Félag Lesblindra á Íslandi

12/11/2025

Þekking kennara á lesblindu skoðuð
Ný rannsókn, sem er afrakstur samstarfs Dublin City University (DCU) og Dyslexia Ireland, leiðir í ljós alvarlegt þekkingarbil. Það birtist í því að aðeins 12% grunnskólakennara náðu að sýna fram á „mikla þekkingu“ þegar afstaða til lesblindu var flokkuð. Margir kennarar reyndust trúa enn á algengar goðsagnir eins og virkni litaðra linsa eða tiltekinna leturgerða.

Mikilvægt er fyrir lesblinda og samtök þeirra að breyta þessu. Sem svar við þessum niðurstöðum hafa lesblindussamtökin írsku unnið með Dr. Paula Lehane (DCU) að því að búa til nýtt, ókeypis rafrænt námskeið í fagnámi fyrir grunnskólakennara.

Kennarar gegna lykilhlutverki í velgengni hvers nemanda, þannig að það er mikilvægt að þeir skilji fjölbreyttar námsþarfir í kennslustofum sínum, þar á meðal þarfir lesblindra nemenda. Til að styðja þessa nemendur á áhrifaríkan hátt þurfa kennarar að hafa skýran skilning á lesblindu og hvernig eigi að beita nýjustu rannsóknum og kenningum í kennslu sinni.

Rannsóknarskýrslan „Frá goðsögn til meistaranáms: Það sem írskir kennarar vita raunverulega um lesblindu“ og nýja netnámskeiðið voru kynnt í DCU í gærkvöldi. Hér er hægt að sækja alla rannsóknarskýrsluna.

09/11/2025

Lesblindir fái sanngjarnari próftíma og aðstoð
Evrópsku lesblindusamtökin (European Dyslexia Association) efndu fyrir stuttu til netráðstefnu um sanngjarnar aðgerðir í prófum. Ráðstefnan bauð upp á mikilvægar og nauðsynlegar umræður sem veittu verðmæta innsýn í alþjóðlega starfshætti og aðferðir til að bæta árangur nemenda með lesblindu í prófum. Það er ljóst að mörg lönd standa frammi fyrir svipuðum hindrunum: að tryggja sanngjarnt aðgengi og hæfi, veita nægilegt úrval af aðlögun og samræmda lagalega umgjörð.
Mikilvæg ályktun var samþykkt sem lýtur að því að nemendur þyrftu að hafa nægan tíma til að æfa sig með aðstoðartækni eða aðra aðlögun, svo þeir geti notað hana af öryggi og á áhrifaríkan hátt á prófdögum. Ráðstefnann lagði einnig áherslu á að betri gagnasöfnun er nauðsynleg til að gera greiningu mögulega og knýja áfram framtíðarframfarir.

06/11/2025

Breytt afstaða til lesblindu
Þó að enn sé langt í land má segja að afstaða til lesblindu hafi tekið stórstígum breytingum síðustu áratugi, bæði innan skólakerfisins og fræðasamfélagsins. Þannig má segja að hin praktíska afstaða hafi farið frá því að líta á lesblindu sem „vandamál“ yfir í að skoða hana sem „fjölbreytileika sem þarf að styðja við“. Margir skólar og vinnustaðir eru þó enn á eftir og ekki er fullur skilningur á þeim möguleikum í tækninni sem gætu skipt mestu máli til að gera breytinguna raunverulega.
Þessi breyting er sérlega áberandi síðustu 10 til 15 árin, bæði á Íslandi og á Norðurlöndum almennt og reyndar einnig og víðar í heiminum. Þessi breyting endurspeglar vaxandi skilning á taugafjölbreytileika (neurodiversity), betri rannsóknir og aukna vitund í skólum, vinnustöðum og stefnumótun.Helstu breytingar í afstöðu:
Áður litu menn á lesblinda sem „vandamál“ eða „galla“ sem þurfi að „lækna“ en nú er hún einfaldlega talin náttúrulegur fjölbreytileiki í heilastarfsemi, alls ekki sjúkdómur eins og margir glöptust til að halda.
Því er það svo að aukin áhersla er á styrkleika lesblindra þegar kemur að skapandi hugsun, lausnaleit og að finna aðgengilegar lausnir. Þessi aukna vitundarvakning hefur opnað augu fólks fyrir því að um 10 til 15% íbúa eiga við lesblindu að stríða, jafnvel að þetta hlutfall sé hærra þegar almennir leserfiðleikar eru taldir með.

30/10/2025

Snemma á níunda áratugnum, þegar Andrew Christopher Dunne var í grunnskóla, átti hann í miklum erfiðleikum með stafsetningu og ensku. Hann segist muna eftir því að kennarinn undirstrikaði skriftarbækur hans alls staðar með rauðu. Á öllum hans menntunarárum, bæði í grunnskóla og framhaldsskóla, viðurkenndi enginn kennari lesblindu hans.
„Skólinn var mjög erfiður tími – ég var vansæl. Mamma reyndi að fá mig greindan, en það voru fáir möguleikar í boði á níunda áratugnum svo ég var aldrei formlega greindur. Það var ekki fyrr en síðar á ævinni að ég fór að skilja lesblindu mína almennilega,“ segir Andrew Christopher Dunne einn frægasti garðhönnuður Íra í áhugaverðu viðtali við heimasíðu lesblindusamtaka Írlands.

Hann segist hafa átt mjög erfitt í skólanum en hélt áfram til enda. Skólinn var óþægileg og oft stressandi reynsla fyrir hann. „Ég man eftir því í grunnskóla þegar kennarinn skrifaði fimm heimaverkefnaspurningar á töfluna og ég g*t aðeins fengið tvær eða þrjár þeirra. Þetta þýddi að ég g*t ekki gert heimavinnuna mína sem jók enn frekar á streituna. Kennararnir mínir sáu aðeins nemanda sem gerði ekki heimavinnuna sína. Þeir skoðuðu aldrei lengra en það til að sjá hvað var að.“

27/10/2025

Lesblinda lykilinn að hönnun IKEA
Ingvar Kamprad (1926–2018), stofnandi IKEA, var lesblindur (dyslexic) frá æsku. Þetta hafði djúpstæð áhrif á stofnun og þróun fyrirtækisins, þar sem hann breytti persónulegum áskorunum í styrkleika sem urðu undirstaða vörumerkisins. Lesblindan olli honum erfiðleikum með tölur og kóða, en hún ýtti undir nýsköpun og einfaldleika í hönnun, nafngift og aðgengileika.
Í byrjun var IKEA póstverslun þar sem vörur voru merktar með númerum. Lesblindan gerði það erfitt fyrir Kamprad að muna þessi númer, sem olli vandamálum í stjórnun og sölu.

Til að leysa þetta þróaði hann kerfi þar sem vörur fengu nöfn frekar en númer – innblásið af þekktum svæðum og nöfnum frá Svíþjóð og nágrannalöndum. Í myndbandi í fyrsta kommenti er farið yfir þetta á áhugaverðan hátt..

26/10/2025

Snemmbúin íhlutun er mikilvæg
Mörg börn sem ekki bregðast nægilega vel við lestrarkennslu geta þróða með sér kvíða. Þess vegna er svo mikilvægt að bera kennsl á börn sem eru í áhættuhópi snemma og hefja markvissa kennslu þegar hægt er að hámarka aðgang barnsins að prentuðu efni.

Snemmbúin íhlutun er því mjög mikilvæg því í mörgum tilfellum getum við með árangursríkri kennslu komið í veg fyrir lesblindu eða unnið gegn verstu afleiðingu hennar. Hún felur í sér snemmbúna skimun því til að bera kennsl á börn sem eru í áhættu þurfum við að bera kennsl á þau snemma og hefja árangursríka kennslu á þeim tíma þegar við getum virkilega hámarkað aðgang barnsins að prenti.

Það er miklu betra að grípa inn í fyrr en að bíða þangað til barnið raunverulega mistekst því úrbætur eru sýnilega minna árangursríkar. Til dæmis kom fram í nýlegri rannsókn eftir Maureen Lovett að árangur var næstum tvöfalt betri ef íhlutun var veitt í fyrsta og öðrum bekk en í þriðja bekk.

Við skiljum heilmikið af því hvers vegna snemmbúin íhlutun virkar. Til að læra að lesa – því það er áunnin færni – verður að gefa heilanum tækifæri til að læra um tengslin milli þess hvernig orð líta út og hvernig þau hljóma.

Í raun viljum við að fólk lesi á heildarstigi orðsins. Við viljum að það verði orðfræðilegir lesendur, sem þýðir að það þekkir allt orðið út frá eiginleikum bókstafanna. Hér í fyrsta kommenti er nánara lesefni um þetta.

23/10/2025

Að alast upp við ógreinda lesblindu
Stephanie Ruhle, fréttamaður á MSNBC stígur á svið á hverju kvöldi og dregur stjórnmálamenn til ábyrgðar og brýtur niður flóknustu vandamál. En hennar helsta vandamál er að hún getur ekki lesið textann á skjánum fyrir framan hana. „Ég get virkilega ekki lesið teleprompterinn,“ segir hún.

Hún er fyrrverandi fjármálasnillingurinn sem varð stjórnmálamaður en er með lesblindu, námsgalla sem hún uppgötvaði ekki fyrr en hún varð fullorðin.

Áður en Ruhle hóf feril í fjölmiðlafréttamennsku eyddi hún árum saman í að klífa upp metorðastigann í fjárfestingarbankastarfsemi, starfsemi þar sem starfsmenn þurfa að liggja yfir tölulegum gögnum og framkvæma eigin rannsóknir.

Í viðtali við TODAY.com í tilefni af lesblindu í október útskýrði Ruhle að hún hefði verið svo „örvæntingarfull að hún íhugaði að hætta í rannsóknum því ég kann ekki að lesa.“ Þannig að hún vann sig fljótt upp í söludeildinni.

Vegna hraðs uppgangs hennar, segir hún, „var ég á yfirborðinu farsæl.“

En „það dapurlega við sögu mína er að hafa aldrei fengið greiningu, maður fer í tvær áttir: Annað hvort fer maður að hata skólann, maður hegðar sér mjög illa og maður dettur út úr kerfinu,“ segir hún. „Eða maður er einhver eins og ég sem er mjög, mjög, mjög áhugasamur og ert stöðugt að svindla á kerfinu.“

Þar sem hún, eins og margir aðrir, hélt að eina einkenni lesblindu væri að stafir og tölur væru að snúast við, segir Ruhle að hún hafi aldrei grunað að hún væri með sjúkdóminn.

„Allir halda að lesblinda sé að tölurnar séu öfugar eða á hvolfi,“ segir hún. „Fyrir mig snýst það um að hafa enga lesskilning, inn um annað eyrað og út um hitt. Þú getur lesið kafla og það er horfið.“

Auk þess að sjá fyrir sér öfuga eða ruglaða stafi og tölur, bendir Yale-háskóli á að önnur einkenni lesblindu geti verið meðal annars mjög hægur lestur, erfiðleikar með að hljóðsetja orð, erfiðleikar með að leggja á minnið, léleg stafsetning, erfiðleikar við að læra erlent tungumál og rangt framburð orða, svo eitthvað sé nefnt.

Ruhle segir að hún hafi lært bækur og ljóð utanbókar þegar hún var að alast upp og það hafi bjargað henni.

19/10/2025

Rannsóknir með taugamyndgreiningu sýna að heili einstaklinga með lesblindu vinnur úr rituðu máli á mismunandi hátt. Þetta myndband útskýrir hvað vísindamenn hafa uppgötvað um þennan mun á heila og hvernig þessar rannsóknir hjálpa til við að móta betri leiðir til að kenna lestur.
Það er munur á heila fólks með lesblindu sem við getum mælt með heilamyndgreiningu og talið er að margt af þessum mun sé þegar til staðar frá fæðingu. Annar munur gæti stafað af því að þeir hafa ekki sömu lestrarreynslu og einstaklingur sem ekki er með lesblindu. Þessi munur er mældur fyrst og fremst með segulómun og munurinn sem við sjáum endurspeglast í mismunandi gerðum greininga sem við getum gert með segulómun.
Hér fylgja með nánari upplýsingar lesendum til upplýsingar.

13/10/2025

Lesblinda um allan heim
„Sama hvaða land — sama hvaða tungumál — lesblinda er alls staðar.“ - Evrópska lesblindusamtökin

Til að bjóða upp á breiða sýn á heiminn skoðuðu vísindamenn hvernig lesblinda birtist á netinu í 195 löndum (Mathers, White, & Youman, 2020). Niðurstöður leiddu í ljós að skilningur og starfshættir tengdir lesblindu eru undir áhrifum ýmissa þátta, þar á meðal: menningu, mismunandi stafsetningar- og ritkerfa, stefnumótun, vitund um lesblindu, kennaramenntun og framboð á mati/íhlutun.

Sum lönd hafa vel þekkt úrræði til að auka vitund um lesblindu og bjóða upp á stuðning við kennara og fjölskyldur, aukna vitund, gild og áreiðanleg matstæki og gagnreyndar íhlutanir. Þessi lönd gætu stefnt að því að vinna saman og deila með löndum með minni úrræði í tilraun til að búa þau betur undir að skilja og styðja einstaklinga með lesblindu.

Á heimsvísu gætu kennarar og fjölskyldur þurft upplýsingar og úrræði um kerfisbundna og skýra lestrar- og stafsetningarkennslu. Sumstaðar eru þessir aðilar heldur illa undirbúin til að aðstoða nemendur með lesblindu. Þar að auki eru fjölmargar ranghugmyndir og misskilningur útbreiddur um einkenni og færni nemenda með lesblindu.

Niðurstaða rannsókna er því að bæta þurfi viðleitni til að efla almennan skilning á lesblindu bæði meðal kennara og fjölskyldna, þannig að börn með lesblindu séu skilin, studd og þeim hjálpað (Mather, White og Youman, 2020).

08/10/2025

Jóhannes Jóhannesson rafvirki setur hlutina í athyglisvert samhengi í grein á Vísi í dag. Hann spyr: „Ef ég les 100 orð á mínútu, sem ég gæti gert á góðum degi þá man ég yfirleitt ekkert um hvað ég las. Ég þarf að lesa hverja setningu 3-4 sinnum til að ná henni. Hvernig væri að hætta þessu hraðaviðmiði og leyfa hverjum og einum að lesa á sínum hraða og síðan meta lesskilning?“

Ég er á þeirri skoðun að það sé misskilningur í menntakerfinu um mælingu um getu til að lesa sér til gagns.

02/10/2025

Lesblinda hefur áhrif á um það bil einn af hverjum fimm einstaklingum, sem gerir hana að algengustu greiningu námsörðugleika. Bandaríska heilbrigðisstofnunin (NIH) lýsir lesblindu sem námsörðugleika er rekja megi til heilastarfsemi sem skerðir sérstaklega lestrargetu einstaklings.
Aðrar skilgreiningar (Alþjóðasamtök lesblindu; Mayo Clinic) lýsa lesblindu á svipaðan hátt. Lestrarerfiðleikarnir sem tengjast lesblindu eru einnig ófyrirséðir þar sem einstaklingar með lesblindu sýna yfirleitt dæmigerða vitsmunalega virkni og þroska. Til að skilja betur hvað lesblinda er – og hvað hún er ekki – gæti verið gagnlegt að skoða helstu þætti skilgreiningarinnar. Sjá grein hér í fyrsta kommenti.

30/09/2025

Kvikmyndagerðarmaðurinn og lesblindan
Jón E. Gústafsson kvikmyndagerðarmaður var vinsæll þáttastjórnandi á níunda áratugnum, en fór og lærði kvikmyndagerð. Kvikmyndin hans Anorgasmía er sýnd á alþjóðlegri kvikmyndahátíð í Reykjavík. Jón var gestur Sigurlaugar Margrétar Jónasdóttur í þættinum Segðu mér á Rás 1. Hann sagði frá meðal annars hljómsveitinni, flóknu fjölskyldulífi í æsku, ferðalögum um heiminn, frægð á Íslandi og kvikmyndagerð. Þetta er fróðlegt viðtal en þar kemur meðal annars fram að Jón glímir við lesblindu sem hann uppgötvaði ekki fyrr en hann var kominn í sálfræði í Háskólanum. Þegar hann uppgötvaði lesblindu sína stoppaði hans akademíski ferill. Fyrir vikið endaði hann í listaskóla.