05/11/2025
तुमच्याही मुलांमध्ये हि लक्षणे आहेत का? पालकांनी कोणती काळजी घ्यावी, जाणून घ्या एका क्लिकवर
ऑटिझम (Autism Spectrum Disorder - ASD) म्हणजे काय याबद्दल आजकाल बरीच माहिती सोशल मीडियावरून आपण समजून घेतो. एवढंच नाही तरी आजकाल पालक याबद्दल जागृत होताना दिसत आहेत. मात्र अजूनही मुलांमधील ऑटिझमची सुरुवातीची लक्षणे ओळखणे अनेकांना कधीं जात आहेत. तुमच्या मुलांमधील बदल तुम्हाला ओळखता येत नसतील किंवा सुरुवातीची चिन्हे ओळखता येत नसतील तर हि माहिती तुमच्यासाठी खूप महत्वपूर्ण आहे.
ऑटिझम हा मेंदूच्या विकासाशी संबंधित विकार (Neurodevelopmental Disorder) आहे, जो मुलांच्या संवाद, सामाजिक कौशल्ये आणि वर्तन यावर परिणाम करतो.लवकर निदान आणि उपचार केल्यास मुलाचे जीवनमान सुधारू शकते. म्हणूनच पालकांनी सुरुवातीच्या लक्षणांकडे बारकाईने लक्ष देणे आवश्यक आहे. आमच्या निर्मल हॉस्पिटलच्या डॉ. माधुरी यांनी याबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे. सुरुवातीला ऑटिझम म्हणजे काय हे सविस्तर जाणून घेऊया.
ऑटिझम म्हणजे काय?
ऑटिझम म्हणजे हा एक "स्पेक्ट्रम डिसऑर्डर" आहे. याची लक्षणे आणि तीव्रता वेगवेगळ्या मुलांमध्ये भिन्न असू शकते. काही मुलांमध्ये ती अत्यंत सौम्य असू शकते तर काही मुलांमध्ये ती तीव्र स्वरूपाची देखील असू शकते. ऑटिझम म्हणजे बुद्धीचा अभाव नव्हे, तर मेंदूच्या कार्यप्रणालीतील वेगळेपण. अशा मुलांकडे वेगळ्या नजरेने पाहण्याऐवजी समजून घेणे आणि स्वीकारणे ही समाज, पालक आणि शिक्षकांची खरी जबाबदारी आहे.
मुलांमधील ऑटिझमची सुरुवातीची लक्षणे
१️) संवाद आणि प्रतिसाद (Communication & Response)
मुलगा / मुलगी नाव घेतल्यावर प्रतिसाद देत नाही.
डोळ्यांत डोळे घालून पाहत नाही.
काहीवेळा ऐकू येत नाही असं वाटतं पण कान ठीक असतात.
बोलायला उशीर होतो, शब्द कमी वापरतो किंवा बोललेलं पुनःपुन्हा म्हणतो (Echolalia).
हावभाव (gesture) जसे की हात दाखवणे, बाय-बाय करणे, नाही/हो दाखवणे. या कृती करत नाही.
इशारे समजत नाहीत. कुणी बोट दाखवलं तरी तिकडे पाहत नाही
२) सामाजिक वर्तन (Social Interaction)
इतर मुलांशी खेळायला आवडत नाही.
एकट्याने खेळतो, इतरांकडे दुर्लक्ष करतो.
हसत नाही, सामोरे गेल्यावर आनंद दाखवत नाही.
संवाद सुरू करत नाही किंवा खेळात भाग घेत नाही.
संवेदना कमी/जास्त असतात. इतरांच्या भावनांना प्रतिसाद नाही किंवा अति प्रतिसाद देणे.
३) पुनरावृत्तीचे वर्तन (Repetitive Behaviour)
हात हलवणे (Hand flapping), डोके हलवणे, उड्या मारणे सतत करतो.
वस्तू ओळीने लावतो, फिरवतो किंवा सतत एकच खेळ पुन्हा पुन्हा करतो.
ठराविक रूटीन बदलल्यावर राग किंवा अस्वस्थता दाखवतो.
काही वस्तूंना अतिव आकर्षण (fixation) . उदा. पंखा, बल्ब, चाकं, जाहिराती.
४) संवेदनाक्षमता (Sensory Difficulties)
मोठा आवाज, प्रकाश, स्पर्श, केस कापणे, कपडे बदलणे यावरून चिडचिड होते.
काही मुलांना मात्र प्रखर आवाज, गरम-थंड जाणवत नाही.
सतत एखादी वस्तू हातात फिरवणे, प्रकाशाकडे बघत राहणे अशा सवयी.
५️) अन्न, झोप आणि दैनंदिन सवयी
भूक कमी, काही विशिष्ट अन्नच खातो.
झोपेची अडचण, रात्री वारंवार उठतो किंवा झोप लागत नाही.
टॉयलेट ट्रेनिंग उशिरा होते.
रूटीनमध्ये बदल आवडत नाही. ठरलेली वेळ बदलली की रागावतो.
६️) कल्पनाशक्तीचा अभाव (Lack of Imaginative Play)
कल्पनारम्य खेळ (pretend play) करत नाही.
उदा. बाहुलीला जेवण घालणे, डॉक्टर-डॉक्टर खेळ, फोनवर बोलण्याचा अभिनय.
खेळण्यातून संवाद न घडता फक्त फिरवतो, टकटक करतो, उडवतो.
७️) मोटर वर्तन आणि शारीरिक लक्षणे
चालण्यात/धावण्यात असंतुलन.
टो-वॉकिंग (पायाच्या बोटांवर चालणे).
फिजिकल टच आवडत नाही किंवा उलट खूप घट्ट मिठी मागतो.
फिजिकल रेस्टलेसनेस. सतत हालचाल, बसू शकत नाही.
८️) शिकणे आणि लक्ष (Learning & Attention)
एकाग्रता कमी, सूचना ऐकून पूर्ण करत नाही.
वस्तूंचे कार्य समजण्यात उशीर.
लहान वयातच काही गोष्टी (alphabet, numbers) पाठ करतो पण अर्थ समजत नाही.
९️) भावनिक वर्तन (Emotional & Behavioural Signs)
राग आल्यावर वस्तू फेकणे, किंचाळणे, स्वतःला इजा देणे.
हसणे, रडणे, ओरडणे हे कोणत्याही कारणाशिवाय होते.
भावनांचा अचानक बदल (mood swings) दिसतो.
पालकांनी काय करावे?
-वरची कोणतीही २-३ लक्षणे सातत्याने दिसत असल्यास ताबडतोब तज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
-बाल मानसोपचारतज्ञ, ऑटिझम तज्ज्ञ, स्पीच थेरपिस्ट, ऑक्युपेशनल थेरपिस्ट यांच्याकडे मूल्यांकन करून घ्यावे.
-लवकर निदान झाल्यास ABA, OT, Speech Therapy, Sensory Integration यासारख्या उपचारांमुळे मोठी सुधारणा होते.
-पालकांनी थेरपी टीमसोबत नियमित संवाद ठेवावा.
ऑटिझमची पहिली चिन्हे साधारणतः १८ महिने ते ३ वर्षांच्या वयोगटात दिसतात.जितक्या लवकर पालक ओळखतील आणि थेरपी सुरू करतील, तितका मुलाच्या विकासाचा आणि सामाजिक सहभागाचा वेग अधिक चांगला राहतो.
वरील लक्षणे तुमच्या मुलांमध्ये आढळ्यास आमच्या निर्मल हॉस्पिटल, ऑटिझम सेंटरला भेट द्या किंवा खाली संपर्क नंबर दिला आहे त्यावरती तुम्ही कॉल करू शकता. याचबरोबर अधिक माहितीसाठी आमच्या निर्मल हॉस्पिटल मिरज या युट्युब चॅनेलला भेट देऊ शकता.
अधिक माहितीसाठी संपर्क :
📍 निर्मल हॉस्पिटल, स्टेशन रोड, मिरज
📞 9922646566 | 9028081339 | 9028009476 | 8083608083
Please, Like, Share & Subscribe
