08/02/2025
Στίγμα και Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή:
"Για χρόνια πίστευα ότι κάτι δεν πάει καλά μέσα μου. Το μυαλό μου έμοιαζε με έναν ατελείωτο βρόχο από ενοχλητικές σκέψεις και καταναγκασμούς και ήμουν πεπεισμένη ότι κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να καταλάβει. Έκρυβα τον συνεχή αγώνα μου, ντρεπόμουν για αυτό που ένιωθα και για τις μάχες που έχανα κάθε μέρα. Κάποια στιγμή διάβασα την εμπειρία κάποιοι άλλου ανθρώπου που έπασχε από ΙΨΔ. Ήταν αποκάλυψη. Κατάλαβα ότι ότι οι σκέψεις μου και οι εμπειρίες μου, όσο οδυνηρές κι αν ήταν, δεν με καθιστούσαν έναν περίεργο άνθρωπο, ήταν αποτέλεσμα μιας νόσου. Έμαθα γρήγορα ότι πάρα πολλοί άλλοι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή περνούν τα ίδια πράγματα. Δεν ήμουν πια μόνη μου. Έπαψα να θεωρώ ότι είμαι κακός άνθρωπος επειδή έχω ενοχλητικές σκέψεις. Είμαι απλά άνθρωπος όπως και οι άλλοι με τα προτερήματά μου και με τις αδυναμίες μου. Η συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος δεν έσβησε την ΙΨΔ μου, αλλά με βοήθησε να ζω μαζί της με διαφορετικό τρόπο. Με έκανε να είμαι πιο ευγενική με τον εαυτό μου, να ζητώ βοήθεια χωρίς να ντρέπομαι, να ξέρω ότι και εγώ ανήκω εδώ όπως και οι άλλοι. Όσοι αγωνίζεστε, μην νιώθετε σαν το σπασμένο καθρέπτη. Δεν είστε μόνοι. Και σας αξίζει να καταλάβετε τον χώρο που σας αξίζει σε αυτόν τον κόσμο".
Με τον όρο «Στίγμα» εννοούμε τις αρνητικές στάσεις, πεποιθήσεις ή στερεότυπα που έχει η κοινωνία για μια συγκεκριμένη κατάσταση ή ομάδα ανθρώπων. Αυτά τα στερεότυπα, εάν υιοθετηθούν μπορεί να οδηγήσουν σε διακρίσεις στην εργασία, σε προβλήματα στις κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις αλλά και σε αυτοστιγματισμό (όταν οι ίδιοι οι πάσχοντες τα ενστερνίζονται για τον εαυτό τους).
Οι συχνότεροι μύθοι για την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, που μπορούν να οδηγήσουν σε στιγματισμό είναι οι εξής:
«Οι άνθρωποι με ΙΨΔ είναι τρελοί».
«Οι άνθρωποι με ΙΨΔ είναι τρελοί» είναι ένα επιβλαβές και εντελώς ψευδές στερεότυπο. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια ψυχιατρική διαταραχή με συγκεκριμένη νευροβιολογική και ψυχοκοινωνική αιτιολογία. Τα άτομα με ΙΨΔ έχουν πλήρη επίγνωση ότι οι ενοχλητικές τους σκέψεις δεν έχουν λογικό νόημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούν απλώς να σταματήσουν να τις σκέφτονται. Ο εγκέφαλός τους είναι «καλωδιωμένος» έτσι ώστε να βιώνει ακραίο άγχος για ορισμένες ανήσυχες σκέψεις (τις ιδεοληψίες). Για να αντιμετωπίσουν το ακραίο άγχος καταφεύγουν στους καταναγκασμούς ως τρόπο αντιμετώπισης. Το να αποκαλείς κάποιον απλώς «τρελό», διότι δεν καταλαβαίνεις το μηχανισμό της ασθένειας, είναι σαν να αρνείσαι τον πραγματικό πόνο και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι με ΙΨΔ είναι συχνά εξαιρετικά ευφυείς, ενσυναισθητικοί και ανθεκτικοί. Αξίζουν κατανόηση, όχι κριτική. Παρεμπιπτόντως, το να αποκαλείς κάποιον γενικά «τρελό» (ακόμη και εάν πάσχει από αυτό που οι περισσότεροι σχετίζουν με την τρέλα) είναι βαθιά στιγματιστικό και απάνθρωπο.
«Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή σημαίνει απλώς να έχεις μανία με την καθαριότητα, την τακτοποίηση και την οργάνωση».
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν έχει να κάνει μόνο με την καθαριότητα- περιλαμβάνει ενοχλητικές και ανεπιθύμητες ανησυχίες και καταναγκασμούς που μπορεί να είναι οδυνηροί και χρονοβόροι.
«Όλοι είναι λίγο ΙΨΔ».
Το να είσαι ιδιότροπος ή να σου αρέσουν τα πράγματα με έναν συγκεκριμένο τρόπο δεν είναι το ίδιο με το να έχεις ΙΨΔ, η οποία είναι μια σοβαρή κατάσταση που αφορά την ψυχική υγεία και που μπορεί να επηρεάσει την καθημερινή ζωή.
«Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορούν απλά να την σταματήσουν αν προσπαθήσουν αρκετά».
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν είναι επιλογή. Οι ψυχαναγκασμοί οδηγούνται από έντονο άγχος και η διακοπή τους χωρίς θεραπεία μπορεί να μοιάζει αδύνατη.
«Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι πάντα ορατή».
Πολλοί άνθρωποι με ΙΨΔ υποφέρουν σιωπηλά. Δεν περιλαμβάνουν όλοι οι ψυχαναγκασμοί εξωτερικές ενέργειες - μερικοί είναι καθαρά νοητικοί, όπως οι συνεχείς ιδεοληπτικοί «μηρυκασμοί» ή η σιωπηλή καταμέτρηση.
«Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αφορά μόνο τα μικρόβια και το πλύσιμο των χεριών».
Ενώ η ΙΨΔ για τη μόλυνση είναι συχνή, η ΙΨΔ μπορεί να περιλαμβάνει πολλά θέματα, όπως φόβους για να βλάψει κανείς άλλους, θρησκευτικές ιδεοληψίες ή την ανάγκη για συμμετρία. Η κατάρριψη αυτών των μύθων συμβάλλει στη μείωση του στίγματος και υποστηρίζει τα άτομα με ΙΨΔ να αποκτήσουν την κατανόηση που τους αξίζει.
«Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι ενοχλητική αλλά όχι σοβαρή».
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να είναι εξουθενωτική, καταναλώνοντας ώρες από την ημέρα ενός ατόμου και προκαλώντας ακραία συναισθηματική δυσφορία. Δεν είναι απλώς μια μικρή ενόχληση - μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τις σχέσεις, την εργασία και την καθημερινή ζωή.
«Οι άνθρωποι με ΙΨΔ απολαμβάνουν τις τελετουργίες τους».
Οι ψυχαναγκασμοί δεν είναι ευχάριστοι ή ανακουφιστικοί- εκτελούνται για να μειώσουν το τρομακτικό άγχος. Πολλοί άνθρωποι με ΙΨΔ μισούν τους καταναγκασμούς τους, αλλά νιώθουν παγιδευμένοι από αυτούς.
«Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι απλώς άγχος - δεν είναι επώδυνη».
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να προκαλέσει έντονο συναισθηματικό πόνο, αυτοαμφισβήτηση, ακόμη και κατάθλιψη. Οι ιδεοληπτικές σκέψεις μπορεί να είναι τρομακτικές, οδηγώντας σε αισθήματα απομόνωσης, ενοχής ή ντροπής.
«Η ψυχοθεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να διορθώσει γρήγορα την ΙΨΔ».
Η θεραπεία βοηθά, αλλά η ΙΨΔ είναι μια χρόνια πάθηση που συχνά απαιτεί μακροχρόνια διαχείριση. Η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία έκθεσης και πρόληψης της απάντησης (ERP) μπορεί να είναι πολύ δύσκολη και η πρόοδος είναι συχνά αργή.
«Εάν οι καταναγκασμοί δεν είναι ορατοί, η ΙΨΔ δεν είναι σοβαρή».
Πολλοί άνθρωποι πάσχουν από «Pure» ΙΨΔ και εμφανίζουν κυρίωες ιδεοληψίες με ή χωρίς νοητούς ψυχαναγκασμούς. Το γεγονός ότι κάποιος δεν εκτελεί εμφανείς τελετουργίες δεν σημαίνει ότι δεν υποφέρει. Η κατανόηση αυτού του φαινομένου μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία μεγαλύτερης ενσυναίσθησης και υποστήριξης για όσους ζουν με ΙΨΔ.
Γιατί το στίγμα είναι σημαντικό: Το στίγμα μπορεί να σας κάνει να νιώθετε ντροπή, απομόνωση ή απροθυμία να ζητήσετε βοήθεια. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις από άλλους, όπως η οικογένεια, οι φίλοι ή οι συνάδελφοι.
Πώς να αμφισβητήσετε το στίγμα:
Εκπαιδεύστε τον εαυτό σας και τους άλλους: Μάθετε για την ΙΨΔ και μοιραστείτε ακριβείς πληροφορίες με τους γύρω σας. Για παράδειγμα, αν κάποιος σας πει: «Είμαι τόσο ψυχαναγκαστικός με την καθαριότητα», μπορείτε να του εξηγήσετε ήρεμα ότι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι κάτι περισσότερο από το να μου αρέσει απλώς να τακτοποιώ τα πράγματα ή να καθαρίζω επαρκώς- είναι μια σοβαρή κατάσταση που αφορά την ψυχική υγεία.
Μιλήστε: Αν αισθάνεστε άνετα, μοιραστείτε τις δικές σας εμπειρίες με έμπιστους φίλους ή συγγενείς. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην άρση των στερεοτύπων και στην οικοδόμηση κατανόησης.
Επικεντρωθείτε στα δυνατά σημεία: Να θυμάστε ότι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν σας καθορίζει. Έχετε μοναδικές δυνάμεις, ταλέντα και ιδιότητες που υπερβαίνουν τα συμπτώματά σας.
Πέτρος ΣκαπινάκηςΚαθηγητής ΨυχιατρικήςΡαντεβούΚλήση Ψυχική ΥγείαΕνημερωθείτε για όλα τα θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία, τη δική σας και των αγαπημένων σαςΠ....
