01/10/2025
මංගල ද්‍රව්‍යයක් වශයෙන් ගැනෙන මෙය ලද පස් මලෙහි එක් ද්‍රව්‍යයකි.
ඊතණ
BOTANICAL NAME - Andropogon contortus Roem & Schult..
FAMILY - GRAMINEAE
ENGLISH NAME - Huriallee Grass, Conch grass
පොදු සිංහල නම- ඊතණ
හින්දි නම - දුබ්, දුර්වා, දුඛගා, කාලියාස්, රාමසාස්
වංග නාම - දුබලා, දුඛ, දුර්වා
දෙමළ නම් - අරුංගම්පිල්ලු
සංස්කෘත නම - හරියාලු
පර්යාය
නීල, ස්වේත සහ ගණ්ඩ යැයි ප්‍රධාන ප්‍රභේද තුනක් ඇති බැවින් එක් එක් වර්ගයට අදාළව වෙන් වෙන්ව පහතින් පර්යාය නාම කියවේ.
නිල් ඊතණ
නීල දුර්වා, හරිත දුර්වා, හරිතා, ශම්භවි, ශ්‍යාමා, ශිතා, ශත පර්විකා, අමෘතා, පුතා, ශත ග්‍රන්ථි, අනුෂ්ණ වල්ලිකා, ශිවා, ශිවෙස්ටා, මංගලා, ජයා, සුභගා. භූතහන්ත්‍රි, භූත මුලා, මහෞෂයි. ශාන්තා, විජයා
හෙළ ඊතණ
ගොලොම්, සිකාඛ්‍යා, චණ්ඩා, භද්‍රා, භාර්ගවී, දුර්වරා, ගෞරී, විග්නේශාන -කාන්තා, අනන්තා, ශ්වේතා, දිව්‍යා, ශ්වේතකාණ්ඩා, ප්‍රචණ්ඩා, සහ ශ්‍රවීයා, සහස්‍රාකාණ්ඩා, සහස්‍ර පවා, සුරවල්ලහා, ගුහා, සුපර්වා, සිතච්ඡද, ස්වච්ඡා, කච්ජාන්තරුහා,
ගැට ඊතණ
ගණ්ඩාලි, අතිතීව්‍රා මත්ස්‍යාක්ෂි, වාරුණි, මීනපණි, සුවිනේත්‍රා, ශ්‍යාමග්‍රන්ථි, ග්‍රන්ථිලා. ග්‍ර න්ථි පණි, සුවීපත්‍රා, ශ්‍යාමකාණ්ඩා, ජලස්ථා, ශකුලාක්ෂි, බලායා, චිත්‍රා.
උද්භිද කුලය - යව කුලය
ප්‍රභේද
සුදු නිල් සහ ගැට ඊතණ යැයි ප්‍රධාන ප්‍රභේද තුනක් දැක්වුනත් ඇතැම් පොතක මාලා දුර්වා යැයි තවත් වර්ගයක් දැක්වේ. එහි ගස මුලින් කපා රෝදයක් මෙන් නැමූ විට මාලයක් බඳු වෙයි.
වල්ලි දුර්වා, අලි දුර්වා, මාලා ග්‍රන්ථිලා ග්‍ර න්ථි. ග්‍රන්ථි දුර්වා, ගුලග්‍රන්ථි. වෙල්ලිනි ග්‍රන්ථි මුලා, රෝහත්පර්වා, පර්වවල්ලී යන නම් වලින් එය හැඳින් වේ. ගුණ වශයෙන් අනික් වර්ග වලට සමානය.
වැවෙන ප්‍රදේශ
ලංකාව, ඉන්දියාව, පාකිස්ථානය, බෙංගාලය, මලයාසියාව, වැනි අග්නිදිග ආසියාතික බොහෝ රටවල හොඳින් වැවේ. මැද පෙරදිග පෙදෙස් වල ද වැවෙන බව කියවේ.
ආයුර්වේද සහ දේශීය වෙදකමේ සුවිශේෂ ඖෂධයක් වන මෙය තෘණ පවුලට අයත් වන ශාකයකි. සංස්කෘතික වශයෙන් ද මෙහි විශේෂයක් දක්නා ලැබේ.
හින්දු දේව පූජා වලදී ඊතණ වලට අයත් වන්නේ ප්‍රධාන තැනකි. ඒ අනු සාරයෙන් ලාංකික දේව පූජා වලදී ද භක්තිමත් අයුරින් ඊතණ භාවිත වේ. මංගල ද්‍රව්‍යයක් වශයෙන් ගැනෙන මෙය ලද පස් මලෙහි එක් ද්‍රව්‍යයකි.
ආයුර්වේද වෛද්‍ය විද්‍යාව ආරම්භවන කාලයේ සිට ම ඖෂධයක් ව පැවැති බව අපේ ඉපැරණි ආයුර්වේද ග්‍රන්ථ වන වරක, සුශ්‍රුත වාග් භටාදියෙහි සඳහන්ව ඇත. පෙරදිග මානව ශිෂ්ටාචාරයේ ශිෂ්ටාචාරයේ ආරම්භයේ පටන් ඊතණ මිනිසුන්ට කිට්ටු උද්භිදයක් හැටියට සිටි බව මහා භාරත පාඨාවලිය තුළින් පෙනේ. ඉපැරණි මිනිසුන් වැඩි වශයෙන් ජීවත් වන්නට කැමැති වූ, ගංගා අසබඩ දිය සීරාව සහිතවැලි මුසු සරු පස, මත ඊතණ හොඳින් වැඩුණේ මිනිසුන් හා සමීප සබඳතාවක් ඇති වූ බැවින් වන්නට ඇත. ඊතණ යැයි මෙය ජනවහරට එක් වන්නට ඇත්තේ එහි ඇති ඊ තුඩු වැනි පත්‍රාග්‍රයක් හා තෘණ පවුලට අයත් තාණ ස්වරූපයේ පැලෑටි යක් නිසා වන්නට ඇත. මෙහි ස්වරූපය අනුව විවිධ නාම වලින් හැඳින ගෙන ඇත. සිය ගණනක් පත්‍ර ඇති හෙයින් ශත පර්විකා යැයි ද ගසෙක ගැට බොහෝ ඇති හෙයින් ශත ග්‍රන්ථි යැයි ද ඉසුරු දෙව් පුදට ගනුයෙන් ශිවා - ශිවෙෂ්ටා ආදිය ද මඟුල් කරුණු සඳහා ගැනෙනුයෙන් මංගලා යැයි ද යනාදි වශයෙනි.
පැලැටියේ ස්වභාවය
ඊතලයක හැඩය ඇති තෘණ වර්ග වලට ඊතණ යන නම ව්‍යවහාර කෙරේ. දොලවල් අසල වැවෙන අඩියකට වඩා උස නැති අඟල් 4 කට වඩා දිග නැති කොළ ඇති කුඩා තෘණ පඳුරු ඊතණ යයි ද, අඩි 12 ක් පමණ උසට රඹුක් පඳුරු ලෙස විශාලව වැවෙන අඩි 2 ක් පමණ උල්වී ගිය කොළ ඇති තණ පඳුරු ඊතණ යයි ද සමහරු කියති. ඖෂධ වශයෙන් ද ගනිති. මේ වර්ගය හඳුන්වා තිබෙන ලක්ෂණ අනුව සලකා අගල් හයෙන් හයට පමණ පුරුක් ඇති, ඒ පුරුක් අතරින් ඊතල වැනි වැ උඩට මතුවී තිබෙන කොළ ඇති වර්ගය, සමහරු ඖෂධ වලදී පාවිච්චියට ගනිති.
ගුණ
නිල් ඊතණ
'' නිල දුර්වා හිම තිත්තා මධුරා තුවරාහරෙන් කළු පිත්තා සුවිසර්ප තෘෂ්ණා දාහ ත්වගාමයාන්
(භාව ප්‍රකාශ - පූර්ව ඛණ්ඩ)
මෙම වර්ගය ශිත වියයි. මධුර රස යුක්තයි. ලඝු ගුණ ඇත. රක්ත පිත්ත, අතීසාර, කළු වාතික ජීවර නසයි. සයි. පිපාස, දහ. චර්ම රෝගාදියෙහි යෙදීමෙන් හොඳ ප්‍රතිඵල ලැබේ. සියළුම ඊතණ වර්ග මුත්‍රණ ව්‍යුහයෙහි විශිෂ්ඨ ලෙස ක්‍රියා කරයි.
හෙළ ඊතණ
වඩාත් ගුණ ඇත්තේ මෙම වර්ගයෙහි බව පොත පතේ දක්නා ලැබේ. මෙය ඉතා ශීත වීර්යයයි. මධුර රසයි. රුචිකාරක ගුණ පවතී. පිත්තාතිසාර ආමාති -සාර, කාස, දාහ, තෘෂ්ණා සමනය කරයි.
ගැට ඊතණ
" ගණ්ඩ දුර්වාතු ගණ්ඩාලි මත්ස්‍යාක්ෂි සතු ලාක්ෂ කඃ ගණ්ඩ දුර්වා හිමා ලොභාද්‍රාවීනි ග්‍රාහීනී ලඝු නිත්තා කෂායා මධුරා වාත කෘත් කටුපාතිනි දහ තෘෂ්ණා බලායාස්‍ර කුෂ්ට පිත්ත ජ්වරා පහා
(භාව ප්‍රකාශ)
මධුර විපාක ඇත. වාත, පිත්ත, ජීවර, භ්‍රම, තෘෂ්ණා, ශ්‍රම, ද්වද්වජ දෝෂ නාශකයි. ශීත වීර්යයි. ග්‍රාහි ගුණ යුක්තයි. ලඝු ගුණ පවතී. තිත්ත කෂාය මධුර රසයෙන් යුක්තයි. ක්තයි. කටුක විපාක බැවින් වාතකාරිය. දහ, තෘෂ්ණා, බලාස, අසු, කුෂ්ඨ. පිත්ත ජ්වර රෝගයන්හිදී යෙදීම ප්‍රශස්තයි.
ප්‍රයෝජනයට ගන්නා කොටස්
විශේෂයෙන් ම මුල් ප්‍රයෝජනයට ගන්නා අතර සම්පූර්ණ ශාකය ද සමහර අවස්ථා වලදී යෙදේ.
සංරක්ෂණ විධි
මුල් ගලවා වියලා තබා ගැනීමෙන් අර්ධ වර්ෂයක් පමණ ඉක්ම යන තුරු ප්‍රයෝජනයට ගත හැකි ය.
ප්‍රයෝග
විශේෂ මුත්‍ර කාරකයක් වශයෙන් ද, වේදනා නාශකයක් වශයෙන්ද, රක්තසුව වළක්වන ඔසුවක් වශයෙන් ද විශේෂ යි. මුත්‍ර කෘච්ඡු, මුත්‍රාඝාත, මුත්‍රාවේ. මුත්‍ර අභාව. මුත්‍ර දාහ ආදී මුත්‍රණ ව්‍යුහයේ රෝග වලදී ද රක්ත මුත්‍ර ආදි සුචි අවස්ථා වලදී ද විශේෂයෙන් යෙදේ. සාමාන්‍යයෙන් ශෝථ රෝග වලදී ගුණ ලැබේ. කුෂ්ඨ රෝග හා වෙනත් චර්මගත ආබාධ වලදී ප්‍රතිකාරය සඳහා සඳහා යෙදේ. ජලෝදර චිකිත්සාවේදී ද ප්‍රයෝජනයට ගැනෙන ඖෂධයකි. අධික ආර්තව ස්‍රාව, භුකෝන් මාද, අපස්මාර, රක්ත පුදර, අතීසාර, ආමාතිසාර, ජීවර, නේත්‍ර රෝග, සර්ප විෂ. දහ, වමන යනාදී රෝග වලදී විශේෂයෙන් යොදනු ලැබේ. ගව වෙදකමේ දී ද මෙම ඖෂධ භාවිතයට ගැනේ.
ලඝු ගුණ සහ ශීත වීර්ය ද, තිත්ත මධුර රස ද, කටුක විපාක ද ඇති බැවින් පිත් රෝග සහ රක්ත රෝග ගමනයෙහිලා වැදගත් මෙහෙයක් ඊතණ ඉටු කරයි. එසේ ම පිත්ත විරෝධී බැවින් කුෂ්ඨ රෝග චිකිත්සාවේදී ද, විශේෂ ගුණ දැකිය හැකිය. තෘණ පවුලේ වෙනත් ශාක ද, මෙම ගුණ දරයි. 3. එමෙන් ම එම පවුලේ වැඩි ප්‍රමාණයක් ශාක මුත්‍රණ ව්‍යුහයේ විශිෂ්ට ලෙස ලේ ක්‍රියා කරයි. අක්ෂි රෝග චිකියාවේදී ආයුවේදිය ව හා දේශීය ව භාවිත කෙරේ. වුණ රෝග වලදී ද විශිෂ්ට ගුණ ලබා දෙයි.
මාත්‍රාව
කර්ෂ 1/2 සිට 1 දක්වා වෙයි.
ප්‍රයෝග
දුර්වාදී ඝාතය
මෙය නේත්‍ර රෝග, රක්ත ස්‍රාවි රෝග, රක්ත පිත්ත, රක්ත වමන, පිත්තජ. වචන, කුෂ්ඨ ආදියෙහි යෙදේ. පුරාණ වුණ රෝගීන්ට ද යෙදේ.
දුර්වා තෛලය
පිත්තජ වුණ රෝගයෙහිදී ද රක්ත පිත්තෝල්බණ වුණ රෝගයෙහි දී ද, යෙදෙන මහඟු ඔසුවකි. යෝග කිහිපයක් අනුව සිද්ධ කරනු ලබන මෙම තෙල ඒ ඒ ද්‍රව්‍ය අනුව විෂම ජීවර, තෘණ පුෂ්පාඛ්‍යාවර ආදියෙහි නස්‍යය පිණිස ද සිද්ම. පාමා, විචර් විකා, කච්ඡු ආදී වර්මගත ආබාධයන්හි දී ආලේපය පිණිස ද, භාවිතකැරේ.
ස්වරසය රක්ත ස්‍රාවයට නස්‍ය කෙරේ. එසේ ම රක්ත හා පිත්ත වමනයට බීමට යෙදේ.
මුත්‍රණ
මුත්‍රණ ව්‍යුහයේ රෝග වලදී ද ශුක්‍ර මේහාදී මේහ රෝග වලදී ද යෙදේ.
දේශීය වෙදකමේ දක්නට ලැබෙන විවිධ සන්නි රෝග සඳහා වන චිකිත්සාවෙත් පක්ෂාඝාත, උන්මාද, අපස්මාර, මායාවාත, ආක්ෂේප, ප්‍රමේහ, කුෂ්ඨ, රත්පිත්, සර්ප විෂ, වාත රෝග ආදිය පිළිබඳ දේශීය චිකිත්සාවෙත් ඇස් රෝග සඳහා වන චිකිත්සාවෙත් යෙදෙන ප්‍රසිද්ධ හා ඇතැම් පරපුරු වලට අයත් වන කෂාය යෝග යන්හි ඊතණ ප්‍රධාන උපාංගයක් වේ. ගර්භණී සහ ස්ත්‍රී රෝග චිකිත්සාවේ මෙම ඊතණ විශේෂයෙන් සඳහන් වේ.
යුනානි මතය
යනානි වෙදකමෙහි මෙම ඊසණ මුත්‍ර කාරකයක් හැටියටත් සර්ප විෂ නාශක යක් හැටියටත් වමන ප්‍රතිරෝධකයක් හැටියටත් භාවිත කෙරේ.
සර්වාංග ගෝථ. පීනස, මායාවාත, අපස්මාර, උන්මාද, පැරණි ප්‍රමේහ ආදී රෝග යන්හි භාවිත වන බව පොතපතෙහි දක්නට ඇත. අරාබි දේශයන්හි කාම ශක්ති වර්ධකයක් වශයෙන් තණ භාවිත කිරීම බහුලව දක්නට ලැබී ඇත.
රෝග අවස්ථා සඳහා උපයෝග
නාසික රක්ත ශ්‍රාව :- ස්වරසනය කිරීම
රක්ත හා පිත්ත වමනන්- තණ්ඩුලෝදකයෙන් විණ අඹරා බීම
මුත්‍ර ව්‍යුහගත රෝග:- ස්වරස කෂාය හෝ ශීත කෂාය හෝ සීනි මීපැණි සමග ගැනීම.
අර්ටිකේරියාව හෙවත් ශිහ පිත්තයට:-අඹරා සිරුරේ ආලේප කිරීම
රත්පිත
නුග, අරළු. බෝ දළු, වැනි සිස විර්ය ශ්‍රාව වළක්වන වෙනත් ඖෂධයක් සමඟ හෝ කිහිපයක් සමඟ ස්වරසය කෂාය සකසා ප්‍රයෝජනයට ගැනීම සහ ආලේප වශයෙන් ගැනීම.
කුෂ්ඨ රෝග
මෙහි යෙදෙන බොහෝ කෂාය යෝගයන්හි දක්නට ලැබේ. එසේ ම මෙහි දී ප්‍රයෝජනයට ගැනෙන තෙල් වල සංගෘහිත ඖෂධයක් වශයෙන් ७७७५.
සුප්‍රසිද්ධ අර්කානන්තාදී ක්වාථයෙහි අනන්තා වශයෙන් ඇතැම් පරපුරු වල ඊතණ භාවිත වේ. රසකිඳ, තිපල්, ඊතණ මුල්, වැල්මී, තිප්පිලි කෂාය සියලු නේත්‍ර රෝගයන්හි යෙදේ.
දුර්වා තෛලය එලීමෙන් පුරාණ වණ සුව වේ.
මුත්‍ර විරේචනයෙහි ලා විශිෂ්ඨ ගුණ යෙදෙන තෘණ පංචක ක්වාථයෙහි එන ප්‍රධාන ඔසුවකි.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
1. ශබ්ද කල්පද්‍රැම - රාජා රාධා කාන්ත දේව, වෞබම්බා - බාරාණසි
2. සිලෝන් ඇන්ඩ් ඉන්ඩියන් මෙඩිසිනල් ප්ලාන්ටස් - ජේ. පී. සී. චන්ද්‍ර සේන 1935
3. වරක සංහිතාව - ආර්. බුද්ධදාස අනුවාදය 1960, රාජ්‍ය භාෂා දෙපාර්තමේන්තුව
4. සරස්වති නිගණ්ඩුව
5. වනොෂධි වන්දෝදය - ශ්‍රී වන්චුරාජ ගණ්ඩාරි 1968, චෞබම්බා - බාරාණයි
6. ද්‍රව්‍ය නාමාවලී අකාරාදිය
7. ඔසුවග නාමාවලිය-වෛද්‍යාචාර්ය ජේ. සී. කන්නන්ගර 1916
8. ආයුර්වේද ඖෂධ සංග්‍රහය දෙවන කාණ්ඩය, ආයුර්වේද දෙපාර්තමේන්තුව
ඔසුතුරු විසිතුරු ග්‍රන්ථ ඇසුරෙනි
© ℗ ⓒ කොබෙයිගනේ පාරම්පරික ඔසු
තවත් මේ වගේ වටිනා දේවල් දැනගන්න අදම අපගේ වෙබ් අඩවියට සහ අපගේ යු ටියුබ් නාලිකාවට පිවිසෙන්න.
www.kobeigane.com
https://youtube.com/-f9b?si
