Ηλίας Τσέρκης - Ειδικός Παθολόγος

16/11/2025

Περισσότερες ενδείξεις ότι το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα μειώνει τον κίνδυνο άνοιας.

Μια μεγάλη μελέτη παρατήρησης έδειξε ότι αυτό το εμβόλιο ωφέλησε τους λήπτες πέρα ​​από την απλή προστασία από τον έρπητα ζωστήρα.

Ένα αυξανόμενο σύνολο στοιχείων ενοχοποιεί την επανενεργοποίηση λανθάνουσων λοιμώξεων από τον ιό του έρπητα ως έναν παράγοντα κινδύνου για άνοια (NEJM JW Gen Med 15 Μαΐου 2025 και Nature 641:438. Μια νέα έκθεση προσθέτει περαιτέρω στοιχεία.

Οι ερευνητές εξέτασαν τα ηλεκτρονικά αρχεία υγείας 100 εκατομμυρίων ανθρώπων στις ΗΠΑ για να εντοπίσουν όλα τα επεισόδια έρπητα ζωστήρα και όλους τους εμβολιασμούς είτε με το πρώτο ζωντανό εμβόλιο για τον ιό ανεμοβλογιάς-ζωστήρα (VZV) είτε με το τρέχον ανασυνδυασμένο εμβόλιο. Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη σχεδόν 400 πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες (συμπεριλαμβανομένων δημογραφικών και κοινωνικοοικονομικών παραγόντων, συννοσηροτήτων και φαρμάκων) και ως ομάδα ελέγχου, συνέκριναν τη συχνότητα εμφάνισης άνοιας μετά από πνευμονιοκοκκικό εμβολιασμό με αυτήν μετά από εμβολιασμό για τον έρπητα ζωστήρα.

Τα βασικά αποτελέσματα ήταν τα εξής:

Μεγαλύτερος αριθμός επεισοδίων έρπητα ζωστήρα συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο άνοιας.

Ο κίνδυνος άνοιας αυξήθηκε καθώς η αποτελεσματικότητα του ζωντανού εμβολίου μειώθηκε και και τα δύο εμβόλια VZV συσχετίστηκαν με χαμηλότερο κίνδυνο για επακόλουθη άνοια (24% χαμηλότερο με το ανασυνδυασμένο εμβόλιο 2 δόσεων).

Ασθενείς που ήταν οι περισσότεροι Οι ευάλωτες στον ιό VZV (δηλαδή, οι μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες) πέτυχαν τη μεγαλύτερη μείωση του κινδύνου άνοιας μέσω του εμβολιασμού.

Ο κίνδυνος άνοιας αυξήθηκε ταχύτερα σε εκείνες που έλαβαν πνευμονιοκοκκικό εμβολιασμό από ό,τι σε εκείνες που έλαβαν οποιοδήποτε από τα δύο εμβόλια VZV.

ΠΗΓΗ: https://www.jwatch.org/na59409/2025/11/06/more-evidence-shingles-vaccine-lowers-risk-dementia

07/11/2025

📢 Ανακοίνωση

Σας ενημερώνω ότι το ιατρείο θα είναι κλειστό σήμερα, λόγω συμμετοχής μου στο Πανελλήνιο Συνέδριο Υπέρτασης.

Η συνεχής εκπαίδευση και η ενημέρωση, αποτελούν βασικό πυλώνα για την παροχή της καλύτερης δυνατής φροντίδας σε όσους μας εμπιστεύονται την υγεία τους.

Σας ευχαριστώ για την κατανόησή σας.

📞 Για προγραμματισμό ραντεβού ή πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνείτε από Δευτέρα 10 Νοεμβρίου στο τηλ 2241038000.

22/10/2025

17/10/2025

Η διαχείριση του διαβήτη δεν σημαίνει την εξάλειψη των φρούτων από τη διατροφή. Μάλιστα, ορισμένα φρούτα μπορούν να βοηθήσουν στη σταθεροποίηση των επιπέδων σακχά....

03/10/2025

Η συχνή ουρολοίμωξη μπορεί να υποδηλώνει καρκίνο του ουροποιητικού συστήματος σε ενήλικες μέσης ηλικίας. Αυτό αναφέρει μια δανική ομάδα εργασίας στο επιστημονικό περιοδικό "BMJ Public Health".

Η ερευνητική ομάδα επισημαίνει ότι πρόκειται για μια μελέτη παρατήρησης, η οποία δεν επιτρέπει σαφή συμπεράσματα σχετικά με την αιτία και το | iatronet.gr

30/09/2025

Ουρολοίμωξη: Η 2η πιο συχνή λοίμωξη στην Ευρώπη - Οι εξελίξεις σχετικά με την αντιμετώπιση της νόσου.

Οι ουρολοιμώξεις κατατάσσονται δεύτερες σε συχνότητα μετά τις αναπνευστικές λοιμώξεις και εμφανίζονται σημαντικά συχνότερα στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες. Υπολογίζεται ότι περίπου το 50%-60% των γυναικών θα παρουσιάσει τουλάχιστον ένα επεισόδιο ουρολοίμωξης στη διάρκεια της ζωής του.

Επίσης, σύμφωνα με τη διεθνή έρευνα που πραγματοποιήθηκε εφέτος σε περίπου 3.000 άτομα από χώρες όπως Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, με σκοπό να αξιολογηθεί η γνώση του κοινού για τις ουρολοιμώξεις, προκύπτει ότι υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης και πολλά ταμπού γύρω από τα συμπτώματα, τη διάγνωση και την πρόληψη των ουρολοιμώξεων, γεγονός που συχνά καθυστερεί την κατάλληλη αντιμετώπιση.

Οι ουρολοιμώξεις επηρεάζουν παγκοσμίως, εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και αποτελούν μία από τις συχνότερες αιτίες αναζήτησης ιατρικής φροντίδας. Αντιστοιχούν δε περίπου στο 1%-5% των επισκέψεων στην πρωτοβάθμια περίθαλψη.

Με βάση αυτά τα στοιχεία, οι ουρολοιμώξεις είναι ένα μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας λόγω της υψηλής τους επίπτωσης και της νοσηρότητας που προκαλούν. Το οικονομικό τους βάρος είναι επίσης τεράστιο, καθώς οι ουρολοιμώξεις κοστίζουν ετησίως δισεκατομμύρια ευρώ στα συστήματα υγείας.

Επιτακτική είναι συνεπώς η ανάγκη για υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών και για εφαρμογή των πλέον πρόσφατων επιστημονικών οδηγιών. Στο πλαίσιο αυτό, οι κατευθυντήριες οδηγίες της EAU για το 2025 παρουσιάζουν σημαντικές αλλαγές.
Εισάγεται μια νέα ταξινόμηση των ουρολοιμώξεων, η οποία μετακινείται από το παραδοσιακό σχήμα «απλές /επιπλεγμένες» στην κατηγοριοποίηση «εντοπισμένες /συστηματικές».

Η έννοια των επιπλεγμένων ουρολοιμώξεων είχε καθιερωθεί ήδη από το 1963 και αναθεωρήθηκε το 1992 από την Infectious Diseases Society of America (IDSA) και την European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases (ESCMID).
Σήμερα, η νέα διάκριση σε εντοπισμένες και συστηματικές λοιμώξεις αντανακλά με μεγαλύτερη σαφήνεια την κλινική εικόνα, διευκολύνοντας τόσο τη διάγνωση όσο και την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.

Παράλληλα, προστέθηκαν νέες κατευθύνσεις για μη αντιβιοτικές θεραπείες στην κυστίτιδα, για την ανοσοτροποποιητική προφύλαξη σε περιπτώσεις υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων, καθώς και για λοιμώξεις του προστάτη, της ουρήθρας και την οξεία επιδιδυμίτιδα, ενώ αναθεωρήθηκαν οι δοσολογίες αντιβιοτικών με στόχο την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής.

Καλό θα είναι οι πολίτες να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα των ουρολοιμώξεων - όπως το αίσθημα καψίματος κατά την ούρηση, η συχνουρία, η επιτακτική ανάγκη για ούρηση, ο πόνος χαμηλά στην κοιλιά ή στη μέση, καθώς και τα θολά ή δύσοσμα ούρα -και να επισκέπτονται έγκαιρα τον ιατρό τους όταν αυτά εμφανίζονται.

Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή θεραπεία είναι καθοριστικές για την αποφυγή επιπλοκών.

Η πρόληψη, η σωστή ενημέρωση και η υπεύθυνη ιατρική πρακτική αποτελούν το «κλειδί» για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτού του τόσο διαδεδομένου προβλήματος υγείας.

23/09/2025

Υπομαγνησιαιμία: Τα συμπτώματα ανεπάρκειας μαγνησίου και πώς αντιμετωπίζεται.

Το μαγνήσιο επηρεάζει εκατοντάδες βιοχημικές διεργασίες: από τη συστολή των μυών έως τη ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού και τη νευρική σηματοδότηση.

Ωστόσο, η ανεπάρκεια μαγνησίου (υπομαγνησιαιμία) είναι πολύ συχνή και συχνά παραβλέπεται. Επειδή τα συμπτώματά της συμπίπτουν με πολλές άλλες παθήσεις, πολλοί μπορεί να ζουν με χαμηλό μαγνήσιο χωρίς να το συνειδητοποιούν.

Ποια είναι τα πρώιμα συμπτώματα της υπομαγνησιαιμίας;
Η κατάσταση συνήθως ξεκινά ανεπαίσθητα, με μη ειδικά σημάδια που μπορούν εύκολα να αποδοθούν σε στρες, αφυδάτωση και κόπωση.

• Μυϊκά συμπτώματα: σπασμοί, κράμπες ή αδυναμία λόγω διαταραγμένης νευρομυϊκής σηματοδότησης
• Κόπωση και αδυναμία: λόγω μειωμένης παραγωγής κυτταρικής ενέργειας
• Απώλεια όρεξης ή ναυτία: πεπτικά συμπτώματα που συνδέονται με ηλεκτρολυτική ανισορροπία
Εάν δεν αντιμετωπιστεί, η ανεπάρκεια μαγνησίου μπορεί να προκαλέσει ακόμα πιο σοβαρά συμπτώματα.

Ποια είναι τα σοβαρά συμπτώματα της υπομαγνησιαιμίας;

Η προχωρημένη ανεπάρκεια μαγνησίου μπορεί να επηρεάσει το νευρικό σύστημα, την καρδιά και τα οστά.
• Νευρολογικά σημάδια: μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, σύγχυση ή ακόμα και επιληπτικές κρίσεις
• Καρδιακά συμπτώματα: μη φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός, αίσθημα παλμών και δυσφορία στο στήθος
• Επιπτώσεις στην υγεία των οστών: η παρατεταμένη ανεπάρκεια συμβάλλει στην οστεοπόρωση, καθώς το μαγνήσιο είναι απαραίτητο για τον μεταβολισμό του ασβεστίου.
Αυτές οι επιπλοκές εμφανίζονται συνήθως όταν τα επίπεδα μαγνησίου παραμένουν χαμηλά επί χρόνια ή όταν συνδυάζονται με άλλες ηλεκτρολυτικές ανισορροπίες, όπως χαμηλό κάλιο ή/και ασβέστιο.

Από τι προκαλείται η ανεπάρκεια μαγνησίου;
Το χαμηλό μαγνήσιο μπορεί να προκληθεί από ανεπαρκή πρόσληψη, υπερβολική απώλεια ή ιατρικές παθήσεις.
• Κακή διατροφή (χαμηλή σε ξηρούς καρπούς, δημητριακά ολικής αλέσεως και φυλλώδη λαχανικά)
• Γαστρεντερικές παθήσεις (νόσος του Crohn, κοιλιοκάκη, χρόνια διάρροια)
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (αυξάνει την απώλεια μαγνησίου στα ούρα)
• Φάρμακα (όπως διουρητικά, αναστολείς αντλίας πρωτονίων ή ορισμένα αντιβιοτικά)
• Ενδοκρινικές διαταραχές (ο ανεξέλεγκτος διαβήτης μπορεί να προκαλέσει υπερβολική απέκκριση μαγνησίου)

Πώς αντιμετωπίζεται η υπομαγνησιαιμία;
Η θεραπεία εξαρτάται από τη σοβαρότητα της ανεπάρκειας και την υποκείμενη αιτία.
• Ήπια ανεπάρκεια: συχνά διορθώνεται με διατροφικές αλλαγές. Τροφές πλούσιες σε μαγνήσιο περιλαμβάνουν τους σπόρους κολοκύθας, τα αμύγδαλα, το σπανάκι και τα μαύρα φασόλια.
• Μέτρια ανεπάρκεια: μπορεί να χρειαστεί από του στόματος λήψη συμπληρωμάτων μαγνησίου, όπως κιτρικό ή γλυκινικό μαγνήσιο, τα οποία είναι πιο εύκολα στην απορρόφηση.
• Σοβαρή ανεπάρκεια: μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία και ενδοφλέβια χορήγηση μαγνησίου, ειδικά εάν εμφανιστούν διαταραχές καρδιακού ρυθμού ή/και επιληπτικές κρίσεις.

Συχνές Ερωτήσεις

Πώς διαγιγνώσκεται η υπομαγνησιαιμία;
Μια απλή εξέταση αίματος μετρά τα επίπεδα μαγνησίου στον ορό αίματος, αν και τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν ακόμη και σε «χαμηλές-φυσιολογικές» τιμές.
Μπορούν ο καφές ή το αλκοόλ να μειώσουν το μαγνήσιο στον οργανισμό;
Ναι. Και τα δύο αυξάνουν την απέκκριση ούρων, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανεπάρκειας εάν καταναλωθούν σε υπερβολική ποσότητα.

Είναι αναστρέψιμη η ανεπάρκεια μαγνησίου;
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ναι. Μόλις εντοπιστεί και διορθωθεί η υποκείμενη αιτία, τα συμπτώματα βελτιώνονται.
Πρέπει να λαμβάνω συμπληρώματα μαγνησίου;
Δεν χρειάζονται όλοι συμπληρώματα. Είναι σώφρον να συμβουλευτείτε γιατρό πριν ξεκινήσετε, καθώς η υπερβολική πρόσληψη μαγνησίου από τα χάπια μπορεί να προκαλέσει διάρροια ή -σπάνια- τοξικότητα.

Συμπέρασμα
Η ανεπάρκεια μαγνησίου είναι πιο συχνή απ’ ό,τι πολλοί αντιλαμβάνονται και τα πρώιμα σημάδια της (μυϊκές κράμπες, κόπωση και πεπτικές διαταραχές) συχνά αγνοούνται. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, η υπομαγνησιαιμία μπορεί να διαταράξει το νευρικό σύστημα, να αποδυναμώσει τα οστά και να προκαλέσει επικίνδυνες αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό.

Πηγές:
goodrx.com
healthline.com
clevelandclinic.org

18/09/2025

03/09/2025

Η διαλειμματική νηστεία έχει γίνει η διατροφική τάση της δεκαετίας. Υπόσχεται να «χακάρει» τη βιολογία χωρίς

27/08/2025

Τα νεότερα δεδομένα για την αρτηριακή υπέρταση, από τις κατευθυντήριες οδηγίες υπέρτασης ΑΗΑ/ΑCC 2025, είναι τα εξής:

1.ΑΚΡΙΒΗΣ ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ (ΑΠ)
Οι νέες οδηγίες τονίζουν τη σημασία της σωστής και ακριβούς μέτρησης της ΑΠ, που είναι απαραίτητη για τη σωστή διάγνωση και τη θεραπευτική στρατηγική στην υπέρταση. Η μέτρηση πρέπει να γίνεται υπό συγκεκριμένες συνθήκες:
• Ο ασθενής πρέπει να κάθεται ήρεμα για τουλάχιστον 5 λεπτά, με την πλάτη καλά στηριγμένη στην καρέκλα.
• Τα πόδια πρέπει να είναι επίπεδα στο πάτωμα και όχι σταυρωμένα.
• Το χέρι πρέπει να στηρίζεται σε τραπέζι, στο ύψος της καρδιάς.
• Η περιχειρίδα πρέπει να είναι κατάλληλου μεγέθους, ώστε να καλύπτει το 80% της περιμέτρου του βραχίονα.
Η κατ’ οίκον μέτρηση της ΑΠ συνιστάται ως ισχυρή πρακτική (Κλάση 1 / Επίπεδο Τεκμηρίωσης Α) τόσο για επιβεβαίωση της διάγνωσης, όσο και για παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία. Έχει αποδειχθεί ότι η συνδυαστική προσέγγιση με κατ’ οίκον μετρήσεις και παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής οδηγεί σε σταθερή μείωση της ΑΠ για τουλάχιστον 12 μήνες.
Αντίθετα, οι φορητές συσκευές χωρίς περιχειρίδα (όπως smartwatches και wearables) δεν θεωρούνται ακόμη αξιόπιστες για κλινική χρήση, καθώς δεν υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση για την ακρίβειά τους, σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους.

2.ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ
Η αρτηριακή πίεση ταξινομείται σύμφωνα με τα ακόλουθα όρια:
• Φυσιολογική: Συστολική

11/08/2025

10/07/2025

Χορτοφαγική ή βίγκαν διατροφή και λιπίδια του αίματος: Μια μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων μελετών.

Λόγω της αυξανόμενης εστίασης στο περιβάλλον, η δημοτικότητα της φυτικής διατροφής αυξάνεται σταθερά. Είναι επομένως εξαιρετικά σημαντική η διαπίστωση της επίδρασής της σε τεκμηριωμένους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, που είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Επομένως, οι Koch και συνεργάτες επιχείρησαν να απαντήσουν στο ερώτημα αν η υιοθέτηση χορτοφαγικής και βίγκαν διατροφής επηρεάζει τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης, χοληστερόλης χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεϊνης (LDL-C, low-density lipoprotein cholesterol), τριγλυκεριδίων και απολιποπρωτεϊνης Β στο αίμα, συγκριτικά με την παμφαγική διατροφή.

Έπειτα από μια ολοκληρωμένη έρευνα σχετικών μελετών που δημοσιεύτηκαν από το 1980 έως τον Οκτώβριο 2022, επιλέχθηκαν τελικά 30 μελέτες, οι οποίες αξιολογήθηκαν ότι πληρούν αυτά τα κριτήρια: τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες που προσδιόριζαν την επίδραση της χορτοφαγικής και της βίγκαν διατροφής έναντι της παμφαγικής διατροφής στα επίπεδα λιπιδίων και λιποπρωτεΐνης στο αίμα, σε ενήλικες ηλικίας >18 ετών. Από κάθε μελέτη, εξάχθηκαν οι συγκεντρώσεις λιπιδίων και λιποπρωτεΐνης στο αίμα κατά την αξιολόγηση αναφοράς και μετά την παρέμβαση. Πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις υπο-ομάδων βάσει των οποίων έγινε διαστρωμάτωση των εκβάσεων ανά ηλικία, δείκτη μάζας σώματος, ήπειρο, διάρκεια κλινικής μελέτης, κατάσταση της υγείας, διατροφή παρέμβασης, υπολιπιδαιμική θεραπεία, ανάλυση δεδομένων έκβασης, μέγεθος δείγματος και σχεδιασμό μελέτης.

Οι εκτιμήσεις υπολογίστηκαν με τη χρήση μοντέλου τυχαίων επιδράσεων. Στη μελέτη συμπεριλήφθηκαν τριάντα κλινικές μελέτες. Σε σύγκριση με την ομάδα παμφαγικής διατροφής, η φυτική διατροφή μείωσε τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης, χοληστερόλης χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεϊνης και απολιποπρωτεϊνης Β με μέσες διαφορές της τάξης των -0,34 mmol/L (διάστημα εμπιστοσύνης 95%, -0,44, -0,23, Ρ=1x10-9), -0,30 mmol/L (-0,40, -0,19, Ρ=4x10-8) και -12,92 mg/dL (-22,63, -3,20, Ρ=0,01), αντίστοιχα. Το μέγεθος της επίδρασης ήταν παρόμοιο αναφορικά με την ηλικία, την ήπειρο, τη διάρκεια της μελέτης, την κατάσταση της υγείας, τη δίαιτα παρέμβασης, το πρόγραμμα παρέμβασης και το σχεδιασμό της μελέτης. Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές αναφορικά με τα επίπεδα τριγλυκεριδίων.

Αυτή φαίνεται να είναι η πρώτη μελέτη στην οποία συμπεριλήφθηκαν 30 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες με τη χρήση αυστηρών κριτηρίων και μεγάλου συνολικού μεγέθους δείγματος και στην οποία αξιολογήθηκαν οι μεταβολές στα επίπεδα απολιποπρωτεΐνης Β με φυτική διατροφή. Η διατροφή είναι τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο (ASCVD, atherosclerotic cardiovascular disease) και η μελέτη αυτή κατέδειξε ότι η φυτική διατροφή μπορεί να είναι το κύριο εργαλείο για τη μείωση του κινδύνου σε ποικίλες υπο-ομάδες, εν μέρει μέσω υπολιπιδαιμικών ιδιοτήτων. Η υιοθέτηση φυτικής διατροφής σε μεγάλη κλίμακα μπορεί επίσης δυνητικά να μειώσει την εξάπλωση της ASCVD και την οικονομική επιβάρυνση του πληθυσμού και να βελτιώσει το περιβάλλον μέσω πιο βιώσιμων μορφών παραγωγής τροφίμων.

Συμπερασματικά, η χορτοφαγική και η βίγκαν διατροφή συνδέθηκαν με μειωμένες συγκεντρώσεις ολικής χοληστερόλης, χοληστερόλης χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεϊνης και απολιποπρωτεϊνης Β, επιδράσεις που ήταν συναφείς με διάφορα χαρακτηριστικά των μελετών και των συμμετεχόντων. Η φυτική διατροφή έχει τη δυνατότητα να μειώνει το αθηρωματικό φορτίο από αθηρογόνες λιποπρωτεΐνες και, ως εκ τούτου, να μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής πάθησης. Η στροφή προς τη φυτική διατροφή σε επίπεδο πληθυσμού θα μειώσει σημαντικά τις εκπομπές θερμοκηπίου, καθιστώντας παράλληλα αυτή τη διατροφή ένα αποτελεσματικό μέσο προς μία πιο βιώσιμη ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα μειώνει την αυξανόμενη επιβάρυνση της ASCVD.

Πηγή: Koch CA, Kjeldsen EW, Frikke-Schmidt R. Vegetarian or vegan diets and blood lipids: a meta-analysis of randomized trials. Eur Heart J. 2023 May 24:ehad211. doi: 10.1093/eurheartj/ehad211. Epub ahead of print. PMID: 37226630.

NON-2025-00100-MAR25