05/03/2018
📙 *टायफॉइड का होतो ?* 📙
टायफॉइडला विषमज्वर किंवा मुदतीचा ताप असेही म्हणतात. 'साल्मोनेला टायफी' नावाच्या जिवाणुंमुळे होणाऱ्या या रोगात रुग्णाला ताप येतो. हा ताप सुमारे तीन आठवडे राहतो. उपचार घेतल्यास मात्र रोग लवकर आटोक्यात येतो. उपचार न घेतल्यास रोगी मरण पावण्याची शक्यताही असते. या रोगात सतत जास्त ताप असतो, थकवाही जास्त येतो, पोट दुखते. दुसरे महत्त्वाचे म्हणजे साधारणत: कोणत्याही तापामध्ये नाडीचा दर वाढलेला असतो. विषमज्वरात मात्र तापाच्या मानाने नाडीचा दर कमी असतो. हे रोगाच्या निदानासाठी खूप महत्त्वाचे आहे.
टायफॉइड झालेल्या रुग्णाच्या विष्ठेतून या रोगाचे जीव जिवाणू बाहेर पडतात. या विष्ठेचा अन्न, पाणी किंवा हाताशी संपर्क येतो. असे दूषित अन्न, पाणी वापरणाऱ्या व्यक्तींच्या पोटात मग हे जीवाणू जातात. माशादेखील विष्ठेतील जीवाणू उघड्यावर ठेवलेल्या अन्नपदार्थांपर्यंत पोचवतात. निरोगी माणसाच्या आतड्यात हे जंतू पोहोचल्यानंतर लसिकाग्रंथीमध्ये वाढतात व तेथून रक्तात जातात. कालांतराने विषमज्वराची सर्व लक्षणे दिसून येतात. काही व्यक्तींच्या शरीरात जिवाणू प्रवेश करूनदेखील त्यांना रोग होत नाही. अशा व्यक्तींना आजार होत नसला, तरी त्या त्यांच्या संडासावाटे जिवाणू बाहेर टाकत असतात. यांना रोगवाहक असे म्हणतात. कधीकधी विषमज्वराचे जिवाणू मेंदूत शिरतात व अश्यावेळी व्यक्तीचे मरण ओढवू शकते. या रोगात आतड्यांची शक्ती क्षीण होते व त्यांना व्रण (अल्सर) होतात. आतड्यांवर जास्त ताण पडल्यास फाटण्याची शक्यता असते. अशा वेळी पोटात रक्तस्राव होतो व नंतर जंतूसंसर्ग होऊन रुग्ण दगावतो. हे टाळण्यासाठी टायफॉइडच्या रुग्णाने थोडे बरे वाटले तरी संपूर्ण विश्रांती घ्यावी, अन्यथा गुंतागुंती होऊ शकतात.
विषमज्वराचे निदान रक्त, विष्ठा यांच्या तपासणीद्वारे खात्रीशीरपणे करता येते. विषमज्वरावर सेप्ट्राॅन, क्लोरॅम्फेनिकाॅल, अॅम्पीसिलीन अशी परिणामकारक औषधे उपलब्ध आहेत. विषमज्वराच्या रुग्णाला संपूर्ण विश्रांतीचा सल्ला घ्यावा द्यावा. तसेच हलका, पातळ आहार द्यावा. अॅस्पिरीनची गोळी देऊ नये, कारण त्यामुळे आतड्याला छिद्र पडण्याची शक्यता असते.
विषमज्वराच्या प्रतिबंधासाठी तोंडाने घ्यावयाची, तसेच इंजेक्शनने देण्याची अशा दोन्ही प्रकारच्या प्रभावी लसी उपलब्ध आहेत. पण महत्त्वाचे म्हणजे खाण्यापूर्वी हात साबण व पाण्याने स्वच्छ धुणे, तसेच अन्न व पाणी यांना जंतुसंसर्ग होणार नाही याची काळजी घेणे !
धर्मेश जि.बच्छाव
माऊली क्लिनिकल लॅब,साकूर
(संगमनेर) 9766906657.
