24/09/2025
ΧΡΗΣΗ ΚΑΠΝΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ
"ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΑΣΤΙΓΑ"
🌿Η εφηβεία είναι η περίοδος της ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα συναισθηματισμού, παρορμητικότητα και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Οι έφηβοι πειραματίζονται με τον καπνό ή με το ηλεκτρονικό τσιγάρο μέσα σε μία προσπάθεια αυτονόμησης και ατομικής ανεξαρτησίας. Στο σχολείο η «επανάσταση» του καπνίσματος (ή ατμίσματος) είναι ένας τρόπος για να γίνονται δημοφιλείς ανάμεσα στους συνομηλίκους.
Το κάπνισμα και ειδικά το ηλεκτρονικό, κάνει θραύση ανάμεσα στα παιδιά μας, ωστόσο οι έφηβοι έχουν ελλιπή ή διαστρεβλωμένη γνώση σχετικά με όλα τα νέα προϊόντα. Κοινό γνώρισμα είναι η πεποίθηση πως τα νέα είδη ατμίσματος με τα αρώματα και τις γεύσεις δεν είναι τόσο επιβλαβή. Άλλωστε τα βρίσκουν ελεύθερα σε ψιλικατζίδικα δίπλα σε τσίχλες και καραμέλες ή σε αυτόματους πωλητές. Συχνά αγνοούν το επίπεδο νικοτίνης στις συσκευές που χρησιμοποιούν.
Οι βιομηχανίες στοχεύοντας σε εφήβους ή ακόμα και σε παιδιά διοχετεύουν στην αγορά καπνικά προϊόντα προσθέτοντας αρωματικές ουσίες και δίνοντας τους διάφορες γεύσεις (σοκολάτας, βανίλιας, φρούτων, μέντας, τσιχλόφουσκας) που καλύπτουν τη βαριά γεύση του καπνού και μειώνουν το ερεθισμό του λαιμού. Οι έφηβοι αντιλαμβάνονται τα αρωματισμένα προϊόντα ως πιο ελκυστικά, λιγότερο επιβλαβή και λιγότερο εθιστικά.
❗️Παρά το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο της απαγόρευσης πώλησης καπνικών προϊόντων σε ανηλίκους, οι έφηβοι έχουν πρόσβαση στα προϊόντα νικοτίνης με χίλιους δυο τρόπους.
Η συνεχώς αυξανόμενη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου (άτμισμα) αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Το άτμισμα αυξήθηκε μεταξύ των εφήβων κατά 20% μεταξύ 2011 και 2018 και υπερδιπλασιάστηκε από το 2017 έως το 2019 μεταξύ των μαθητών γυμνασίου και λυκείου στις ΗΠΑ.
Στη χώρα μας σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας παρατηρείται συνεχής αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικού τσιγάρου. Εντυπωσιακή είναι η διαπίστωση ότι το 85% των μαθητών Λυκείου θεωρούν ακίνδυνο τον πειραματισμό με το ηλεκτρονικό τσιγάρο.
❗️ Στην Ελλάδα σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 6.250 μαθητών της Α Λυκείου υπολογίζεται ότι το 38% έχει δοκιμάσει μια φορά ηλεκτρονικό τσιγάρο ενώ το 25% έχει επαναλάβει τη χρήση πάνω από 3 φορές. Ένα 10% των μαθητών Λυκείου καπνίζει συστηματικά ηλεκτρονικό τσιγάρο.
Παρόλο που το άτμισμα έχει προωθηθεί από τις εταιρείες ηλεκτρονικού τσιγάρου ως πιο υγιεινό σε σχέση με το κάπνισμα και ως εναλλακτική λύση για τη διακοπή του καπνίσματος πληθαίνουν οι μελέτες που υποστηρίζουν ότι είναι το ίδιο ή ακόμα πιο επιβλαβές από το κάπνισμα.
Η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου έχει αποδεδειγμένα συσχετισθεί με νοσήματα του αναπνευστικού (άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ηωσινοφιλική πνευμονία, βρογχίτιδα και οξεία αναπνευστική δυσχέρεια). Επίσης προκαλεί πονοκεφάλους, αδυναμία και αϋπνία. Στους ατμιστές εφήβους η νόσος covid-19 διαδράμει πιο σοβαρά από τους μη καπνιστές.
Επίσης το άτμισμα στους εφήβους μπορεί να προκαλέσει καρδιαγγειακά νοσήματα, δυσμενείς επιπτώσεις στη γνωστική λειτουργία και τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο, προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης, παρορμητικές συμπεριφορές και αυξημένο κίνδυνο προβλημάτων ψυχικής υγείας στη μετέπειτα ζωή.
Σοβαρές, αν και όχι τόσο γνωστές, είναι και οι συνέπειες από την εφηβική έκθεση στην υγεία των μελλοντικών γενεών. Στην εφηβεία δημιουργούνται βλαστοκύτταρα που εμπλέκονται στη σπερματογένεση. Τα αγόρια που ξεκινούν το κάπνισμα στη εφηβεία μπορεί να μεταδώσουν επιβλαβή γενετικά χαρακτηριστικά στα παιδιά τους (γονιδιακούς δείκτες που σχετίζονται με άσθμα, παχυσαρκία, χαμηλή πνευμονική λειτουργία).
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο μπορεί να αποβεί πιο επικίνδυνο από το κάπνισμα επειδή είναι πιο δύσκολο να ξέρει κανείς πότε να το διακόψει. Οι καπνιστές τείνουν να βγαίνουν έξω από τους κλειστούς χώρους για να καπνίσουν και στη συνέχεια επιστρέφουν στην παρέα τους. Με το άτμισμα οι έφηβοι συνεχίζουν και εντός των κλειστών χώρων και είναι δύσκολο να γνωρίζουν για πόση ώρα κάνουν χρήση της συσκευής. Έτσι συχνά οδηγούνται σε υπερβολική κατανάλωση νικοτίνης.
To 2023, η Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία με ανακοίνωση της επισημαίνει τους σοβαρούς κινδύνους που κρύβει το ηλεκτρονικό τσιγάρο, με ή και χωρίς νικοτίνη. Ακόμα λοιπόν και χωρίς την ύπαρξη νικοτίνης, τα συστατικά των ηλεκτρονικών τσιγάρων, ιδίως οι αρωματικοί παράγοντες φέρουν κινδύνους που σχετίζονται με καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις. To 2019 υπολογίζεται ότι υπήρξαν 2900 νοσηλείες εφήβων στις ΗΠΑ με συμπτώματα σχετιζόμενα με τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου.
🎈Συμπερασματικά
• Δεν υπάρχει «ασφαλές» καπνικό προϊόν ούτε «ασφαλές» επίπεδο έκθεσης στη νικοτίνη.
• Η έναρξη του καπνίσματος σε μικρή ηλικία δημιουργεί μεγαλύτερη εξάρτηση. Οι έφηβοι που καπνίζουν έχουν μεγάλη πιθανότητα να δυσκολευτούν να το διακόψουν. Επίσης μεγάλη πιθανότητα να βιώσουν τις αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος αργότερα στη ζωή τους.
• Η οικογένεια παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στην πρόληψη χρήσης καπνού από τους εφήβους (αλλαγή καπνιστικής συμπεριφοράς των γονέων, αλλαγή γνώσεων και αντιλήψεων των γονέων σχετικά με το κάπνισμα, ενίσχυση και βελτίωση της επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης των μελών της οικογένειας).
• Το σχολείο μπορεί να παίξει και αυτό σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση των παιδιών για τους κινδύνους του καπνίσματος και του ατμίσματος. Μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία και τις δράσεις στο σχολικό περιβάλλον να εμπεδώσει στα παιδιά ότι το κάπνισμα δεν είναι απλά μία συνήθεια, είναι εξάρτηση και οδηγεί σε χρόνιες νόσους.