03/11/2025
كەسایەتیا ساخلەم د زکێ دایکا دووگیاندا
دەست پێدکەت وئاڤا دبیت (پ.د.عبدالباقی احمد)
گەلەک ڤەکولینێن زانستی ل سەردایکێن دووگیان و کارتێکرنێن نەخوشیێن دەروونی د پاشەروژێ دا ل زاروک و گەنجان کرینه .
بونموونە: ئەو دایکێن توشی خەموکیێ(1) یان دودلى (3)بوینە د دەمێ دووگیانیێدا، د مەترسیا هەبوونا زاروکێن بەروەخت دبن وکارتێکرنێ د وەرارا وان دکەت یان دژیێ گەنجاتیێ توشی نەخوشیێن دەروونی دبن.
ل کوردستانێ ژی ڤەکولینێن زانستی ل سەر ساخلەمیا دەروونا زاروکا و گەنجان بوجارا ئێکێ ل سالێن 1991-2001 هاتینە ئەنجامدان و گرنگیا هەبوونا دایک و باب وخێزانێ بو پاراستنا ساخلەمیا دەروونا زاروک و گەنجان هەتیە دیارکرن(2).
ل گەلەک وەلاتان ژی ڤەکولینێن زانستى ل سەر دایکێن دووگیان و کارتێکرنێن نەخوشێن دەروونى کرینە و دئەنجامدا نە خوشێین دەروونى ل پاشەروژێ دا ل دەڤ زاروک و گەنجان دیاربووینە(4،5) .
جفاکەکێ ساخلەم پێدفى ب هەبوونا تاکە کەسێن ساخلەمە و ئەڤ ساخلەمییە پێدفیە ل سەرەتا یا ژیانێ، ئانکو دزکێ دایکێن دووگیان دابهێتە ب دەست ڤەئینان.
ژ بو گەهشتن ب ئارمانجا مەزن و هەبوونا زاروک و گەنجێن ساخلەم، کو هێڤێنێ هەبوونا جفاکەکێ ساخلەم و پێشکەفتی نە، پێدفیە ل هەمی بنگەهـ و سەنتەرێن ساخلەمیێ گرنگیەکا زور و باش و نێزیک بدەنە سەخبێریا دایکێن دووگیان ژلایێ جەستەیی و دەروونی ڤە.
بو ڤێ چەندێ پێدفیە خولێن تایبەت بو نوژدارێن پەیوەندیدار د فی بواری دا بهێنە رێکخستن داکو خەونا مە ژ بو هەبوونا جفاکەک و وەلاتەکێ ساخلەم و پێشکەفتی ببیتە راستیەکا ژیانێ.
1- Ahmad A(1990) Childhood trauma and post traumatic stress disorder in Kurdistan. Stockholm (Sweden): Upsala University .
2- Ahmad A ( 2021) Metin house annual report in Kurdistan. Kurdistan (Iraq):Duhok University.
https://cdn.fbsbx.com/v/t59.2708-21/377054603_1048358829701893_5675487943457235157_n.pdf/4-Ahmad-A.-MHH-Annual-report-2021.-pdf.pdf?_nc_cat=108&ccb=1-7&_nc_sid=2b0e22&_nc_ohc=h1K8fHPIVIsAX8k4Irh&_nc_ht=cdn.fbsbx.com&oh=03_AdSudyDuoRGqDezmZH3fBNzrd5GCJrYJCfrd-7fxi1-pvQ&oe=6556619B&dl=1
3- Hito A (2007) زاروكێن ترومادار (Kurdish translation) in Kurdistan.Kurdistan (Iraq): Duhok University.
4- Kadri-Ann K,Ketevan M, Simi M, etc… (2023)The impact of prenatal depressive and anxious symptoms on child emotional and behavioral trajectories in the French EDEN Cohort. Journal of clinical medicine 12 (3), P.15.
5-Stephanie von H, Nigel R, Emma T (2022) Mental health around pregnancy and child development from early childhood to adolescence in Avon of England. Labour Economics vol 78.
