On st

19/06/2022

▫️پەتای کۆلێرا :

▫️نەخۆشیەکی بەکتریایی توندی ڕیخوڵەکانە، بەهۆی بەکتریای ڤیبریۆ کۆلێرا ڕوو دەدات.

▫️ بەڕێگەی خواردنەوە وخواردنی پێس بوو بە بەکتریاکە بڵاودەبێتەوە

▫️زۆربەی حاڵەتەکان بێ نیشانەن یان سوکن بەڵام تا دوو هەفتە توشبوەکان میکرۆبەکە لەگەڵ پیسایی فڕێدەدەن و بڵاویدەکەنەوە و خەڵکی تر توشدەکەن

▫️بەشێک لە نەخۆشەکان بەتوندی و قورسی توشدەبن و لەماوەیەکی کەمدا ووشکدەبنەوە بەهۆی سکچوونی توند و ڕشانەوە ،ئەوانە مەترسیان لەسەرە و پێویستە خێرا چارەسەربکرێن و شلەمەنی و ژیناویان پێبدرێت.

▫️هەموو کەسێک و هەموو تەمەنێک لەوانەیە توشبن بەڵام لە منداڵ و بەساڵاچوان و ئەوانەی نەخۆشیتریان هەیە دەکرێت قورستر بێت.

▫️ترشی ناو گەدە ،بەرگریەکی سروشتی باشە بۆ ڕێگری لە توشبوون چونکە بەکتریاکە بەرگەی ترشی ناو گەدە ناگرێت ولەنێو دەچێت لەبەر ئەوە ئەوانەی ترشی نێوگەدەیان کەمە وەک منداڵ و بەساڵاچوان وئەوانەی دەرمانی دژە ترشەکان وەردەگرن وەک ئەنتی ئەسید و ئۆمیپڕازۆڵ ... ئەگەری توشبوونیان زیاترە.

▫️خۆپارێزی بە پاک وخاوێنی گشتی و کەسی دەبێت وە دەستشوشتن بەئاو وسابوون پێش نان خواردن و ئامادەکردنی خواردن وە دوای دەرچوون لە ئاودەست.

▫️ دوورکەوتنەوە لە خواردن و خواردنەوە لەدەرەوە و لەچێشخانەکان. بەتایبەتی سەوزە و میوە و زەڵاتە .

▫️ لەماڵەوە ، لەو ماوەیە خۆت دوور بگرە لە سەوزەی گەڵادار وەک کەرەوز و تەڕەتولە ... چونکە پاکردنەوەیان قورسە
ئەو سەوزە و میوانە بخۆن کە پەلکیان لێدەکرێتەوە و بە پەلکەوە ناخورێن .

▫️ئەگەر دڵنیا نیت لەپاکی ئاوی بەلۆعە ، پێویستە ئاوەکە بکوڵێنیت یان ئاوی بوتڵی پاک بەکاربێت بۆ خواردنەوە و ددانشۆردن و چێشتلێنان .
▫️ئاگاداری منداڵەکانتان بن خواردن و خواردنەوەی سەر عارەبانەکان نەکڕن.

▫️ ئەگەر توشی سکچوون بوون ، لەماڵەوە پشووبدەن ، ئاو وشلەمەنی پاک و ژیناو (موغەزی پاکەت لەنێو چوار پەرداغ ئاوی پاک ئامادەکراو)
بخۆوە تاوەکو ووشک نەبیەوە.
زوو زوو دەستت بەئاو وسابوون بشۆ.
ئەگەر هەستت بە بێهێزی و سەرسورە و گێژبوون کرد ،سەردانی نەخۆشخانە بکە پێش ئەوەی تەواو بێهێز بیت.

▫️ بڵاوبونەوەی کۆلێڕا پەیامێکە بۆ خراپی و ناتەندروستی سیستەمی ئاو وئاوەڕۆ ، لاوازی سیستەمی چاودێری و بەدواداچوون وە کەمی هۆشیاری خەڵک.

بەھیوای لەشساغی بۆ هەموو لایەک ✨✨

د خالس

18/06/2022

قورحەی گەدە و دوانزەگرێ
Peptic ulcer

نەخۆشی قورحە: بریتیە لە دروستبوونی برین لەسەر پەردەی ناوەوەی ڕیخۆڵەی دوانزەگرێ و گەدە، هەندێک جار بەشی کۆتایی سورێنچکیش دەگرێتەوە.

🔹 لە سەرەتادا نەخۆشییەکە بێزار کەرە، مەترسیدار نیە،نەخۆشەکە هەست بە ئازارێکی وەک سوتانەوەی بەشی سەرەوەی سکی دەکات، دڵی تێکدەچێت، ئەگەر هەیە بڕشێتەوە.
نەخۆشیەکە بەردەوام نیە، دێت و دەڕوات،جاری وا هەیە بۆ ماوەی هەفتەیەک نەخۆشەکە بەگیردەهێنێت، دوای مانگێک دوو مانگ جارێکی تر نەخۆش دووچاری هەمان نیشانەی بیزارکەر دەکاتەوە.
▪️ئەگەر برینی پەردەی ناوەوەی دوانزەگرێ و گەدە زوو چارەسەر نەکرێت، یان ئەگەر نەخۆشەکە جگەرە بکێشیت، برینەکە سارێژ نابێت و گەورە و قوڵدەبێت،لە نەخۆشیەکی بێزارکەرەوە دەبێت بە نەخۆشییەکی مەترسیدار

♦️ بە هۆی ئەم ماکە خراپانەی خوارەوە:
🔸ئەگەر هەیە نەخۆشەکە دووچاری خوێنبەربوونی ناوەوەی ریخۆڵەکان ببێت،رەنگی نەخۆشەکە زەرد دەبێت،لێدانی دڵی خێرا دەبێت،فشارخوێنی دادەبەزێت،لەوانەیە خوێن بێنێتەوە( برشێتەوە)، یان لە پیسایدا خوین دابنێ وپیاسایەکەی رەشببێت.ئەگەر نەخۆشەکە زوو سەردانی پزیشک نەکات و خوێنی پێنەدرێت و خوێنەبربونەکەی نەوەستێنریت،ژیانی دەکەوێتە مەترسییەوە.

🔸ئەگەر هەیە برینەکە هەمو دیواری دوانزەگرێ و گەدە بگرێتەوە و کونی بکات و ڕیخۆڵەی بتەقێت،شلەمەنیەکانی گەدە و دوانزەگرێ بڕژێنە ناو سکی نەخۆشەکەوە،نەخۆشەکە دووچاری ئازارێکی زۆر و گرانی ناوسک دەبێت،ڕەنگی تێکدەچێت،ئەگەر دەست بخەیتە سەرسکی، هەست بە ئازارێکی توند دەکات،لێدانی دڵی خێرا دەبێت،فشارخوێنی دادەبەزێت.
لەم کاتەدا دەبێت نەخۆشەکە بە زووترین کات لە نەخۆشخانە نەشتەرگەری بۆ بکرێت،ناو سکی پاک بکرێتەوە و بشۆرێت، کونی تەقینی گەدە و ریخۆڵەی بۆ بدورێتەوە، دوای نەشتەرگەری چارەسەری بۆ دابنرێت بۆ ئەوەی جارێکی تر ڕیخۆڵەی نەتەقێتەوە.

🔸گیرانی ڕیخۆڵەی دوانزە گرێ،ئەگەر قورحەی دوانزەگرێ زوو چارسەر نەکرێت،نەخۆشیەکە دەبێتە نەخۆشیەکی درێژخایەن،برین دروستکردن و چاکبونەوەی نیوەچڵی برینەکە دەستپیدەکات،ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی هەڵئاوسان و گرێی دوانزەگرێ، دەروازەی نێوان گەدە و ڕیخۆڵە دەگرێت، خواردن و شلەمانی لە گەدەوە بەرەو ڕیخۆڵەکان سەرناکات و لە ناو گەدەدا دەمێنێتەوە،گەدەی نەخۆشەکە دەکشێت، خواردن هەرس ناکات،دەڕشێتەوە،جەستەی وشک دەبێتەوە، لاواز دەبێت و کانزاکانی لەشی کەمدەبنەوە و مەترسی لەسەر ژیانی دروستدەبێت.
‼️ هۆکاری سەرەکی برینی دوانزەگرێ و گەدە:

بەکتریای ئیچ پایلۆرییە، H.Pylori . هۆکارێکی تری قورحە خواردنی هەندێک دەرمانە دوور لە رێنمایی پزیشک وەک ڤۆلتارین و برۆفین و ئەسپرین.هەندێ نەخۆشی تری کۆئەندامی هەرس هەن کە دەبنە هۆی زۆربوونی ترشەڵۆکەی گەدە، ئەوانیش قورحەی گەدە و دوانزەگرێ دروستدەکەن.
لەبەر ئەوەی بەکتریای H.Pylori لە کۆتاییەکانی سەدەی بیستدا لە لایەن زاناکانی بواری پزیشکیەوە وەک هۆکاری سەرەکی قورحە دۆزرایەوە، ئەم بەکتریاییە بە دەرمان لە ناودەبرێت،ڕێژەی قورحە لە چاو جاراندا کەم بۆتەوە، وە ڕێژەی نەشتەرگەریش بۆ چارەسەری قورحە کەمبۆتەوە.

د. سۆران محمد غريب
پسپۆری ھەناوی و رۆماتیزم و فەقەرات

11/06/2022

11/06/2022

یەکەم تووشبووی حالەتی تای خوێنبەربوون لە هەرێمی کوردستان گیان لەدەستدا …

09/06/2022

چەند ڕێنمایی تەندروستی بۆ ئەوەی بە دوور بی لە ئازاری دوای ددان کێشان و هەوکردنی شوێنی ددانە کێشراوەکە.

🔸گازگرتن لەو لۆکەیەی کە لەسەر برینەکە دادەنرێ بۆ ماوەی ٤٥ خولەک (ئەگەر دوای ٤٥ خولەکەکە برینەکە هەر خوێنی لێهات دووبارە پارچەیەکی تری لۆکە لەسەر دابێ بۆ ماوەی ٤٥ خولەکی تر).

🔸دوورکەوتنەوە لە خواردنی ڕەق و گەرم و خواردنی شتی سارد لە ڕۆژی کێشانەکە.

🔸هەتا ٢٤ کاتژمێر بە هیچ شێوەیەک غەرغەرە ناکەیت و ئاو لە دەمت وەرنادەیت ( بۆئەوەی خوێنەکە لە شوێنی برینەکە بمەیێت و زوتر ساڕێژی برینەکە دەکات)

🔸دوای ٢٤ کاتژمێر غەرغەڕەکردن بە خوێواوک ( نیو کەوچکی چا خوێ لەگەڵ پەرداخێک ئاوی شلەتێن ) و دوای جەمەکان بۆ پاککردنەوەی شوێنی برینەکە .

🔸دوورکەوتنەوە لە هەر وەرزشێک و چالاکییەکی قورس بۆ ماوەی ٣ بۆ ٤ ڕۆژ.

🔸دوورکەوتنەوە لە جگەرەکێشان بەلایەنی کەم هەتا ٥ ڕۆژ دوای کێشانی ددانەکە.

د. جلال قادر
پزیشکی پسپۆڕی ددان

05/06/2022

نەخۆشی شەکرەی حاڵەتێکە کە تیایدا ئەو خواردنانەی نەخۆشەکە دەیخوات بەشێوەیەکی راستەوخۆ کاریگەری لەسەر رێژەی شەکر دەبێت لە خوێنیدا.
لە بابەتێکی ماڵپەڕی "روسیا تودەی"، خراپترین خواردنەکانی ژەمی ئێوارە بۆ نەخۆشانی شەکرەی جۆری دووەم، ئەم خواردنانەن:
- دانەوێڵە شیرینەکانی ژەمی بەیانی
- ئەو خواردنەوانەی بڕێکی زۆر شەکر لە پێکهاتەکەیاندا هەیە
- خواردنەکانی تایبەت بە ژەمە سووکەکان وەک پسکیت و هەویرەمەنیەکان.
لە هەمان بابەتدا و لەلایەکی ترەوە ئاماژە بە چەند جێگرەوەیەکی باشی ئەو خواردنە خراپانە دراوە بۆ نەخۆشانی شەکرەی جۆری دووەم، ئەوانیش:
- سپێناخ و ئۆملێت
- هێلکە و ماسی سەلەمۆنی سوتاو(بە دوکەڵ سوتێنراو)
- شوفان و میوە و پاقلەمەنیەکان

01/06/2022

چی دەربارەی خوێی هیمالایا دەزانیت ؟

ئەم خوێیە لە کانەکانی زنجیرە چیاکانی هیمالایا لە وڵاتی پاکستان بەرهەم دەهێنرێت و لە لایەن خەڵکییەوە زیاتر بە خوێی پەمەیی ناسراوە
بەرهەمهێنانی خوێکە دەستکرد نییە بەڵکو سروشتییە لە شێوەی تاشە بەرد لە کانەکانی چیاکە دەهێنرێنە دەرەو و جیاوازییەکی زۆری هەیە لەگەڵ ئەو خوێیەی بەکاری دەهێنین ،

بەشێوەیەکی گشتی ئەم خوێیە لە زۆربەی وڵاتەکاندا بەکار دێت و کۆمەڵێک سودی باشی هەیە بۆ مرۆڤ

خوێی هیمالایە یارمەتیدەرێکی باشە بۆ نەهێشتنی زیپکە و پەڵەی سەر پێست و هەرس کردنی خۆراک باشدەکات و تەنگە نەفەسی و ڕەبۆ لە ناو دەبات وە ئەو کەسانەی کە کێشیان زیادە دەتوانن لە ڕێگەی بەکارهێنانی ئەم خوێیەوە ئاسانتر کێشیان دابەزێنن، بەهۆی ئەوەی هیچ مادەیەکی زیان بەخشی تێدا نییە و سروشتییە

31/05/2022

لەکاتی گازگرتنی مار، چی بکەین و چی نەکەین؟

مار ئەو گیاندارە خشۆکە بێ پێیەی کە لە دێر زەمانەوە مرۆڤ لێی ترساوە بە هۆی گازگرتنی وە ژەهرە کوشندەکەی ئەوەش بزانین کە زیاتر لە سێ هەزار جۆری هەیە وە حەوت سەد جۆری ژەهراوییە.

لە سەرتاسەری جیهان ساڵانه زیاتر لە پێنج ملیۆن کەس تووشی گەستنی مار دەبن وە لەم ڕێژەیە نزیکەی سەدوپەنجا بۆ دووسەد هەزار کەسیان گیان لە دەست دەدەن.

بە هۆی هاتنی وەرزی گەرما گازگرتنی مار زیاد دەکات بە تایبەتی لە لادێ کان وە شوێنە گەشتیارییەکان وە پێویستە بزانین لەو کاتە چۆن هەڵسوکەوت بکەین و چۆن بتوانین فریاگوزاری سەرەتایی بۆ کەسێک بکەین کە مار گازی لێ گرتووە.

بەڵێ مار پێوەنادات بەڵکوو گاز دەگریت بە هۆی دوو ددانی پێشەوەی پێست بریندار دەکات و ژەهرەکەی کە لە ژێر ددانەکانی لەناو کیسێکە دەڕێژنتە ژێر پێستی کەسی گاز گرتوو وە زۆرترین ئەندام کە بەر گازگرتنی مار دەکەوێت قاچ و دەستە.

نیشانە زەقەکانی مار گەستن بریتین لە : دیار بوونی شوێنی گازگرتن وەکوو دوو برینی بچوکی بازنەیی نزیک لە یەک ، موروولە کردن، خوران ، سوور بوونەوە ، شوێنەکە ڕەنگی دەگۆڕێت ، دەست دەکات بە ئاوسان لەگەل هەبوونی ئازارێکی زۆر

لە ئەگەری توندی ژەهراوی بوون گۆڕانکاری لە پاڵەپەستۆی خوێن، لێدانی دڵ وە گەرمی جەستە ڕوو دەدات لەوانەیە ڕشانەوە، هەناسە توندی، سەرسووڕە، لیکاو کردن ، بێهۆش بوون وە ڕاوەستانی دڵی لەگەل بێت.

چی بکەین و چی نەکەین

۱- پێش هەموو شتێک نابێ هەراسان و مشەوەش بین وە بە لەسەر خۆیی و دڵ دانەوەی کەسە تووش بووەکە دەست پێ بکەین.

۲- نابێ ڕەفتاری ئەوها بکەین کەسەکە تووشی دڵەڕاوکێ و ترس بکات وەکوو قیژاندن و هاوار کردن وە نەبینە هۆکار بۆ زیاتر شلەژانی نەخۆش.

۳- پێویستە یارمەتی کەسی تووشبوو بدەین نەوەک بە دوای مارەکە ڕابکەین بە مەبەستی کوشتنی ڕەنگە ئەمەیان ببێتە هۆی گاز گرتنی کەسێکی تر یان رووداوێکی تر.

٤- هەموو جۆرە خشڵێک وەکوو ئەلقە ، گوستیلە ، بازنە و کاتژمێر وە هەروها جلی تەسک لابدرێت پێش ئەوەی شوێنی گاز گرتنەکە دەست بە ئاوسان بکات.

٥- ئەبێ شوێنی گازگرتنەکە بەرز بکرێتەوە بەڵام بە مەرجێک بەرزتر نەبێت ئاستی دڵ ،بۆ نموونە ئەگەر شوێنی گەستنەکە قاچە ئەتوانرێت کەسەکە دابنیشرێت و قاچ تا نزیک ئاستی د ی بەرز بکرێتەوە.

٦- نەخۆش بە هیچ جۆرێک نەجوولێنرێت تا خێرایی مژینی ژەهر زۆر کەم کرێتەوە.

٧- بە هیچ جۆرێک نابێ شوێنەکە بریندار بکرێت.

٨- نابێ هیچ کەسێک هەلبستیت بە مژینی شوێنی گازگرتنەکە بە بیانووی دەرهێنانی ژەهر.

٩- ئەگەر گازگرتنەکە لە دەست یان قاچ بێت باشتر وایە نەبەسترێتەوە بە تایبەتی نابێ زۆر توند ببەسترێتەوە وە نابێ پاڵەپەستۆ لەسەر دەست یان قاچ دروست بکات.

١٠- نابێ بەفر یان هیچ ساردییەک لەسەر شوێنەکە دابنرێت.

١١- نابێ هیچ جۆرە شلەمەنییەک وەکوو شیر، قاوە یان خوارنەوەی کحولی بە نەخۆشەکە بدرێت.

١٢- نابێ هەولی ڕشاندنەوەی کەسەکە بدرێت.

١٣- شوێنەکە بە ئاو و سابوون پاک بکرێتەوە وە باشتر وایە بە پارچە پەڕۆیەکی پاک و وشک دابپۆشرێت.

١٤- گەیاندنی خێرای تووشبوو بۆ نەخۆشخانەی فریاکەوتن بۆ چارەسەری کۆتایی و پێدانی دژە ژەهر ئەگەر پێویستی کرد بە پێی ڕێنمایی پزیشک وە لە کاتی گواستنەوەی نەخۆش بۆ نەخۆشخانە زۆریش خێرا نەبین تا دوور بین لە رووداوی نەخوازراوی ئۆتۆمبێل.

هەندێک جۆری مار گاز دەگرێت بێ ئەوەی ژەهری هەبێت کە پێی دەگوترێ " گازگرتنی وشک " کە تەنها ئازار و هەندێک سوور بوونەوەی هەیە تەنانەت لەو کاتەش هەر دەبێ کەسەکە بگوازرێتەوە بۆ نەخۆشخانە وە لە ژێر چاودێری پزیشکی بێت.

بە هیوای ئەوەی هەموو لایەک دوور بن لە گاز گرتنی مار.

دکتۆر سەمیر قادر خۆشناو
پسپۆڕی پزیشکی فریاکەوتن

29/05/2022

نەخۆشی بەهجەت

نەخۆشی بەهجەت حاڵەتی هێرشكردنی كۆئەندامی بەرگری لەشی مرۆڤە بۆ سەر ڕەگەكان و دەبێتە هۆی ( vasculitis ) و تووشی هەندێك لە بەشەكانی لەش دەبێت و بەتایبەتی تووشی ناودەم دەبێت و لە ڕیزبەندی نەخۆشیەكانی ڕۆماتیزمە دادەنرێت.

نەخۆشی بەهجەت زیاتر تووشی ئەو كەسانە دەبێت، كە لەژێر كاریگەری ئاو و هەوای دەریای ناوەڕاستدان واتە ئەم نەخۆشیە زۆرتر لە ڕۆژهەڵاتی ناوەراست هەیە و زۆرتر دووچاری كەسانی گەنج دەبێتەوە بەتایبەتی لە ژناندا زیاتر بەدیدەكرێت بە بەراورد بە ڕەگەزی نێرینە .

ئەم نەخۆشیە یەكەم جار لە ساڵی (1924) لەلایەن پسپۆڕێكەوە بەناوی (هۆڵیوس بەهجەت) لە یەكێك لە نەخۆشەكاندا بەدی كردووە .

لەوبارەوە د. زانا محمد عەباس ؛پسپۆڕی نەخۆشیەكانی پێست لە سەنتەری ڕاوێژكاری عەلی كەمال؛ دەربارەی ئەم نەخوشیە بۆ ماڵپەڕی بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی دەڵێت: "یەكێك لە دەركەوتە گرنگەكانی ئەم نەخۆشیە دروستبوونی برینی ناودەمە و هەروەها هەوكردنی كۆئەندامی زاوزێ و توێژاڵی چاو لەگەڵ دروست بوونی برینی سەر پێست، ئەم نەخۆشیە ئازاربەخش دەبێت بۆ كەسانی تووشبوو".

ڕاشیگەیاندووە، زوو چارەسەرنەكردنی ئەم نەخۆشیە دەبێتە هۆی تەشەنەكردن لە هەموو بەشەكانی لەش و بەتایبەت دەبێتە هۆی هەوكردنی تۆڕی چاو و ئەمەش 20%ی تووشبوان دووچاری نابینایی دەكات .

د.زانا لەبارەی چارەسەری نەخۆشیەكەوە ئەوەی خستە ڕوو، ئەم نەخۆشیە بە وەرگرتنی دەرمانی (ASPRIN-COLCHICINE PREDNISOLON) چارەسەر دەكرێت.

28/05/2022

فتقی برین (فتق جراحی):
فتق بریتیە لە بونی لاوازییەک/ بۆشاییەک لە دیواری ماسولکەیی لەش (بە زۆری دیواری سك) کە بە هۆیەوە ئەندامەکانی ناوەوە ناو بە ناو دەردەپەڕن و دەجوڵێنەوە، یان پێچ دەخۆن لە دەرەوە و دەبێتە گیرانی فتق.
فتقی برین ئەو لاوازییەیە لە دیواری سك کە بەهۆی بڕڕاوی پێشتر دروست دەبێت کە نەشتەرگەری لێوەی کراوە، بۆ نمونە فتقی برینی ریخۆڵە کوێرە. دو هۆکاری سەرەکی هەیە: نەخۆش (باری تەندروستی: جگەرەكێشان، شەکرە، بەدخۆراکی، شێرپەنجە، لاوازی گورچیلە، لاوازی دیواری سك، زۆر پەستان خستنە سەر شوێنی نەشتەرگەری وەکو کۆکە و قەبزی یان هەڵگرتنی قۆرسایی)، هەروەها هۆکاری دوەم نەشتەرگەری: (شێوازی دورینەوە، جۆری مادەی دورینەوەکەو بەهێزییەکەی، درێژخایەنی نەشتەرگەری و خوێنبەربون). کاتی دروست بونی فتق دەشێت لەو ساتەوە بێت کە نەشتەرگەرییەکە دەکرێت، هەتا تەمەنی نەخۆش، چونکە هیچ بڕڕاوییەک لە لەشی مرۆڤ بە ئەندازەی پێش نەشتەرگەری بەهێز نابێتەوە. بە گشتی پاش ٣ ساڵ ڕودانی فتق دەگاتە کەمترین ئەگەر.
چارەسەر بریتییە لە نەشتەرگەری. یاخود بەستنی قایش وەکو پاڵپشت هەتا کاتی گونجاو بۆ نەشتەرگەری.