλά από τη μέση κατά μήκος του ποδιού και αρκετές φορές συνοδεύεται από μούδιασμα, απώλεια της αίσθησης και μυϊκή αδυναμία στο πόδι. Η αιτία του προβλήματος αυτού είναι η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου, μία βλάβη δηλαδή που προκαλεί μετατόπιση ενός τμήματος του πυρήνα του μεσοσπονδυλίου δίσκου προς τα πίσω σε σημείο που ασκεί πίεση σε μία νευρική ρίζα του ισχιακού νεύρου. Ο πόνος μπορεί να είναι οξύς και αρκετά δυνατός σε σημείο που αν δεν αντιμετωπιστεί ο ασθενής αδυνατεί να επιστρέψει σε οποιαδήποτε δραστηριότητα ενώ μπορεί να προκληθούν σημαντικές παρατεταμένες ή και μόνιμες βλάβες στην λειτουργία των νεύρων του κάτω άκρου.
ΑΙΤΙΑ
1. Παθήσεις των σπονδύλων
1.1. Λοιμώξεις (οστεομυελίτιδα, φυματίωση, μελιταίος πυρετός κ.α.)
1.2. Νεοπλασματικές (μεταστατικά καρκινώματα, λεμφώματα Hodgkin και μη Hodgkin, πολλαπλούν μυέλωμα)
1.3. Μεταβολικές (οστεοπόρωση, οστεομαλακία)
1.4. Τραυματικές (κατάγματα, διαστρέμματα)
1.5. Συγγενείς ανωμαλίες (σπονδυλόλυση, σπονδυλολίσθηση)
1.6 Σκολίωση, Κύφωση, Λόρδωση, Ευθειασµός
2. Παθήσεις των μεσοσπονδύλιων δίσκων
2.1. Πρόπτωση (κήλη) μεσοσπονδύλιου δίσκου
2.2. Εκφύλιση μεσοσπονδύλιου δίσκου χωρίς πρόπτωση
3. Παθήσεις των αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης
3.1. Εκφυλιστική σπονδυλαρθροπάθεια
3.2. Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα
3.3. Σύνδρομο Reiter, ψωριασική αρθρίτιδα, αρθρίτιδα που συνοδεύει φλεγμονώδη νόσο εντέρου
4. Παθήσεις σπλάχνων (οσφυαλγία από αντανάκλαση)
4.2. Παγκρεατίτιδα, ψευδοκύστεις, καρκίνος παγκρέατος
4.3. Φλεγμονώδεις ή νεοπλασματικές παθήσεις παχέος εντέρου
4.4. Πυελονεφρίτιδα, λιθίαση, κύστεις, καρκίνος νεφρού
4.5. Φλεγμονώδεις ή νεοπλασματικές παθήσεις ενδοπυελικών οργάνων και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου.
5. Μυϊκές θλάσεις, µυϊκή κόπωση και µυοπεριτονιακός πόνος
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η οσφυαλγία (πόνος στη μέση) και η ισχιαλγία (πόνος κατά μήκος του πίσω μέρους του μηρού που μπορεί να φθάνει έως και τα δάκτυλα του ποδιού), είναι πολύ συχνές παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, που εμφανίζονται κυρίως σε μεγαλύτερες ηλικίες αλλά δεν είναι σπάνιες και σε νεώτερους ανθρώπους. Οι παθήσεις αυτές της Οσφυϊκής Μοίρας της Σπονδυλικής Στήλης (ΟΜΣΣ) οφείλονται σε εκφυλιστικές ή άλλες αλλοιώσεις, συμπεριλαμβανομένων της κήλης των μεσοσπονδυλίων δίσκων (δισκοπάθεια) και των οστεοφύτων (που αλλιώς είναι γνωστά και ως άλατα). Αυτές οι αλλοιώσεις μπορούν να προκαλούν τοπικό πόνο, στην περιοχή της μέσης ή να προσβάλλουν κάποια από τα νεύρα που περνούν από τη μέση και καταλλήγουν στα πόδια: τις νωτιαίες ρίζες. Η ολοκληρωμένη διάγνωση και αξιολόγηση της βαρύτητας της οσφυαλγίας/ισχιαλγίας, καθώς και η λήψη της απόφασης για το αν θα πρέπει να αντιμετωπισθεί χειρουργικά ή όχι, προϋποθέτει τη σύνθεση ενός συνόλου πληροφοριών, που προέρχονται:
• Από το ιστορικό και την κλινική εξέταση
• Από τον νευροφυσιολογικό έλεγχο
• Από τον απεικονιστικό έλεγχο, με μαγνητική τομογραφία
Η μαγνητική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης αποτελεί πολύτιμο βοήθημα, αφού παρέχει πληροφορίες για τυχόν ανατομικές βλάβες της ΟΜΣΣ: κήλες, οστεόφυτα, όγκους ή άλλες. Ωστόσο, η μαγνητική τομογραφία τείνει να υπερτονίζει τη σημασία ορισμένων ευρημάτων. Οι μικρές κήλες των μεσοσπονδυλίων δίσκων, για παράδειγμα, υπάρχουν σε έως και 60% των ανθρώπων άνω των 60 ετών, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες. Δεν προκαλούν όλες αυτές οι κήλες σημαντικές νευρολογικές βλάβες και συχνά δεν είναι απαραίτητο να χειρουργηθούν. Ενίοτε η μαγνητική τομογραφία δείχνει μικρές ανατομικές βλάβες με αποτέλεσμα να σπεύδουμε να αποδώσουμε τα όποια συμπτώματα σε αυτές, ενώ η κύρια αιτία του προβλήματος μπορεί να είναι άλλη. Ασθένειες που δεν σχετίζονται με την σπονδυλική στήλη, όπως η ιερολαγονίτιδα, το σύνδρομο του απιοειδούς μυός, καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι στην περιοχή της λεκάνης ή του μηρού, μπορούν να προκαλούν παρόμοια συμπτώματα. Σε αυτή την περίπτωση, ο ασθενής μπορεί να υποστεί ένα χειρουργείο στη μέση που δεν είναι απαραίτητο, ή να καθυστερήσει η διάγνωση μιας άλλης, ενδεχομένως σοβαρής, πάθησης. Ο νευροφυσιολογικός έλεγχος συμπληρώνει την αξιολόγηση της οσφυαλγίας και ισχιαλγίας, καθώς επιτρέπει στον γιατρό να διαπιστώσει αν τα συμπτώματα πράγματι οφείλονται σε παθολογία της σπονδυλικής στήλης, καθώς και αν οι ανατομικές βλάβες που πιθανώς φαίνονται στην μαγνητική τομογραφία προκαλούν δυσλειτουργία των αντίστοιχων νευρικών οδών. Αν κάτι τέτοιο διαπιστωθεί, τότε ενδέχεται να απατείται χειρουργική αντιμετώπιση. Αν όχι, τότε η ανάγκη του χειρουργείου δεν είναι επιτακτική και μπορεί κανείς να το αναβάλει, παρακολουθώντας την εξέλιξη των συμπτωμάτων και επαναλαμβάνοντας τις νευροφυσιολογικές εξετάσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Από το σύνολο των νευροφυσιολογικών εξετάσεων, αυτές που είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στην αξιολόγηση της οσφυαλγίας και ισχιαλγίας ειναι το Ηλεκτρομυογράφημα, οι ταχύτητες αγωγής νεύρων, το F κύμα και το H Reflex.
ΠΡΟΛΗΨΗ
Γενικά για την πρόληψη της οσφυαλγίας, είναι ευρέως αποδεκτό ότι πρέπει να αποφεύγουμε την καθιστική ζωή και να εντάξουμε την άσκηση στην καθημερινότητά μας. Οι κύριες μυϊκές ομάδες που πρέπει να γυμνάζουμε είναι οι μύες της μέσης (κοιλιακοί, ραχιαίοι, ιερονωτιαίοι, γλουτιαίοι). Αθλήματα που γυμνάζουν συνολικά το σώμα, όπως η κολύμβηση, πρέπει να προτιμούνται. Επειδή όμως ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, το σωστότερο είναι να ακολουθεί εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης υπό παρακολούθηση ειδικών, ειδικά αν έχει ήδη πρόβλημα με τη μέση του και δεν είναι στο στάδιο της οξείας φάσης. Θα πρέπει επίσης να ελέγχουμε το βάρος του σώματός μας, προσέχοντας τη διατροφή μας. Οι υπέρβαροι με χαλαρούς μύες είναι πιο πιθανό να έχουν συχνά επεισόδια οσφυαλγίας. Στην καθημερινή μας ζωή υπάρχουν ορισμένα πράγματα τα οποία πρέπει να γνωρίζουμε, έτσι ώστε να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης οσφυαλγίας:
Στην καθιστική εργασία θα πρέπει:
• Να αποφεύγετε η πολύωρη παραμονή στην ίδια θέση και να γίνονται συχνά διαλείμματα κάνοντας διατατικές ασκήσεις, επιτρέποντας στο σώμα να ξεμουδιάζει.
• Να τοποθετείτε ένα μικρό μαξιλάρι στην επιφάνεια της μέσης, ώστε να διατηρείται η φυσιολογική λόρδωση στην περιοχή.
• Να ρυθμίζεται το ύψος του γραφείου, ώστε να κρατάμε τη μέση σε ευθεία γραμμή.
Στην οδήγηση θα πρέπει:
• Να διατηρείτε το κάθισμα του αυτοκινήτου σε όρθια θέση και κοντά στα πετάλια, ώστε να διατηρείται η φυσιολογική λόρδωση της μέσης .
• Σε μακρινά ταξίδια πρέπει να διακόπτεται η καθιστή θέση κάθε μία ή δύο ώρες, να στεκόμαστε όρθιοι εκτείνοντας τον κορμό προς τα πίσω 6-7 φορές και να περπατάμε για λίγα λεπτά.
• Αν φυσικά βρίσκεστε στο οξύ στάδιο της πάθησης, να αποφεύγετε την οδήγηση.
Όταν είναι ανάγκη να σκύψουμε θα πρέπει:
• Στην περίπτωση που πρέπει να σηκώσουμε κάποιο αντικείμενο – ή άρση βαρέων αντικειμένων είναι απαγορευτική – στεκόμαστε κοντά στο αντικείμενο που θέλουμε να σηκώσουμε, κρατάμε τη μέση ίσια και λυγίζουμε τα γόνατα για να το πιάσουμε. Για να το σηκώσουμε, σφίγγουμε τους μύες της κοιλιάς και τεντώνουμε τα γόνατα. Για να μεταφέρουμε βαριά αντικείμενα, τα κρατάμε κοντά στο σώμα και χρησιμοποιούμε και τα δυο χέρια. Σε καμία περίπτωση, δε θα πρέπει να προβείτε σε απότομη στροφή της σπονδυλικής στήλης. Στην περίπτωση όπου βρίσκεστε στο οξύ στάδιο της νόσου, να αποφεύγετε οποιασδήποτε μορφής σκύψιμο.
Όταν κοιμόμαστε θα πρέπει:
• Να φροντίσουμε ώστε το στρώμα μας να είναι σε ευθεία θέση και να μη ‘βουλιάζει’ ή να είναι πολύ μαλακό. Προμηθευτείτε ένα ανατομικό στρώμα ή τοποθετήστε μερικές επίπεδες σανίδες κάτω από αυτό που ήδη έχετε, ώστε να το ενισχύσετε.
Όταν στεκόμαστε πολύ ώρα όρθιοι θα πρέπει:
• Να στεκόμαστε σε στάση ανάπαυσης βγάζοντας το ένα πόδι μπροστά κι έχοντας το ένα γόνατο ελαφρά λυγισμένο. Δε φοράμε παπούτσια με ψηλά τακούνια και προτιμάμε τις ανατομικές σόλες.
Όταν βήχουμε/φτερνιζόμαστε:
• Ο βήχας και το φτέρνισμα μπορούν να προκαλέσουν οξύ επεισόδιο οσφυαλγίας, ή και υποτροπή μιας υπάρχουσας κατάστασης. Για αυτό όταν πρόκειται να βήξουμε/φτερνιστούμε, σηκωνόμαστε όρθιοι και ελαφρώς γέρνουμε προς τα πίσω.
Γενικά πρέπει να θυμόμαστε ότι η αποφυγή της καθιστικής ζωής, η συχνή άσκηση, η ρύθμιση του σωματικού βάρους και η τήρηση ορισμένων οδηγιών ,όπως αυτές που αναφέραμε, αποτελούν την καλύτερη πρόληψη για την εμφάνιση επεισοδίων οσφυαλγίας.
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Ένα φυσιοθεραπευτικό πρόγραμμα για την οσφυαλγία έχει συνήθως δυο άξονες:
• Παθητική φυσικοθεραπεία για τον έλεγχο του πόνου με την βοήθεια ιατρικών συσκευών.
• Ασκήσεις και μυϊκή ενδυνάμωση.
A. Παθητική φυσικοθεραπεία:
Η παθητική φυσικοθεραπεία στηρίζεται στο γεγονός ότι στην οξεία φάση δεν επιχειρείται κινητοποίηση του ασθενούς αλλά ο φυσικοθεραπευτής, με την βοήθεια ιατρικών συσκευών, μαλάξεων και άλλων μεθόδων, προσπαθεί να μειώσει τον πόνο του ασθενούς. Συνοπτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάτι από τα ακόλουθα:
• Εφαρμογή θερμότητας/ψυχρού.
• Μονάδες TENS.
• Υπέρηχοι.
• Βελονισμός.
• Θεραπευτική μάλαξη.
B. Ασκήσεις και μυϊκή ενδυνάμωση:
Συμπληρωματικά στις ανωτέρω μεθόδους και μετά το οξύ στάδιο είναι απαραίτητο ένα πρόγραμμα ασκήσεων και μυϊκής ενδυνάμωσης. Σε γενικές γραμμές ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
1. Διατάσεις:
Οι διατάσεις των μυών που βρίσκονται στην οπίσθια επιφάνεια του μηρού είναι απαραίτητες σε κάθε ασθενή που υποφέρει από πόνο στην μέση. Υπάρχουν διαφόρων ειδών διατάσεις που μπορούν να ενταχθούν στην καθημερινή ρουτίνα αλλά είναι απαραίτητη η εκπαίδευση πρώτα από τον φυσικοθεραπευτή έτσι ώστε το πρόγραμμα να προσαρμοσθεί στις ανάγκες του ασθενούς.
2. Ενδυνάμωση των μυϊκών ομάδων της πλάτης:
Ο φυσικοθεραπευτής εκπαιδεύει τον ασθενή σε μια ομάδα ασκήσεων για τους μύες τους πλάτης. Συνήθως οι ομάδες αυτών των ειδικών ασκήσεων δεν έχουν διάρκεια πάνω από 20 λεπτά και με την σωστή καθημερινή εφαρμογή τους από τον ασθενή -μετά την εκπαίδευση- μπορεί να σταθεροποιήσουν την σπονδυλική στήλη. Σκοπός αυτός των ασκήσεων δεν ειναι μόνο η ενδυνάμωση των μυών, των τενόντων και των συνδέσμων της πλάτης αλλά και των κοιλιακών και γλουτιαίων μυών με στόχο την σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης.
3. Χαμηλής έντασης αεροβικές δραστηριότητες:
Η ήπια αεροβική άσκηση είναι απαραίτητη για την μονιμοποίηση του αποτελέσματος μετά από επεισόδια οσφυαλγίας - ισχιαλγίας. Αερόβιες δραστηριότητες ιδανικές για τον σπονδυλικό πόνο είναι η κολύμβηση το περπάτημα και το ποδήλατο. Βέβαια τέτοιες δραστηριότητες πρέπει να εκτελούνται σε διαφορετικές μέρες από τις ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης και τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα.