03/11/2025
⛔කාටත් තියන පුශ්නයක්
====================================
බඩේ ඉන්න "රහස් ආක්රමණිකයා" හෙවත් හෙලිකොබැක්ටර් පයිලෝරි !
ආයුබෝවන් ! අද අපි කතා කරමු අපේ බඩේ (ආමාශයේ) කිසිම සද්දයක් බද්දයක් නැතුව හැංගිලා ඉන්න පුංචි, ඒත් හරිම කපටි "අමුත්තෙක්" ගැන. එයාගේ නම තමයි හෙලිකොබැක්ටර් පයිලෝරි (Helicobacter pylori). අපි කෙටියෙන් කියමු 'H. pylori' කියලා. 🦠
අපි දැන් බලමු මේ කතාව මොකද්ද කියල ...
🏰 අභියෝගය: ඇසිඩ් බලකොටුව
අපේ ආමාශය කියන්නේ හරියට "ඇසිඩ් බලකොටුවක්" වගේ. අපි කන කෑම දිරවන්න සැර ආම්ලික දියර (Stomach Acid) වලින් පිරිලා තියෙන්නේ. මේ වගේ දරුණු තැනක කිසිම බැක්ටීරියාවකට ජීවත් වෙන්න බෑ කියලා තමයි දශක ගාණක් තිස්සේ වෛද්යවරුත් හිතුවේ.
🛡️ කපටියාගේ සුපිරි බලය !
ඒත්... H. pylori කියන්නේ සුපිරි වීරයෙක් (නැත්නම් දුෂ්ඨයෙක් !) වගේ. එයා ළඟ තියෙනවා මේ ඇසිඩ් බලකොටුවේ ජීවත් වෙන්න පුදුම "රහස් ආයුධ" දෙකක්.
1. හැඩය: එයාට තියෙන්නේ "ඉස්කුරුප්පුවක්" (Spiral) වගේ හැඩයක්. මේකෙන් පුළුවන් ආමාශයේ බිත්තිය වහගෙන තියෙන ඝන ශ්ලේෂ්මල (mucus) පටලය අස්සෙන් සූරගෙන ගිහින්, බිත්තියටම තුරුල් වෙන්න.
2. පලිහ: එයා "යූරියේස්" (Urease) කියලා විශේෂ එන්සයිමයක් හදනවා. මේ එන්සයිමයෙන්, තමන් වටේ තියෙන සැර ඇසිඩ් එක "උදාසීන" (neutralize) කරනවා. හරියට තමන් වටේ ආරක්ෂිත "බබල්" එකක් හදාගන්නවා වගේ !
ඉතින්, මේ කපටියා, ඇසිඩ් ගොඩක් මැද්දේ, ආමාශයේ බිත්තියටම තුරුල් වෙලා කිසිම හානියක් නැතුව සතුටින් ජීවත් වෙනවා.
💥 ප්රශ්නේ පටන් ගන්නේ මෙතනින් !
H. pylori නිකන් ඉන්නෙ නෑ. එයා ආමාශ බිත්තියේ සෛල වලට හානි කරන්න පටන් ගන්නවා.
ගැස්ට්රයිටිස් (Gastritis): මුලින්ම, ආමාශයේ බිත්තියේ "ප්රදාහයක්" (inflammation) හදනවා. අපි මේකට කියන්නේ "ගැස්ට්රයිටිස්" කියලා. (ගොඩක් අය කියන "ගැස්ට්රික්" හැදෙන්න ප්රධානම හේතුවක් තමයි මේ !)
බඩේ තුවාල (Ulcers): කල් යද්දී, මේ ප්රදාහය වැඩි වෙලා ආමාශ බිත්තියේ හෝ කුඩා අන්ත්රයේ (Duodenum) "තුවාල" (Peptic Ulcers) හදන්න පුළුවන්.
🚨 මේ අමුත්තා ඉන්නවා කියලා දැනගන්නේ කොහොමද ? (රෝග ලක්ෂණ)
පුදුමම දේ තමයි, ලෝක ජනගහනයෙන් භාගයකටම වගේ H. pylori හිටියට, 80% කට විතර කිසිම ලක්ෂණයක් පෙන්නන්නේ නැහැ !
ඒත් සමහරුන්ට මේ වගේ දේවල් දැනෙන්න පුළුවන්:
බඩේ ඉහළ කොටසේ වේදනාවක් හෝ දැවිල්ලක් (විශේෂයෙන් බඩගිනි වෙලාවට හෝ රෑට).
බඩ පුරවා දැමීම, ඉක්මනට බඩ පිරුණු ගතියක්.
නිතර නිතර ගුඩුස් යෑම (වාතය පිටවීම).
ඔක්කාරය හෝ වමනය.
කෑම අරුචිය සහ පැහැදිලි හේතුවක් නැතුව බර අඩු වීම.
🔍 හොරාව අල්ලගන්නේ මෙහෙමයි ! (පරීක්ෂණ)
වෛද්යවරයෙක්ට සැක හිතුනොත්, මේ "අමුත්තා" ඉන්නවද කියලා බලන්න ලේසි ක්රම කිහිපයක් තියෙනවා:
හුස්ම පරීක්ෂාව (Urea Breath Test): 🌬️ ඔයාට විශේෂ දියරයක් බොන්න දීලා, ටික වෙලාවකින් බැලූනයක් වගේ එකකට හුස්ම පිඹින්න දෙනවා. H. pylori හිටියොත් ඒ හුස්මෙන් අඳුරගන්න පුළුවන්. (මේක තමයි ජනප්රියම ක්රමය).
මළ පරීක්ෂාව (Stool Antigen Test): 💩 මළ සාම්පලයකින් මේ බැක්ටීරියාව ඉන්නවද කියලා කෙලින්ම බලනවා.
එන්ඩොස්කොපි (Endoscopy): 🎥 (මේක කරන්නේ අනිත් ක්රම වලින් බැරි වුනොත් හෝ වෙනත් ප්රශ්නයක් බලන්න) කැමරාවක් සහිත සිහින් බටයක් මුඛයෙන් ඇතුල් කරලා ආමාශය පරීක්ෂා කරනවා. එතනදීම පුංචි පටක කැබැල්ලක් (Biopsy) අරගෙන පරීක්ෂා කරන්නත් පුළුවන්.
🚀 "අමුත්තාව" එළවා දැමීම ! (ප්රතිකාර)
හොඳම ආරංචිය තමයි, H. pylori ව හොයාගත්තොත්, එයාව සම්පූර්ණයෙන්ම නැති කරන්න පුළුවන් !
වෛද්යවරු සාමාන්යයෙන් "ත්රිත්ව ප්රතිකාරයක්" (Triple Therapy) වගේ දෙයක් දෙනවා. ඒකෙ තියෙන්නේ:
ප්රතිජීවක (Antibiotics) වර්ග 2 ක් (බැක්ටීරියාවව මරන්න).
ඇසිඩ් අඩු කරන බෙහෙතක් (Proton Pump Inhibitor - PPI) (තුවාල සුව වෙන්න උදව්වට සහ බැක්ටීරියාව මරන්න උදව්වට).
මේ බෙහෙත් ටික හරියටම දවස් 10-14 ක් නියමිත විදියටම (කම්මැලි නැතුව !) බොන්න ඕනේ.
🤫 එයා බෝවෙන්නේ කොහොමද ?
මේක හරියටම දන්නේ නැතත්, H. pylori අපිරිසිදු ජලය, ආහාර, හෝ කෙළ වැනි දේ හරහා (උදා: එකම පිඟන් කෝප්ප පාවිච්චිය, හරියට අත් නොසේදීම) කෙනෙක්ගෙන් කෙනෙක්ට බෝවෙන්න පුළුවන් කියලා විශ්වාස කරනවා.
කතාවේ සාරාංශය:
H. pylori කියන්නේ ආමාශයේ ඇසිඩ් වලට ඔරොත්තු දෙන හරිම කපටි බැක්ටීරියාවක්. ගොඩක් අයට ප්රශ්නයක් නැතත්, සමහරුන්ට "ගැස්ට්රික්" සහ "බඩේ තුවාල" හදනවා. කලාතුරකින්, අවුරුදු ගාණක් ප්රතිකාර නොකළොත් ආමාශ පිළිකා අවදානමකුත් වැඩි කරන්න පුළුවන්. 😟
ඒ නිසා, ඔයාටත් දිගටම බඩේ අමාරුවක්, දැවිල්ලක් තියෙනවා නම්, "මට ගැස්ට්රික්" කියලා නිකන් ඉන්නේ නැතුව, වෛද්යවරයෙක් හමුවෙලා මේ "රහස් අමුත්තා" ගැනත් පරීක්ෂා කරගන්න. 👨⚕️👍