What are the opening hours?

Monday 09:00 - 23:00 Tuesday 09:00 - 23:00 Wednesday 09:00 - 23:00 Thursday 09:00 - 23:00 Friday 09:00 - 23:00 Saturday 09:00 - 23:00 Sunday 09:00 - 23:00

https://www.facebook.com/110909271612719/

Medical information, Erbil, Irbil (2025)

15/03/2023

Folic Acid deficiency
پوختە:
فۆلیک ئەسید یان کەمی فۆلات حاڵەتێکە کە بە نەبوونی بڕێکی تەواو لە ترشی فۆلیکە لە خوێن دادەنرێت. ترشی فۆلیک یان ڤیتامین b12جۆرێکە لە ڤیتامینB ، کە ڕۆڵی گرنگی هەیە لە دروستبوونی خرۆکەی سووری خوێن لە جەستە. هەموو کەسێک پێویستی بە ترشی فۆلیک هەیە، بەتایبەت گرنگە بۆ ئافرەتانی دووگیان.
نیشانەکانی کەمی ترشی فۆلیک:
*هەستکردن بە هیلاکیەکی زۆر.
*کەمی وزە.
*برین و سوور بوونی زمان.
*برینی ناودەم.
*لاوازبوونی ماسولکە.
*تێکچوونی بینین.
*تێکچوونی لایەنی دەروونی، وەك خەمۆکی و شپرزەیی.
*تێکچوونی لایەنی زاکیرە، لەرووی تێگەیشتن و بڕیاردان.
هۆکارەکانی تووشبوون بە کەمی ترشی فۆلیک:
*خواردن: کەم خواردنی میوە و سەوزەی فرێش، دانەوێلە لە هۆکارە سەرەکیەکانن. لەگەڵ ئەوەشدا زۆر گەرمکردنەوەی خواردن هەندێ کات سوودی خواردنەکە نا‌هێلێ لەوانەش سوودی ڤیتامینەکان. ئاستی ترشی فۆلک کەم دەکات چەن هەفتەیەك دوای نەخواردنی ئەو خواردنانەی کە دەوڵەمەندن بە ترشی فۆلیک.
*نەخۆشیەکان: هەندێ نەخۆشی کاریگەریان هەیە بەسەر هەڵمژینی خۆراك لە کۆئەندامی هەرسدا، ئەوانیش:
١- نەخۆشی کڕاون (Crohn’s disease).
٢- نەخۆشی دانەوێڵە(Celiac disease).
٣- هەندێ جۆری شێرپەنجە.
*خواردنەوەی ئەلکهول: زۆر خواردنەوەی ئەلکهول ئەبێتە هۆی کەم هەڵمژینی ترشی فۆلیک لەلایەن جەستەوە و کردنەدەرەوەی لەرێگەی میزەوە.
ترشی فۆلیک پێش و لە ماوەی دووگیانی:
گرنگە ئافرەتان ترشی فۆلیک وەربگرن 400mg بەشێوەی حەب، پێش دووگیانی تا ١٢یەمین هەفتەی دووگیانی. وەرگرتنی ترشی فۆلیک وا دەکات منداڵەکە بە تەندروستی لە دایک بێت و رێگری دەکات تووشی (Neural tube degects)ببێت.
ئەگەر پێش دوگیانی ترشی فۆلیکت وەرنەگرتووە، پێویستە لە سەرەتای دووگیانی وەریبگریت. هەوڵ بدە سەوزەوات و دانەوێڵە لە بەیانیان بخۆیت.
خواردن ئەو بڕە تەواوەی ترشی فۆلیکی تیدا نیە کە ئافرەتی دووگیان پێویستیەتی بۆیە لەگەڵ خواردن دکتۆر تەواوکەری ترشی فۆلک پێشنیار دەکات.
کێشەکانی کەمبوونی ترشی فۆلیک لە جەستە:
*گۆڕانی سیستەمی دەماری: وەك کێشە لە بینین و زاکیرە.
*نەخۆشیەکانی ماوەی دووگیانی: ئافرەتانی دووگیان ئەگەر ئاستی فۆلیک کەم بوو لە ماوەی دووگیانی کۆرپەکە تووشی
(Neural tube defects) ئەبێت، کە بۆڕیکی دەماریە دەماخ بە دڕکە پەتک ئەگەیەنێ. نموونەی neural tube defects:
-spina bifida: کاتێ بڕبڕەی پشتی منداڵەکە بە گونجاوی گەشەی نەکردووە.
-anencephaly: کاتێ منداڵەکە لەدایک ئەبێت بەبێ بەشێکی مێشک و کەلەسەری.
دەستنیشانکردنی نەخۆشییەکە:
دەستنیشان کردنی نەخۆشییەکە لەرێگای چەن تێستێکەوە ئەکرێت، ئەوانیش بریتین لە:
*تێستی CBC: لە رێگەیە ئەزانرێت تووشی کەمی فۆلیک بوویتە، بە کەم بوونەوەی ئاستی خرۆکە سوورەکانی خوێن.
*تێستی Red blood cell folate level test : بۆ زانینی ئاستی ترشی فۆلیک لەناو خوێن.
*تێستی دووگیانی: بۆ ئەوەی بزانرێت ئایا هۆی کەمی فۆلیک بەهۆی دووگیانیەکەوەیە یاخود نا. هەروەها دەربارەی خواردنی رۆژانە پرسیاردەکات بۆدڵنیابوونەوە لە هۆکاری بەدخۆراکی.
چارەسەری کەمبوونی ترشی فۆلیك:
چارەسەرکردن و رێگریکردنی ترشی فۆلێک بە خواردنی خواردنی تەندروستە، ئەوانەش خواردنی دەوڵەمەند بە ترشی فۆلیك. وەرگرتنی دەرمان ترشی فۆلێک دەگەرێننەوە ئاستی ئاسایی خۆی.
ئامادەکردنی:
ابراهیم شاخەوان
ابراهیم یوسف
مەبەست لقمان
هێلین ادریس
چاوەڕوان عمر
خوێندکارانی پەیمانگای کۆیە

12/08/2022

السلام علیکم
بسم الله الرحمن الرحیم
⬜️ کورتەیەك:
حەساسیەتی دەرمان بریتییە لە کاردانەوەی نائاسایی سیستەمی بەرگری لەشت بەرامبەر بە دەرمانێک. هەر دەرمانێک - بەبێ ڕاچێتی دەرمان، بە ڕاچێتە یان گیایی - توانای هاندانی هەستیاری دەرمانی هەیە.
باوترین نیشانەکانی هەستیاری دەرمان بریتین لە کۆکە، پەڵە یان تا. حەساسیەتی دەرمان لەوانەیە ببێتە هۆی کاردانەوەی جددی، لەوانە (ئەنافیلاکسی).حاڵەتێکی مەترسیدار بۆ سەر ژیان کە کاریگەری لەسەر چەندین سیستەمی جەستە دەبێت.
هەستیاری دەرمان هەمان کاریگەری لاوەکی دەرمان نییە، هەروەها هەستیاری دەرمان جیاوازە لە ژەهراویبوونی دەرمان کە بەهۆی زیادەڕۆیی لە ژەمی دەرمانەوە دروست دەبێت.
⬜️ نیشانەکانی هەستیاری بە پەنسلین Penicillin
👈 کاردانەوەی هەستیاری سووک تا مامناوەند بە پەنسلین باوە، وە ڕەنگە نیشانەکانی هەریەکێک لەمانەی خوارەوە لەخۆ بگرێت:
_ شانە (بەرزبووەوە، پەڵەی زۆر خوران کە لە ماوەی چەند کاتژمێرێکدا دێن و دەڕۆن)
_ ئاوسانی شانەکانی ژێر پێست، بە شێوەیەکی گشتی لە دەوری دەموچاو (بە ئاوسانی خوێنبەرەکانیش ناسراوە)
_ گرژبوونی قوڕگ
_ خسخساندن
_ کۆکە
_ کێشەی هەناسەدان
پەنسلین Penicillin دەبێتە هۆی زۆربەی نیشانەکانی دەرمانی حەساسیەت. تەنها لەبەر ئەوەی دوای خواردنی پەنسلین نیشانەکانی هەستیاری دەردەخەیت، مانای ئەوە نییە کە کاردانەوەیت هەبێت بەرامبەر بە دەرمانە پەیوەندیدارەکان، وەک ئەمۆکسیسیلین amoxicillin ، بەڵام ئەگەری ئەوە زیاترە. ئەو دەرمانانەی کە دژە زیندەیی نین و سولفایان sulfa تێدایە مەترسییەکی زۆر کەمیان هەیە
⬜️ حاڵەتەکانی تر کە لە ئەنجامی هەستیاری دەرمانەوە دروست دەبن
کاردانەوەی هەستیاری دەرمان کەمتر باوی دەرمانەکە چەند ڕۆژێک یان هەفتەیەک دوای بەرکەوتن بە دەرمانێک ڕوودەدات و لەوانەیە بۆ ماوەیەک بەردەوام بێت دوای ئەوەی وازت لە خواردنی دەرمانەکە هێنا. ئەم حاڵەتە بریتین لە:
_ نەخۆشی سیرۆم
_ کەمخوێنی بەهۆی دەرمانەوە
_ پەڵەی دەرمان لەگەڵ ئیۆزینۆفیلیا eosinophilia و نیشانە سیستمییەکان (DRESS)
_ هەوکردنی گورچیلە.
⬜️ هۆکارەکان
هەستیاری دەرمان کاتێک ڕوودەدات کە سیستەمی بەرگری لەشت بە هەڵە دەرمانێک وەک ماددەیەکی زیانبەخش دەناسێتەوە، وەک ڤایرۆس یان بەکتریا. کاتێک سیستەمی بەرگری لەشت دەرمانێک وەک مادەیەکی زیانبەخش دەستنیشان دەکات، دژەتەنێکی تایبەت بەو دەرمانە پەرەپێدەدات. ئەمە دەتوانێت لە یەکەم جاردا ڕووبدات کە دەرمانێک دەخۆیت، بەڵام هەندێک جار هەستیاری دروست نابێت تاوەکو دووبارە بەرکەوتنی هەبێت.
جارێکی تر کە دەرمانەکە دەخۆیت، ئەم دژەتەنە تایبەتانە ڕاستەوخۆ هێرشی سیستەمی بەرگری دەکاتە سەر مادەکە. ئەو ماددە کیمیاییانەی کە بەهۆی ئەم چالاکییەوە دەردەچن دەبنە هۆی ئەو نیشانانەی کە پەیوەندییان بە وەڵامدانەوەی هەستیارییەوە هەیە.
لەوانەیە هەست بە یەکەم هەستیاری بە دەرمانێک نەکەیت.
⬜️ ئەو دەرمانانەی کە بە شێوەیەکی باو پەیوەندییان بە هەستیاریەوە هەیە
هەرچەندە هەر دەرمانێک دەتوانێت ببێتە هۆی کاردانەوەی هەستیاری، بەڵام هەندێک دەرمان زیاتر پەیوەندییان بە هەستیاریەوە هەیە. لەوانە:
_ دەرمانی دژە زیندەیی، وەک پەنسلین، دەرمانی دژە زیندەیی کە سولفۆنامیدیان تێدایە (دەرمانی سولفا) sulfonamides (sulfa drugs).
_ دەرمانی ئازارشکێن، وەک ئەسپرین و ئیبوپرۆفین (Advil, Motrin IB) و ناپرۆکسێن سۆدیۆم (Aleve) .
_ دەرمانی چارەسەری کیمیایی بۆ چارەسەری شێرپەنجە

_ دەرمان بۆ نەخۆشیەکانی بەرگری خۆکار، وەک هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیزمی

⬜️ هۆکارە مەترسیدارەکان
لە کاتێکدا هەر کەسێک دەتوانێت وەڵامدانەوەی هەستیاری هەبێت بەرامبەر بە دەرمانێک، چەند هۆکارێک دەتوانێت مەترسییەکانت زیاد بکات. لەوانە:
_ پێشینەی تووشبوون بە هەستیاری تر، وەک حەساسیەتی خۆراک یان تای پەلەوەری
_ مێژووی کەسی یان خێزانی هەستیاری دەرمان
_ زیادبوونی بەرکەوتن بە دەرمانێک، بەهۆی زۆری ژەمە دەرمانەکان، دووبارە بەکارهێنان یان بەکارهێنانی درێژخایەن
_ هەندێک نەخۆشی کە بە شێوەیەکی باو پەیوەندییان بە کاردانەوەی دەرمانی حەساسیەتەوە هەیە، وەک تووشبوون بە ئایدز یان ڤایرۆسی ئێپشتاین-بار

⬜️ دەستنیشان کردنی حەساسیەتی دەرمان
_ پشکنینی پێست (تەنها بۆ پەنسلین وردە)
_ گۆرینی دەرمانەکە

ئەو کەسانەی کە پشکنینی پێستیان بە هەستیاری پۆزەتیڤ هەیە، پێویستە خۆیان بەدوور بگرن لە دەرمانی پەنسلین و بە دژە زیندەیی جیاواز چارەسەر بکرێن.
⬜️ چارەسەری هەستیاری بە پەنسلین
چارەسەری بوونی نیە ئەگەر کەسێک تووشی هەستیاری بێت بەم جۆرە دەرمانە یان هەر دەرمانێکی کۆمەڵەی تر پێویستە بەهیچ شێوەیەک دەرمانەکانی ئەو کۆمەڵەیە وەرنەگرێت.

وەڵامدانەوەی هەستیاری دەرمان پێویستە بە رێی جۆری دۆخەکە بڕیاری لەسەر بدرێت نەوەك یەکسەر Adrenaline بەکاربێت چونکە لەوانەیە کەسەکە بەهۆی Bronchodolator یان Antihistamine بێتەوە هۆشی خۆی.
ئەگەر کەسەکە تووشی :
SOB
Itching
Redness بێت ئەتوانرێت بە
Chlorophernine IV Injection, If need Hydrocortisone use.
لەحاڵەتی
Heart attack+Cardiac Arrest + Apenia
پێویستە Adrenaline بەکاربێت بۆ ئەوەی pumping blood رووبدات بە Stimulation contraction heart muscle
ئامادەکردنی :
ابراهیم شاخەوان
خوێندکاری پەیمانگای پەرستاری
تەندروست باش بن

لینکی کەناڵی تێلیگرام 👇
https://t.me/Kurdish_Medical_Knowledge

11/07/2022

السلام علیکم
بسم الله الرحمن الرحیم
"چارەسەری PRP پلازمای دەوڵەمەند بە پەڕەکانی خوێن"
پلازمای دەوڵەمەند بە پەڕەکانی خوێن چییە:
پلازمای دەوڵەمەند بە پەڕەکانی خوێن لە دوو توخم پێکدێت: پلازما، یان ئەو بەشە شلەی خوێن، هەروەها پەڕەکانی خوێن کە جۆرێکە لە خانەی خوێن کە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە چاکبوونەوە لە هەموو جەستەدا. پەڕەکانی خوێن بە توانای مەین ناسراون، و هەروەها هۆکاری گەشەکردنیان تێدایە کە دەتوانن هانی دووبارە دروستبوونەوەی خانەکان و چاکبوونەوەی شانەکان بدەن لە ناوچەی چارەسەرکراودا. پلازمای دەوڵەمەند بە پەڕەکانی خوێن تەنها خوێنە کە پەڕەکانی خوێنی زیاتر لە ئاسایی تێدایە.
بۆ دروستکردنی پلازمای دەوڵەمەند بە پەڕەکانی خوێن، پزیشکان نمونەیەکی خوێن لە نەخۆشەکە وەردەگرن و دەیخەنە ناو ئامێرێکەوە کە پێی دەوترێت سەنتەرفیۆجکە بە خێرایی نمونەکە دەخولێنێتەوە، پێکهاتەکانی تری خوێنەکە لە پەڕەکانی خوێن جیا دەکاتەوە و لەناو پلازمادا چڕیان دەکاتەوە.
دەرزی PRP چییە؟
دوای دروستکردنی پلازمای دەوڵەمەند بە پەڕەکانی خوێن لە نمونەی خوێنی نەخۆشێک، ئەو گیراوەیە دەدرێ بە شوێنی ئامانجەکە، وەک ئەژنۆیەکی بریندار یان ژێیێک. لە هەندێک حاڵەتدا، پزیشک سۆنەر بەکاردەهێنێت بۆ ڕەوانەکردنی دەرزییەکە. بیرۆکەکە بریتییە لە زیادکردنی چڕیی بایۆپڕۆتین یان هۆرمۆنی تایبەت کە پێیان دەوترێت هۆکاری گەشەکردن لە ناوچەیەکی دیاریکراودا بۆ خێراکردنی پرۆسەی چاکبوونەوە.
میکانیزمی پشت دەرزی لێدانی PRP بە تەواوی مفهوم نیە. توێژینەوەکان دەریدەخەن کە زیادبوونی چڕیی هۆکارەکانی گەشەکردن لە پلازمای دەوڵەمەند بە پەڕەکانی خوێن ڕەنگە پرۆسەی چاکبوونەوە هان بدات یان خێراتر بکات، کاتەکانی چاکبوونەوە بۆ برینەکان کورت بکاتەوە، ئازار کەم بکاتەوە و تەنانەت هاندەری گەشەی قژ بێت.
چارەسەری PRP بۆ چی بەکاردێت؟
دەرزی PRP بۆ کۆمەڵێک حاڵەت بەکاردێت،* لە ئازاری ماسولکە و ئێسک و پروسکی برینداربوو تا ڕێکارەکانی جوانکاری.
*برینداربوونی ژێ و بەستەر و ماسولکە و جومگەکان:
ڕەنگە دەرزی PRP بتوانێت چارەسەری کۆمەڵێک برین و حاڵەتی ماسولکەیی و ئێسک و پروسکی بکات. بۆ نموونە، برینداربوونی درێژخایەنی ژێیەکان وەک هەوکردنی بەشی دەرەوەی ئانیشك (tennis elbow) یان هەوکردنی ژێی كڵاوەی ئەژنۆ (Jumper's knee) زۆرجار کاتێکی زۆر دەخایەنێت تا چاک دەبێتەوە، بۆیە زیادکردنی بڕی PRP بۆ چارەسەرکردن یارمەتیدەر دەبێت بۆ هاندانی پرۆسەی چاکبوونەوە، کەمکردنەوەی ئازار و ڕێگە خۆشکردن بۆ گەڕانەوە بۆ چالاکییەکان زووتر.
*چاکبوونەوەی دوای نەشتەرگەری:
پزیشکان بۆ یەکەمجار PRP یان بەکارهێنا بۆ خێراکردنی چاکبوونەوە دوای نەشتەرگەری چەناگە یان جوانکاری. ئێستا، دەرزی PRP دوای نەشتەرگەری فراوانتر بووە بۆ یارمەتیدانی چاکبوونەوەی ماسولکەکان، ژێیەکان و بەستەرەکان.
*هەوکردنی ئێسک و جومگەکان:
توێژینەوە سەرەتاییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە دەرزی PRP ڕەنگە یارمەتیدەر بن لە چارەسەرکردنی ئازار و ڕەقبوونی هەوکردنی ئێسک و جومگەکان بە گۆڕینی ژینگەی جومگەکان و کەمکردنەوەی هەوکردن، بەڵام لێکۆڵینەوەکان لە گەشەکردندان.
*هەڵوەرینی قژ:
دەرزی PRP کاریگەری هەیە لە چارەسەرکردنی سەرڕووتاوی لە نێردا، هەم لە ڕێگریکردن لە هەڵوەرینی قژ و هەم لە پەرەپێدانی گەشەی قژی نوێ. هەروەها PRP دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە هاندانی گەشەی قژ دوای چاندنی قژ.
*گەنجکردنەوەی پێست:
دەرزی PRP هەندێک جار وەک چارەسەرێکی دژە پیربوون بەکاردەهێنرێت، بەڵام بەڵگەیەکی کەم هەیە کە نیشان بدات کە PRP چرچ و لۆچی و نیشانەکانی تری پیربوون کەمدەکاتەوە.
مەترسی و کاریگەرییە لاوەکییەکانی چارەسەری PRP:
دەرزی PRP ڕێکارێکی کەم مەترسییە و بەزۆری کاریگەری لاوەکی گەورەی نابێت. ڕێکارەکە بریتییە لە وەرگرتنی خوێن، بۆیە پێویستە دڵنیا بیت لەوەی کە شلەمەنی و خواردنت خواردووە بۆ ئەوەی هەست بە سەرسوڕان نەکەیت. دوای پرۆسیجەرەکە تووشی هەندێک ئازار و شین بوونەوە ئەبیت لە شوێنی دەرزییەکە.
لەبەر ئەوەی دەرزی PRP لە خانە و پلازمای خۆت پێکهاتووە، مەترسی کاردانەوەی هەستیاری زۆر کەمترە بە بەراورد بە دەرمانەکانی تری دەرزی وەک کۆرتیزۆل. مەترسییە کەمتر باوەکانی دەرزی PRP بریتین لە:
* خوێن بەربوون
* تێکچوونی شانەکان
* هەوکردن
* برینداربوونی دەمارەکان

ئامادەکردنی :
ابراهیم شاخەوان
تەندروست باش بن

‌پزیشکی‌کوردی
لینکی چەناڵی تێلیگرام 👇
https://t.me/Kurdish_Medical_Knowledge

27/06/2022

السلام علیکم
بسم الله الرحمن الرحیم
هەستیاری بە هێلکە
کورتەیەك:
هێلکە یەکێکە لەو خواردنە باوانەی کە دەبێتە هۆی هەستیاری لە منداڵاندا.
بەزۆری نیشانەکانی هەستیاری هێلکە چەند خولەکێک تا چەند کاتژمێرێک دوای خواردنی هێلکە یان ئەو خۆراکانەی هێلکەیان تێدایە ڕوودەدات. نیشانەکانی لە سووکەوە دەست پێدەکات تا توند و نیشانەکانی بریتیە لە پەڵەی پێست، کۆکە، گیرانی لووت، و ڕشانەوە یان کێشەی تری هەرس
بە دەگمەن، هەستیاری هێلکە دەتوانێت ببێتە هۆی anaphylaxis - وەڵامدانەوەیەکی مەترسیدارە بۆ سەر ژیان.
هەستیاری هێلکە لەوانەیە هەر لە تەمەنی کۆرپەییدا ڕووبدات. زۆربەی منداڵان، بەڵام هەموویان نا، پێش هەرزەکاری لە هەستیاری هێلکە چاك ئەبنەوە.
نیشانەکان:
وەڵامدانەوەی هەستیاری هێلکە لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر جیاوازە و بەزۆری دوای بەرکەوتن بە هێلکە ڕوودەدات. نیشانەکانی هەستیاری هێلکە بریتیە لە:
* هەوکردنی پێست یان شانە — باوترین وەڵامدانەوەی هەستیاری هێلکە.
* گیرانی لووت و ئاوی لووت و پژمین (هەوکردنی لووت بە هەستیاری).
* نیشانەکانی کۆئەندامی هەرس، وەک گرژبوون و سكچوون و ڕشانەوە.
* نیشانەکانی تەنگەنەفەسی وەک کۆکە، بوونی دەنگێک لەکاتی هەناسەدان wheezing، گرژبوونی سنگ یان تەنگەنەفەسی.
ئەنافیلاکس:
وەڵامدانەوەی توندی هەستیاری دەبێتە هۆی ئەنافیلاکس - Anaphylaxis ، حاڵەتێکی فریاگوزاری مەترسیدارە بۆ سەر ژیان کە پێویستی بە دەستبەجێ دەرزی ئێپینفرین (ئەدرنالین) و بردنی نەخۆشەکە بۆ ژووری فریاکەوتن هەیە. نیشانەکانی Anaphylaxis بریتین لە:
* تەسکبوونەوەی بۆری هەناسە، لەوانە ئاوسانی قوڕگ یان گرێیەک لە قوڕگتدا کە هەناسەدان قورس دەکات.
* ئازار و گرژبوونی سك.
* پەستانی خوێنی خێرا.
* شۆك، لەگەڵ دابەزینی پەستانی خوێن هەست پێدەکرێت وەک سەرگێژخواردن، سەرسوڕان یان بێ هۆش بوون.
کەی سەردانی پزیشک بکرێت:
ئەگەر تۆ یان منداڵەکەت نیشانەکانی هەستیاری بە خۆراك هەبوو دوای ماوەیەکی کەم لە خواردنی هێلکە یان بەرهەمێك هێلکەی تێدایە، سەردانی پزیشک بکە. ئەگەر دەتوانی سەردانی پزیشک بکە کاتێک وەڵامدانەوەی هەستیاری ڕوودەدات. ڕەنگە ئەمە یارمەتیدەر بێت لە دەستنیشانکردنی نەخۆشییەکە.
ئەگەر تۆ یان منداڵەکەت نیشانەکانی Anaphylaxis یتان هەبوو، دەستبەجێ داوای چارەسەری فریاگوزاری بکە و دەرزییەکی ئۆتۆماتیکیAutoinjector بەکاربهێنە ئەگەر دەرمانێکی بۆ نووسراوە.
هۆکارەکان:
وەڵامدانەوەی زۆری سیستەمی بەرگری دەبێتە هۆی هەستیاری خۆراک، بۆ هەستیاری هێلکە، کە سیستەمی بەرگری لەش بە هەڵە هەندێك پرۆتینی هێلکە وەک زیانبەخش دەناسێتەوە. کاتێک تۆ یان منداڵەکەت بەرکەوتەی پرۆتینەکانی هێلکە دەبێت، خانەکانی سیستەمی بەرگری (دژەتەنەکان) دەیانناسنەوە و ئاماژەیەك بۆ سیستەمی بەرگری لەش دەنێرن بۆ دەردانی هیستامین و ماددە کیمیاییەکانی تر کە دەبنە هۆی هەستیاری.
هەردوو زەردێنەی هێلکە و سپێنەی هێلکە پرۆتینیان تێدایە کە دەبنە هۆی هەستیاری، بەڵام هەستیاری بە سپێنەی هێلکە زۆرتر باوترینە. ئەگەری ئەوە هەیە ئەو کۆرپەیانەی کە شیریان پێدەدرێت هەستیارییان هەبێت بەرامبەر بە پرۆتینەکانی هێلکە لە شیری دایکدا ئەگەر دایکەکە هێلکە بخوات.
هۆکارە مەترسیدارەکان:
هەندێک هۆکار دەتوانن مەترسی تووشبوون بە هەستیاری هێلکە زیاد بکەن:
* ئەکزیما: یان Atopic dermatitis ئەو منداڵانەی کە ئەم جۆرە وەڵامدانەوەیە لە پێستیان هەیە ئەگەری تووشبوونیان بە حەساسیەتی خۆراک زۆر زیاترە بە بەراورد بەو منداڵانەی کە کێشەی پێستیان نییە.
* مێژووی خێزانی: ئەگەر یەکێک یان هەردوو دایک و باوکت تووشی تەنگەنەفەسی، حەساسیەتی خۆراک یان جۆرێکی تری حەساسیەتیان هەبێت - وەک تای پەلەوەری، ئەکزیما، مەترسی زیاترت لەسەرە بۆ تووشبوون بە هەستیاری خۆراک.
* تەمەن: حەساسیەتی هێلکە زیاتر لە منداڵاندا ڕوودەدات. لەگەڵ تەمەندا کۆئەندامی هەرس پێدەگات و ئەگەری ڕوودانی وەڵامدانەوەی هەستیاری خۆراک کەمتر دەبێت.
ئاڵۆزییەکان:
گرنگترین ئاڵۆزی هەستیاری هێلکە بریتییە لە هەبوونی وەڵامدانەوەی توندی هەستیاری کە پێویستی بە دەرزی ئێپینفرین و چارەسەری فریاگوزاری هەیە.
هەمان وەڵامدانەوەی سیستەمی بەرگری کە دەبێتە هۆی هەستیاری هێلکە دەتوانێت ببێتە هۆی حاڵەتی دیکەش. ئەگەر تۆ یان منداڵەکەت هەستیاری هێلکەتان هەیە، لەوانەیە تۆ یان منداڵەکەت مەترسی زیاترتان لەسەر بێت:
* هەستیاری بە خۆراکی تر، وەک شیر، سۆیا یان فستق.
* هەستیاری بە چەوری ئاژەڵە ماڵیەکان، کۆپانەکانی تۆز یان گەردیلەی چیمەن.
* وەڵامدانەوەی هەستیاری پێست وەک Atopic dermatitis.
* تەنگەنەفەسی کە لە بەرامبەردا مەترسی تووشبوون بە وەڵامدانەوەی توندی هەستیاری بە هێلکە یان خۆراکی دیکە زیاد دەکات.
کوتان و هەستیاری هێلکە:
هەندێک دەرزی بۆ خۆپاراستن لە نەخۆشی، ڤاکسینیش پرۆتینی هێلکەی تێدایە. لە هەندێک کەسدا ئەم ڤاکسینانە مەترسی دروستبوونی هەستیاری دروست دەکەن.
* ڤاکسینی Measles-mumps-rubella (MMR): بەگشتی سەلامەتە بۆ ئەو منداڵانەی کە هەستیاری هێلکەیان هەیە، هەرچەندە هێلکە بۆ بەرهەمهێنانی بەکاردەهێنرێت.
* ڤاکسینی Flu (influenza): هەندێک جار بڕێکی کەم لە پرۆتینی هێلکەیان تێدایە. بەڵام ڤاکسینی ئەنفلۆنزا کە ئەم پرۆتینانەی تێدا نییە، پەسەند کراوە بۆ بەکارهێنان بۆ تەمەنی گەورە تەمەن ١٨ ساڵ و سەرووتر. تەنانەت ئەو ڤاکسینانەی کە پرۆتینی هێلکەیان تێدایە دەتوانرێت بە سەلامەتی بدرێت بە زۆربەی ئەو کەسانەی کە هەستیاری هێلکەیان هەیە بەبێ هیچ کێشەیەک. ئەگەر لە ڕابردوودا تۆ یان منداڵەکەت هەستیاریت هەبووە بەرامبەر بە هێلکە، پێش ئەوەی ڤاکسینی ئەنفلۆنزا بەکاربهێنی لەگەڵ پزیشکەکەت قسە بکە.
* ڤاکسینی Yellow fever: دەتوانێت وەڵامدانەوەی هەستیاری لە هەندێک کەسدا دروست بکات کە هەستیاری هێلکەیان هەیە. دەدرێت بەو گەشتیارانەی کە دەچنە ناو ئەو وڵاتانەی کە مەترسی تووشبوونیان بە تای زەرد هەیە. بەگشتی پێشنیار ناکرێت بۆ ئەو کەسانەی کە هەستیاری هێلکەیان هەیە، بەڵام هەندێک جار لە ژێر چاودێری پزیشکیدا دەدرێت دوای پشکنین بۆ وەڵامدانەوەیەک.
ڤاکسینەکانی تر بەگشتی مەترسیدار نین بۆ ئەو کەسانەی کە هەستیاری هێلکەیان هەیە. بەڵام پرسیار لە پزیشکەکەت بکە، تەنها بۆ ئەوەی سەلامەت بیت. ئەگەر پزیشکەکەت قلق بێت لە ڤاکسینێک، ئەوا پشکنینی تۆ یان منداڵەکەت دەکات بۆ ئەوەی بزانێت ئایا ئەگەری ئەوە هەیە وەڵامدانەوەی لێبکەوێتەوە یان نا.
ئامادەکردنی :
ابراهیم شاخەوان
تەندروست باش بن

‌پزیشکی‌کوردی
لینکی چەناڵی تێلیگرام
https://t.me/Kurdish_Medical_Knowledge

23/06/2022

السلام علیکم
بسم الله الرحمن الرحيم
{ پەیوەست بە پارکینسۆن و هەندێ دۆپامین }
بەپێی سەرچاوەکان نەخۆشی پارکینسۆن (Parkinson's) بەهۆی نەقسێك لە دەردانی دۆپامینەوە (Dopamine) دروست ئەبێت و نەخۆشی شیزۆفینیاش (Schizophrenia) کە بە وڕێنەکردن دەست پێ دەکات بەهۆی زیاد لە دەردانی دۆپامینەوە دەبێت.
دۆپامین: هۆرمۆنێکە گوێزەرەوەی راگەیاندنەکانە، لەلایەن دەماغەوە دەردەدرێت، زۆر رۆڵی دیکەشی هەیە لە لەشی مرۆڤدا، هەندێ لە فرمانەکانی ئەمانەن:
» جووڵە.
» خۆشی دەربڕین.
» رەفتار و تێگەیشتن.
» سەرنجدان.
» خەو.
» مزاج- جەو.
» فێربوون.
نەخۆشی پارکینسۆن، نەخۆشیەکە کە تێکچوونی کۆئەندامی دەمار دەگرێتەوە، کاریگەری ئەکاتە سەر جووڵەی کەسەکە، نیشانەکانی نەخۆشیەکە هێواش هێواش دەردەکەوێت، و هەندێ کات هەست بە لەرزینێك ئەکات لە هەر دوو دەستی، پاشان لەرزینەکە زیاتر ئەبێت بە پێی کات.
لە قۆناغەکانی سەرەتای نەخۆشی پارکینسۆن هەندێ دەربڕین لەسەر ڕووخساری کەسەکە دەردەکەوێت، هەندێ جاریش دەرناکەوێت. قۆلەکانیشت ناجولێنەوە( لێرەدا ئەو ڕویشتنەی کە قۆلەکانت وەکو جۆلانە دێن و دەچن) لەکاتی ڕۆیشتن.
قسەکردنی لاواز و ناڕوون ئەبێت، نیشانەکانی نەخۆشیەکە خەراپتر ئەبێت بە خراپ بوونی بارودۆخی نەخۆشەکە بەپێی کات.
تەندروست باش بن

07/06/2022

السلام علیکم
بسم الله الرحمن الرحیم
وێنەیەك لە دەرهێنانی خوێنی کڵۆت بوو لە خوێنبەری کۆرۆنەری، کڵۆت بوونەکە دەرهێنرا لە دڵی گەنجێکی 30 ساڵان، ئەگەر دەرنەکرابا ئەمرد لە کۆتا خولەکدا، بەڵام رزگاری بوو.

06/06/2022

السلام عليكم
بسم الله الرحمن الرحيم
سلیکۆن و ژیان
سلیکۆن لەرووی پزیشکیەوە بە زیانبەخش دائەنرێت و توشی ژەهراوی بوونت دەکات، بەڵام دەکرێت لە هەندێ کاتدا سوودێکی هەبێت وەکو ئەم رووداوە:
ژنێکی کەنەدی توشی رووداوێکی تەقەکردن دەبێت، گولەکە بەر سینگی چەپی دەکەوێت و دەچێتە ژوورەوە، بەڵام لە مردن رزگاری دەبێت چونکە سیلیکۆن لە سینگیدا هەبوو، و بووە هۆی پاراستنی ئەندامەکانی.

24/05/2022

السلام علیکم
بسم الله الرحمن الرحیم
شیزۆفینیا
[ ] کورتەیەك
شیزۆفینیا نەخۆشیەکی عەقلی مەترسیدارە، ئەو کەسانەی توش دەبن ژیان بەشێوەیەکی نائاسایی لێک دەدەنەوە. کە کەسەکە توشی شیزۆفینیا دەبێت کۆمەڵێ وڕێنە و خەیاڵ دەکات و بیرکردنەوە و هەڵسوکەوتی تێکدەچێت کە دەبێت هۆی تێکچوونی چاڵاکی رۆژانەی کەسەکە، لەوانەیە توشی کەمئەندامی بکات.
نەخۆشانی شیزۆفینیا پێویستیان بە چارەسەری هەتاهەتاییە، دەشتوانرێت زوو چارەسەر بکرێت و نەهێڵرێت نیشانە خراپەکان دەربکەوێت. (١)
[ ] هۆکارەکان
هۆکارێکی تەواو بۆ ئەم نەخۆشیە نیە، بەڵام زانایان کۆمەڵێ هۆکاریان پێشنیار کردووە کە ئەمانەن: ( هۆکارە جەستەییەکان -فیزیایی- ، بۆماوەییەکان، فسیۆلۆجیەکان، و ژینگەییەکان) لەوانەیە ئەگەری توشبوونی کەسەکە زیاتر بکات. (٢)
[ ] نیشانەکان
نیشانەکان بەدیار ئەکەون لە کۆتایی تەمەنی هەرزەکاری و سەرەتای تەمەنی ٣٠ ساڵی، زیاتریش لە نێر روودەدات، لە هەندێ حاڵەتیشدا کەسەکە هەڵسوکەوتی نائاسایی ئەنجام دەدات بەتایبەتی لە تەمەنی منداڵیدا.
شیزۆفینیا توشی کەسانی جیاواز ئەبێت بە رێگای جیاواز. نیشانە باوەکان ئەمانەن:
١_ تێکەڵ و پێکەڵی لەکاتی قسەکردن، کە خەڵکانی دیکە ناتوانن لێی تێبگەن.
٢_ نەبوون یان کەمی لە دەربڕینی ڕوو.
٣_ کەمی لە دەربڕینی سۆزی.
٤_ تەرکیزی کەم ئەبێتەوە.
٥_ نەخۆشی دەرونیەکان وەك: خەیاڵ کردن و وڕێنە کردن.
+ پێش روودانی ئەو نیشانانە، کەسەکە:
- بێ جەو دەردەکەوێت.
- سترێسە.
- تەرکیزی نامێنێت لەسەر شتەکان.
+ خەیاڵ کردن:
ئەکرێت کەسەکە بڕوابکات ئەو خەیاڵانەی دەیکات شتێکی ڕاستە و لەکاتێکدا هیچ بەڵگەیەک بۆ ئەو خەیاڵانە نیە، بۆ نموونە ئەو وا دادەنێت کە:
- کەسێکی زۆر گرنگە.
- کەسانی دەوروبەری ئەیانەوێت کۆنتڕۆلی بکەن لە دوورەوە.
- توانایەکی نائاساییان هەیە.
+ وڕێنەکردن:
هەندێ لە خەڵکی بە دەست وڕێنە کردنەوە ئەناڵێنن، وڕێنەی دەنگ باوترین جۆری وڕێنەیە، بەڵام وڕێنە لەوانەیە گاریگەری بەسەر هەموو هەستەکان دروست بکات، کەسەکە لەوانەیە هەنێ شت ببینێ کە بوونی نیە، هەستی پێ بکات، تامی بکات، یان بۆنی بکات کە لەڕاستیدا هیچ بوونیان نیە!.
+ تێکچوونی بیرکردنەوە و قسەکردن:
بیرکردنەوە و قسەکردنی کەسەکە لە بابەتێکەوە باز ئەداتە بابەتێکی دیکە بەبێ هیچ هۆکارێکی مەنتقی، بۆیە زەحمەتە لێی تێبگەی ئەیەوێ چی بڵێت و مەبەستی چیە. (٣)
[ ] دەستنیشان کردنی نەخۆشییەکە
تا ئێستا هیچ تێستێکی دەستنیشان کردن نیە بۆ هەڵسەنگاندن نەخۆشی شیزۆفینیا، بەڵام پزیشکەکان لە ڕێگای چاودێری کردنی هەڵسوکەوتی نەخۆشەکە، تەشخیسی نەخۆشیەکە ئەکەن و پاشان داوای مێژووی تەندروستی جەستەیی و عەقڵی نەخۆشەکە ئەکەن.
[ ] چارەسەر:
شیزۆفینیا نەخۆشیەکی درێژخایەنە، بەڵام بەردەوام بوون لەسەر چارەسەریەکان لەوانەیە یارمەتی کەسە بدات لە کۆنترۆڵ کردنی نیشانەکان، رێگریکردن لە دەرکەوتنەوەی نەخۆشیەکە.
تجروبەی نەخۆشێک لەگەڵ نەخۆشێکی دیکە جیاوازە، بۆیە دکتۆرەکە چارەسەرێکی بۆ دادەنێت کە لەگەڵ جۆری نەخۆشیەکەی بگونجێت.
لێرەدا هەندێ دەرمانی باو هەیە کە بۆ شیزۆفینیا بەکاردێت: ناوی بازرگانی ناوی زانستی
risperidone (Risperdal)
olanzapine (Zyprexa)
quetiapine (Seroquel)
ziprasidone (Geodon)
clozapine (Clozaril)
haloperidol (Haldol)
زۆربەی ئەو دەرمانانە کاریگەری نەرێنی هەیە لەسەر کەسەکە، وەک زیادبوونی کێش و نیشانەی توڕەبوون بەدەردەکەێت.
گرینگە کە نەخۆشەکە لەسەر بەکارھێنانی دەرمانەکانی بەردەوام بێت، هەتا ئەگەر نیشانەکانی چاک بوونەوە، ئەگەر واز بهێنێ لە بەکارھێنانی دەرمانەکانی ئەوە نیشانەکان دەردەکەوێت.(٣)

سەرچاوەکان:
١_ https://www.mayoclinic.org/ar/diseases-conditions/schizophrenia/symptoms-causes/syc-20354443
٢_ https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/schizophrenia/causes/
٣_ https://www.medicalnewstoday.com/articles/36942

Medical information

15/03/2023

12/08/2022

11/07/2022

27/06/2022

23/06/2022

07/06/2022

06/06/2022

24/05/2022

Address

Opening Hours

Website

Alerts

Shortcuts

Share

Category

Monday	09:00 - 23:00
Tuesday	09:00 - 23:00
Wednesday	09:00 - 23:00
Thursday	09:00 - 23:00
Friday	09:00 - 23:00
Saturday	09:00 - 23:00
Sunday	09:00 - 23:00