03/12/2025
Στην κοινωνιοψυχαναλυτική σκέψη,
η αναπηρία δεν εντοπίζεται στο άτομο·
εντοπίζεται στο συλλογικό φαντασιακό
που ρυθμίζει τι θεωρείται σώμα «φυσιολογικό»,
τρόπος ύπαρξης «θεμιτός», ρυθμός ζωής «αποδεκτός».
Όπως σημειώνει ο Καστοριάδης,
η κοινωνία παράγει τα νοήματα που καθορίζουν
τι λογίζεται ως δυνατό και τι ως απόκλιση.
Έτσι, η αναπηρία συχνά γίνεται τραύμα
όχι από τη σωματική διαφοροποίηση αυτή καθαυτή,
αλλά από το θεσμικό και κοινωνικό βλέμμα
που τη σημασιοδοτεί ως έλλειμμα.
Ο Kaës υπενθυμίζει ότι κάθε ομάδα
οργανώνεται γύρω από ασυνείδητες συμμαχίες,
κοινές άμυνες και ανείπωτες φαντασιώσεις.
Σε πολλές κοινότητες, η αναπηρία
εντάσσεται σε αυτούς τους άξονες
ως φορέας των συλλογικών φόβων για εξάρτηση,
τρωτότητα και απώλεια ελέγχου —
κι έτσι το άτομο γίνεται σύμβολο πριν γίνει υποκείμενο.
Στο ομαδοαναλυτικό πρίσμα του Foulkes,
η αναπηρία εισέρχεται στο matrix
ως μήνυμα που αφορά την ολότητα του συστήματος,
όχι ένα άτομο απομονωμένο.
Το ζήτημα δεν είναι «ποιος έχει την αναπηρία»,
αλλά πόσο η ομάδα αντέχει τη διαφορά.
Όταν η κανονικότητα γίνεται στενή,
η ομάδα παράγει τον αποκλεισμό της ίδιας της διαφορετικότητας.
Ο Hopper, μιλώντας για το κοινωνικό ασυνείδητο,
δείχνει ότι οι κοινωνίες αποθηκεύουν
όσα δεν μπορούν να σκεφτούν για τον εαυτό τους.
Η αναπηρία κατοικεί συχνά εκεί:
ως κάτι που η ομάδα δεν αντέχει να νοηματοδοτήσει,
και γι’ αυτό το προβάλλει στο άτομο.
Σε ένα πλαίσιο που μπορεί να λειτουργήσει ως holding,
η αναπηρία παύει να σημαίνει αποκλεισμό.
Σε ένα πλαίσιο που δεν εμπεριέχει,
μετατρέπεται σε φαντασιακή απειλή,
και το άτομο κουβαλά έναν φόβο
που δεν του ανήκει.
Η κοινωνική ένταξη, από κοινωνιοψυχαναλυτική οπτική,
δεν είναι απλώς θεσμικό μέτρο·
είναι πράξη ψυχικής και πολιτικής δικαιοσύνης.
Είναι η μεταμόρφωση της ομάδας
από πηγή στίγματος
σε χώρο που αντέχει και περιλαμβάνει.
Γιατί η πραγματική αναπηρία
σπάνια γεννιέται στο σώμα.
Γεννιέται στο κοινωνικό φαντασιακό
που αδυνατεί να το συναντήσει.
Ιωάννα Μαυρίδου | Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία
⚖️Θεραπεία ζεύγους
🧠Τραυματοθεραπεία EMDR
💡Συμβουλευτική εξαρτήσεων