01/04/2020
COVID-19 နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေရးအႀကီးတဲ့ (၂၁) ခ်က္ကို ရွာေဖြတင္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။မ်ားမ်ား႐ွယ္ေပးၾကပါ
၁။ Coronavirus ဆိုတာဘာလဲ?
Coronavirus ဆိုတာ လူေတြမွာေရာ တိရိစၧာန္ေတြမွာပါ ဖ်ားနာေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ အမ်ိဳးႏြယ္တစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။
Coronavirus ဟာ လူေတြမွာ Middle East Respiratory Syndrome (MERS) နဲ႔ Severe Acute Respiratory Syndrome ( SARS) တို့ကဲ့သို့ အသက္ရွူလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ေနာက္ဆုံးေတြ႕ရွိထားတဲ့ ဒီဗိုင္းရပ္စ္ မ်ိဳးႏြယ္ဝင္ကေတာ့ COVID-19 ပဲျဖစ္ပါတယ္။
၂။ Covid-19 ရဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ?
အဖ်ားတက္ျခင္း၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း နဲ႔ ေခ်ာင္းေျခာက္ဆိုးျခင္းတို့ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ့ကူးစက္ခံရသူေတြမွာ ကိုက္ခဲျခင္း၊ နာက်င္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းပိတ္ျခင္း၊ ႏွာေရယိုျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း သို့မဟုတ္ ဝမ္းေလၽွာျခင္းေတြပါ ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
ဒီလကၡဏာေတြဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းစြာ စတင္ၿပီး တစ္ျဖည္းျဖည္း ျဖစ္ေပၚလာတတ္ပါတယ္။
တစ္ခ်ိဳ့လူေတြဟာ ေရာဂါကူးစက္ခံေနရေပမယ့္ ဖ်ားနာျခင္းလည္း လုံးဝမျဖစ္၊ ေနမေကာင္းတာ ေရာဂါလကၡဏာ တစ္ခုမွ မျပတာလည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။
လူအေယာက္ ၁၀၀ ကူးစက္ခံရရင္ အေယာက္ ၈၀ ေလာက္က ဘာကုသမွုမွ မလိုဘဲ ျပန္လည္ေနေကာင္းသြားၾကပါတယ္။ လူ၆ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ေလာက္က အထူးျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ဖို့ လိုအပ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီလူေတြဟာ အျပင္းအထန္ ဖ်ားၾကၿပီး အသက္ရွုရ အလြန္ခက္ခဲတဲ့ အေျခအေနကို ၾကဳံေတြ႕ရနိုင္ပါတယ္။
အသက္ႀကီးသူေတြ၊ အထူးသျဖင့္ ေသြးတိုးရွိသူ၊ ႏွလုံးေရာဂါရွိသူ၊ သို့မဟုတ္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိသူကဲ့သို့ ေရာဂါအခံရွိသူေတြဟာ ပိုမိုအျပင္းအထန္ ဖ်ားနိုင္ေျခရွိပါတယ္။
အဖ်ားရွိသူေတြ၊ ေခ်ာင္းဆိုးသူေတြ၊ အသက္ရွုရတာ ခက္ခဲလာတဲ့သူေတြဟာ ေဆး႐ုံမွာ အထူးၾကပ္မတ္ ကုသမွု ခံယူသင့္ပါတယ္။
၃။ Covid-19 ဟာ ဘယ္လိုမ်ိဳး ကူးစက္ ပ်ံ႕ႏွံ့တတ္သလဲ?
Covid-19 ဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ ေရာဂါပိုးရွိသူ တစ္ဦးထံမွ ေနာက္တစ္ဦးထံသို့ ကူးစက္ပါတယ္။ ေရာဂါပိုးရွိသူဟာ ေခ်ာင္းဆိုးလိုက္ရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ အသက္ျပင္းျပင္းရွူထုတ္လိုက္ရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ပါးစပ္နဲ႔ ႏွာေခါင္းမွ အရည္အမွုန္ေလးေတြ ထြက္လာပါတယ္။
အဲ့ဒီအရည္မွုန္ေလးေတြဟာ ေရာဂါပိုးရွိသူရဲ့ေဘးမွာရွိတဲ့ ပစၥည္းေတြေပၚမွာ က်ေရာက္သြားပါတယ္။ ဥပမာ စာအုပ္၊ စားပြဲ၊ လက္ရန္း၊ တံခါးလက္ကိုင္ အစရွိသျဖင့္ ပစၥည္းေတြေပၚက်ပါတယ္။
အျခားလူေတြဟာ အဲ့ဒီ ပစၥည္းေတြကို ကိုင္မိတဲ့အခါ လက္ေပၚမွာ ေရာဂါပိုးေတြပါသြားၿပီး လက္နဲ႔ မိမိမ်က္လုံး၊ ႏွာေခါင္း သို့မဟုတ္ ပါးစပ္တို့ကို တို့မိ ကိုင္မိတဲ့အခါ ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရပါေတာ့တယ္။
ေရာဂါပိုးရွိသူ ေဘးမွာေခ်ာင္းဆိုးခဲ့ရင္ ထြက္လာတဲ့ အဲ့ဒီအရည္အမွုန္ေလးေတြကို တိုက္ရိုက္ ရွူသြင္းမိရင္လည္း ကူးစက္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ ဖ်ားနာေနတဲ့သူနဲ႔ေတြ႕ရင္ အနည္းဆုံး (၃) ေပအကြာမွာ ေနဖို့ အထူးဂ႐ုျပဳသင့္ပါတယ္။
အျခားကူးစက္နည္းေတြကို သုေတသနျပဳလုပ္လၽွက္ရွိၿပီး ဆက္လက္ေဖာ္ျပေပးသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။
၄။ Covid-19 ဟာ ေလထဲကေန ကူးစက္နိုင္ပါသလား?
ယခုလက္ရွိအခ်ိန္အထိ သုေတသနေတြအရ ေလထဲကေနထက္ ထိေတြ႕မိေသာ ပစၥည္းေတြကေနသာ ကူးစက္တာျဖစ္ပါတယ္။
၅။ ေရာဂါလကၡဏာ လုံးဝမျပေသာ ကူးစက္ခံထားရသူထံမွ ကူးစက္နိုင္ပါသလား?
ေရာဂါအဓိက ကူးစက္ေသာနည္းလမ္းမွာ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းမွ ထြက္ေပၚလာေသာ အရည္မွုန္ေလးမ်ားမွ ကူးစက္တာျဖစ္ပါတယ္။
ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း သို့မဟုတ္ အျခားေရာဂါလကၡဏာ မျပေသာ လူတစ္ေယာက္ထံမွ ကူးစက္နိုင္ေျခဟာ အရမ္းနည္းပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ Covid-19 ကူးစက္ခံရသူအမ်ားစုဟာ ေရာဂါလကၡဏာ လုံးဝမျပျခင္း သို့မဟုတ္ အနည္းငယ္သာ ျပပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ လုံးဝမဖ်ားေပမယ့္ အနည္းငယ္ေသာ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းဟာ ကူးစက္ျခင္းကို ျဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္။
အျခားေသာ ကူးစက္ပုံမ်ားကို သုေတသနအသစ္ေတြ ေတြ႕ရွိလာရင္ ထပ္မံေၾကျငာေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။
၆။ မိမိကိုယ္ကို Covid-19 ဗိုင္းရပ္စ္ကေန ကာကြယ္ဖို့ ဘာေတြလုပ္ေဆာင္ရမလဲ?
မိမိကိုယ္ကို Covid-19 ကူးစက္ခံရျခင္းမွ ကာကြယ္နိုင္ေအာင္ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကို လုပ္ေဆာင္နိုင္ပါတယ္။
၆-၁။ မိမိရဲ့လက္ေတြကို အရက္ပ်ံပါတဲ့ လက္ေဆးရည္ Hand Gel တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ျဖစ္ေစ၊ လက္ေဆးဆပ္ျပာနဲ႔ျဖစ္ေစ ေျပာင္စင္ေအာင္ မၾကာခဏ ေဆးေၾကာပါ။
ဘာ့ေၾကာင့္လဲ? အဲ့လိုေဆးေၾကာလိုက္ရင္ လက္မွာ ကပ္ေနနိုင္တဲ့ Virus ေတြကို ေသေစနိုင္ပါတယ္။
၆-၂။ ေခ်ာင္းဆိုးေနသူ (သို့မဟုတ္) ႏွာေခ်ေနသူ အနားမွာရွိခဲ့ရင္ အနည္းဆုံး (အနည္းဆုံး) (၃) ေပအကြာမွာေနပါ။
ဘာ့ေၾကာင့္လဲ? လူတစ္ေယာက္ဟာ ႏွာေခ် သို့မဟုတ္ ေခ်ာင္းဆိုးလိုက္ရင္ သူတို့ရဲ့ ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးစပ္က အရည္မွုန္ေလးေတြကို ျဖန္းထြက္လိုက္သလို ျဖစ္ေစပါတယ္။
အဆိုပါလူက ဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ခံထားရရင္ အဲ့ဒီ ပိုးေတြဟာ အဲ့ဒီအရည္မွုန္ေလးေတြထဲမွာ ပါလာမွာျဖစ္ပါတယ္။ သင္ဟာ အဲ့ဒီလူနဲ႔ အရမ္းနီးကပ္ေနရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြပါတဲ့ အရည္မွုန္ေလးေတြကို ရွုရွိုက္မိမွာျဖစ္ပါတယ္။
၆-၃။ မ်က္လုံး၊ ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးစပ္ကို လက္နဲ႔ မထိပါနဲ႔
ဘာ့ေၾကာင့္လဲ? လက္ဟာ အခ်ိန္တိုင္း ေန႔တိုင္း အရာမ်ားစြာကို ထိေတြ႕ကိုင္တြယ္ေနရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ ရွိေနတဲ့ အရာေတြနဲ႔ လက္ဟာ ထိမိထားရင္ လက္မွာေရာက္ရွိေနတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြဟာ လက္နဲ႔ မ်က္လုံး၊ ႏွာေခ်ာင္း၊ ပါးစပ္ တို့ကို ထိတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲ့ဒီေနရာေတြဟာ ဗိုင္းရပ္စ္အတြက္ ခႏၶာကိုယ္ကို ဝင္ေပါက္ေတြ ျဖစ္ၿပီး ကူးစက္ေစပါတယ္။
၆-၄။ သင္နဲ႔ သင့္ပတ္ဝန္းက်င္ကလူေတြကို အေျခခံ က်န္းမာေရး အသိေတြကို ေဝမၽွပါ။ ဘယ္သူမဆို ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခ်ိန္မွာ လက္ထဲမွာ ဘာမွမရွိရင္ေတာင္ လက္ေမာင္းမွာရွိတဲ့ အကၤ်ီနဲ႔ ပါးစပ္ကို ပိတ္ၿပီး ေခ်ာင္းဆိုးတယ္ဆိုရင္ ေဘးကလူေတြကို ကူးစက္နိုင္ေျခ အထူးေလ်ာ့နည္းေစနိုင္ပါတယ္။ တစ္သၽွူးနဲ႔ အုပ္ၿပီး ေခ်ာင္းဆိုးတယ္ဆိုရင္ အဲ့ဒီတစ္သၽွူးစကို ခ်က္ခ်င္း အမွိုက္ပုံးထဲကို စြန႔္ပစ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ႏွာေခ်ေခ်ာင္းဆိုးေနရင္ လူၾကားသူၾကား သြားလာစရာရွိရင္ Mask ဝတ္သြားပါ။ Mask ထဲမွာပဲ ေခ်ာင္းဆိုး ႏွာေခ်ပါ။
ဘာ့ေၾကာင့္လဲ? အဲ့လို ပါးစပ္နဲ႔ ႏွာေခါင္းကို ကို အဝတ္ သို့မဟုတ္ Tissue နဲ႔ အုပ္ထားရင္ အဲ့ဒီကထြက္လာတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ပါနိုင္တဲ့ အရည္အမွုန္ေလးေတြဟာ တစ္ျခားသူဆီ ေရာက္နိုင္ေျခ အရမ္းနည္းပါးသြားပါတယ္။
၆-၅။ ေနမေကာင္းရင္ အိမ္မွာပဲေနပါ။ ဖ်ားရင္၊ ေခ်ာင္းဆိုးရင္၊ အသက္ရွုက်ပ္လာရင္ေတာ့ သက္ဆိုင္ရာ အနီးဆုံး အစိုးရေဆး႐ုံေဆးေပးခန္း ကိုသြားေရာက္အေၾကာင္းၾကားပါ။ သြားတဲ့အခ်ိန္မွာလည္း Mask ရွိရင္ ဝတ္သြားပါ။
တစ္ကယ္လို့ မိမိဟာ ေစာင့္ၾကည့္လူနာစာရင္းဝင္သြားခဲ့ရင္လည္း စိတ္မပူပါနဲ႔။ အစိုးရ တာဝန္ရွိသူေတြဟာ ဒီေရာဂါအတြက္ အေကာင္းဆုံးျပင္ဆင္ထားတဲ့ ေနရာကိုပဲ မိမိကို ပို့ေဆာင္ေပးမွာျဖစ္သလို မိမိေဘးမွာရွိတဲ့ မိသားစု သူငယ္ခ်င္းေတြကိုလည္း ေရာဂါကူးစက္ျခင္းကေန ကာကြယ္ၿပီးသား ျဖစ္သြားမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။ အထူးေစာင့္ၾကည့္ ကုသမွုေတြ လိုအပ္ခဲ့ရင္လည္း လိုအပ္တဲ့ ပစၥည္းကိရိယာေတြရွိတဲ့ေနရာကို အသိဆုံးက အစိုးရေဆး႐ုံႀကီးေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ မပ်က္မကြက္ အေၾကာင္းၾကားဖို့ လိုပါတယ္။
၆-၆။ Covid-19 ျဖစ္ေနတယ္လို့ အစိုးရက တရားဝင္ ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ ေနရာေတြကို သြားေရာက္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ ျဖစ္နိုင္ရင္ ခရီးမထြက္ပါနဲ႔။ အထူးသျဖင့္ သင့္မွာ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ ႏွလုံးေရာဂါနဲ႔ အဆုတ္ေရာဂါတစ္ခုခု အခံရွိတယ္ဆိုရင္ ခရီးထြက္ျခင္းကို ေရွာင္ပါ။
ဘာ့ေၾကာင့္လဲ? အဲ့လို Covid ျဖစ္ေနတဲ့ေနရာေတြမွာ ကူးစက္ခံနိုင္ေျခ မ်ားစြာ ပိုမ်ားပါတယ္။
၇။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကာကြယ္ဖို့ Mask (မ်က္ႏွာဖုံးစြပ္) ဝတ္သင့္သလား?
သင္ကိုယ္တိုင္ Covid-19 ကူးစက္ခံေနရၿပီး ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပေနတဲ့အခါ (အထူးသျဖင့္ ေခ်ာင္းဆိုးေနတဲ့အခါ) သို့မဟုတ္ Covid-19 ကူးစက္ခံေနရတဲ့သူတစ္ေယာက္ကို ျပဳစုေနတဲ့အခ်ိန္မွသာလၽွင္ ဝတ္ဆင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခါသုံး မ်က္ႏွာဖုံးေတြဟာ တစ္ႀကိမ္သာလၽွင္ အသုံးျပဳရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ထပ္မသုံးရပါ။
မိမိကိုယ္တိုင္မဖ်ားဘဲ Mask တပ္ထားသည္ျဖစ္ေစ၊ Covid-19 ကူးစက္ခံေနရသူကို ျပဳစုေနရျခင္းမဟုတ္ဘဲ Mask တပ္ထားရင္ Mask ေတြကို ျဖဳန္းတီးေနတာသာ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ကမၻာလုံးမွာ Mask ေတြ ျပတ္လပ္လၽွက္ရွိပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ WHO ဟာ Mask ေတြကို အေမၽွာ္အျမင္ရွိစြာ အသုံးခ်ၾကဖို့ တိုက္တြန္းလိုက္ပါတယ္။
အထက္ပါ အေၾကာင္း (၂) ခ်က္ေၾကာင့္ မဟုတ္ခဲ့ရင္ မိမိကိုယ္ကို ကာကြယ္ဖို့ လက္ေရမၾကာခဏ ေဆးေၾကာျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးႏွာေခ်တဲ့အခ်ိန္မွာ ပါးစပ္နဲ႔ႏွာေခါင္းကို အုပ္ၿပီး ဆိုးျခင္း နဲ႔ ေခ်ာင္းဆိုးႏွာေခ်ေနတဲ့သူမွ အနည္းဆုံး (၃) ေပအကြာမွာ ေနျခင္းတို့ဟာ Mask တပ္ျခင္းထက္ အဆမ်ားစြာ ပိုမိုထိေရာက္တဲ့ ကာကြယ္မွုပဲျဖစ္ပါတယ္။
၈။ Mask (မ်က္ႏွာဖုံး) ကို ဘယ္လို စနစ္တက် ဝတ္ဆင္ရမလဲ?
၈-၁။ Mask မတပ္ခင္ Mask ဆိုတာ က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းေတြ၊ သူနာျပဳနဲ႔ ေဘးမွာ ေစာင့္ေရွာက္ေနသူေတြ၊ အဖ်ားတက္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း စတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပေနသူေတြအတြက္သာ ဝတ္ဆင္သင့္တယ္ဆိုတာကို သတိျပဳရမွာျဖစ္ပါတယ္။
၈-၂။ Mask ကို လက္နဲ႔မထိခင္မွာ လက္ကို Alcohol ပါတဲ့ Hand Gel သို့မဟုတ္ ဆပ္ျပာနဲ႔ စင္ၾကယ္စြာ ေဆးေၾကာပါ။
၈-၃။ Mask ကို ယူၿပီး အေပါက္အျပဲေတြ ပါ မပါ စစ္ေဆးၾကည့္ပါ။
၈-၄။ သတၱဳအျပားေလး ပါတဲ့ဘက္ျခမ္းကို အေပၚမွာထားပါ။
၈-၅။ အေရာင္ပါတဲ့ ဘက္ျခမ္းကို အျပင္ မွာထားပါ။
၈-၆။ Mask ကိုႀကိဳးမွ ကိုင္တပ္ၿပီး သတၱဳျပားေလးကို ႏွာေခါင္းနဲ႔ ကြက္တိျဖစ္ေအာင္ ေဘးႏွစ္ဘက္ကေန ဖိခ်လိုက္ပါ။
၈-၇။ Mask နဲ႔ ေအာက္ေျခကို ပါးစပ္နဲ႔ ေမးေစ့ပါ လုံေအာင္ ေအာက္ကို အနည္းငယ္ ဆြဲခ်ပါ။
၈-၈။ အသုံးျပဳၿပီးတဲ့ Mask ကို ျဖဳတ္တဲ့အခါ ႀကိဳးမွပဲ ျဖဳတ္ပါ။ မိမိရဲ့ အသုံးအေဆာင္ အဝတ္အစားေတြနဲ႔ Mask ရဲ့ ညစ္ေပေနနိုင္တဲ့ အျပင္ဘက္မ်က္ႏွာျပင္နဲ႔ မထိမိေစရန္ ဂ႐ုျပဳပါ။
၈-၉။ အသုံးျပဳၿပီးေသာ Mask ကို အဖုံးပါတဲ့ အမွိုက္ပုံးအတြင္းကို ခ်က္ခ်င္း စြန႔္ပစ္ပါ။
၈-၁၀။ Mask ကို စြန႔္ပစ္ၿပီးတဲ့အခါ သို့မဟုတ္ အျပင္ဘက္အပိုင္းကို ထိေတြ႕မိတဲ့အခါ လက္ကို Hand Gel သို့မဟုတ္ ဆပ္ျပာနဲ႔ စင္ၾကယ္စြာ ေဆးေၾကာပါ။
၉။ Covid-19 ဟာ အရာဝတၳဳ မ်က္ႏွာျပင္ေတြေပၚမွာ အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ၾကာ ရွင္သန္ေနနိုင္ပါသလဲ?
ဘယ္ေလာက္ထိ ရွင္သန္နိုင္လဲဆိုတာကို အတိအက်ေတာ့ အေျဖမရွိေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ သုေတသနေတြအရ မ်က္ႏွာျပင္ အမ်ိဳးအစားနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္အပူအခ်ိန္ စိုထိုင္းဆတို့အေပၚ မူတည္ၿပီး နာရီအနည္းငယ္ကေန ရက္အနည္းငယ္အထိ ၾကာၾကာရွိေနနိုင္ပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ အရာဝတၱဳတစ္ခုရဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚမွာ ေရာဂါပိုး ရွိေနနိုင္တယ္ထင္ရင္ ခ်က္ခ်င္း အရက္ျပန္ သို့မဟုတ္ Hand Gel နဲ႔ ပိုးသတ္လိုက္ပါ။ ၿပီးရင္ ခ်က္ခ်င္း လက္ကို Hand Gel နဲ႔ ပိုးသတ္ပါ။ သို့မဟုတ္ ဆပ္ျပာနဲ႔ လက္ေဆးလိုက္ပါ။
၁၀။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာ Covid-19 ကို ကုသနိုင္တဲ့ ေဆးေတြ ကုထုံးေတြ ရွိေနၿပီလား?
အခ်ိဳ့အေနာက္တိုင္းနဲ႔ တိုင္းရင္းေဆးေတြဟာ Covid-19 ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကိုပဲ သက္သာေစနိုင္ပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ကုသနိုင္တဲ့ ေဆးေတာ့ မရွိေသးပါဘူး။ Covid-19 ကိုကာကြယ္ဖို့ ပဋိဇီဝေဆးေတြကို ႀကိဳမေသာက္သင့္ပါဘူး။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာ စမ္းသပ္ေနတဲ့ကုထုံးေတြ ေဆးေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။
၁၁။ Covid-19 အတြက္ ကာကြယ္ေဆးရွိပါသလား?
မရွိေသးပါ။ ဒါေပမယ့္ ကူးစက္ခံရသူေတြအတြက္ ခံစားရတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကို သက္သာေစနိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။ အဖ်ားျပင္းထန္သူေတြဟာ ေဝဒနာေလ်ာ့နည္း သက္သာေစဖို့ ေဆး႐ုံမွာပဲ ကုသမွုခံယူရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားစုကေတာ့ ျပန္ေကာင္းလာၾကပါတယ္။
ကာကြယ္ေဆးေတြကို လက္ရွိသုေတသနျပဳ ထုတ္လုပ္လၽွက္ ရွိပါတယ္။ WHO ဟာ ကာကြယ္ေဆးထုတ္လုပ္ရာမွာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လၽွက္ ရွိပါတယ္။
လက္ရွိအခ်ိန္မွာ အေကာင္းဆုံး ကာကြယ္ေဆးကေတာ့ လက္ေရမၾကာခဏ ေဆးေၾကာျခင္း၊ ႏွာေခ်ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ ပါးစပ္နဲ႔ႏွာေခါင္းကို တစ္ခုခုနဲ႔ အုပ္ၿပီးမွသာ ဆိုးျခင္း၊ ႏွာေခ်ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့သူနဲ႔ အနည္းဆုံး (၃) ေပအကြာမွာ ေနျခင္းတို့ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၂။ ပဋိဇီဝေဆး Antibiotics ေတြ (Amoxicillin, Azithromycin အစရွိသျဖင့္) ေဆးေတြဟာ Covid-19 ကို ကုသေပးနိုင္သလား?
မေပးနိုင္ပါ။ ပဋိဇီဝေဆးေတြဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကို ဘယ္လိုမွ ကုသမေပးနိုင္ပါဘူး။ အဲ့ဒီေဆးေတြဟာ ဘက္တီးရီးယားေရာဂါေတြကိုသာ ကုသေပးနိုင္ပါတယ္။ Covid-19 ဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ အမ်ိဳးအစားျဖစ္လို့ ပဋိဇီဝေဆးနဲ႔ ကုသလို့မရပါဘူး။ အျခားဘက္တီးရီးယားကူးစက္မွု တြဲပါလာမွသာ ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း ေသာက္သင့္ပါတယ္။
၁၃။ စတင္ကူးစက္ခ်ိန္ကေန ေရာဂါလကၡဏာ ျပခ်ိန္အထိ အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ၾကာသလဲ?
စတင္ကူးစက္ခ်ိန္ကေန ေရာဂါလကၡဏာျပဖို့ ၁ ရက္မွ ၁၄ ရက္အထိ ၾကာနိုင္ပါတယ္။ အမ်ားစုအတြက္ ေရာဂါလကၡဏာျပဖို့ ၾကာခ်ိန္ကေတာ့ ၅ ရက္ဝန္းက်င္ျဖစ္ပါတယ္။
အခ်က္အလက္အသစ္ေတြ ရရွိတဲ့အခါ update လုပ္ေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။
၁၄။ မိမိေနရာမွာ Covid-19 စျဖစ္လာၿပီဆိုရင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ?
၁၄-၁။ အေပၚမွာေျပာထားတဲ့အခ်က္ေတြအားလုံးကို လိုက္နာပါ။
၁၄-၂။ ေနမေကာင္းစျဖစ္လာၿပီဆိုရင္ သက္ဆိုင္ရာျပည္သူ႔ေဆး႐ုံကို သတင္းပို့ပါ။ ေဆး႐ုံက ညႊန္ၾကားခ်က္ကို လိုက္နာပါ။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အျခားသူမ်ားနဲ႔ ထိေတြ႕မွု တတ္နိုင္သမၽွ ေရွာင္ပါ။ ေခါင္းကိုက္လာရင္၊ ေငြ႕ေငြ႕ေလး ဖ်ားရင္၊ ႏွာရည္အနည္းငယ္ ယိုရင္ ေနေကာင္းတဲ့အထိ အိမ္မွာပဲေနပါ။
အျပင္ထြက္ၿပီး စားစရာတစ္ခုခု မျဖစ္မေန ထြက္ဝယ္ရေတာ့မယ္ဆိုရင္ အျခားသူေတြကို မကူးစက္ေစရန္ Mask တပ္သြားပါ။
ဘာ့ေၾကာင့္လဲ? မိမိေနရာမွာ Covid-19 မ်ားစြာျဖစ္လာၿပီး ကူးစက္ေရာဂါ အထူးကုေဆး႐ုံမွာလည္း လူနာေတြ ျပည့္ေနၿပီဆိုရင္ မိမိကိုယ္တိုင္ အသက္ရွုက်ပ္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးႏွာေခ်ျခင္း၊ အျပင္းအထန္ဖ်ားျခင္း မရွိရင္ အျခားလိုအပ္တဲ့လူေတြအတြက္ ေဆး႐ုံက ပိုမိုအာ႐ုံစိုက္ကုသေပးဖို့ အဆင္ေျပပါတယ္။
၁၄-၃။ ဒါေပမယ့္ မိမိကိုယ္တိုင္ အသက္ရွုက်ပ္၊ ေခ်ာင္းဆိုး ႏွာေခ်၊ အဖ်ားတက္လာရင္ေတာ့ သက္ဆိုင္ရာ ေဆး႐ုံကို ခ်က္ခ်င္း သတင္းပို့ၿပီး အထူးသီးသန႔္ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း ကုသမွုခံယူျခင္းေတြ လုပ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးရင္ မိမိမၾကာခင္က သြားေရာက္ခဲ့တဲ့ေနရာေတြ၊ ထိေတြ႕မွုရွိခဲ့တဲ့လူေတြအားလုံးကို သက္ဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းေတြကို အကုန္အစင္ အသိေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။
၁၅။ ျပည္သူတစ္ဦးခ်င္းစီအေနနဲ႔ Covid-19 ကူးစက္နိုင္ေျခ ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲ?
လက္ရွိအေျခအေနမွာ တစ္ဦးခ်င္းစီအတြက္ Covid-19 ကူးစက္နိုင္ေျခဟာ နည္းေနပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကူးစက္ျပန႔္ႏွံ့ေနတဲ့ၿမိဳ့ေတြကို သြားမိရင္ ကူးစက္နိုင္ေျခအရမ္းမ်ားပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အစိုးရ ထုတ္ျပန္ခ်က္ေတြကို တိတိက်က် လိုက္နာဖို့ အထူးအေရးႀကီးပါတယ္။ ခရီးမထြက္ရ မသြားရ ေနရာေတြ သတ္မွတ္ထားတယ္ဆိုရင္ အဲ့ဒီေနရာေတြ မသြားပါနဲ႔ လိုက္နာလိုက္ပါ။
ပြဲလမ္းသဘင္ေတြ မလုပ္ပါနဲ႔၊ မသြားပါနဲ႔လို့ ကန႔္သတ္လိုက္ရင္ မသြားပါနဲ႔ မလုပ္ပါနဲ႔။ ေရွာင္လိုက္ပါ။ အဲ့ဒီ ထုတ္ျပန္ခ်က္ေတြ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြကို လိုက္နာလိုက္ရင္ Covid-19 ကူးစက္နိုင္ေျခဟာ အထူးေလ်ာ့နည္းသြားပါတယ္။
Covid-19 ဟာ လုံး၀ ထိန္းခ်ဳပ္ ရပ္တန႔္လို့မရတဲ့ ေရာဂါေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ တ႐ုပ္ျပည္မွာဆိုရင္ ထိန္းခ်ဳပ္ရပ္တန႔္နိုင္ၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ တစ္ျခားနိုင္ငံ ေနရာေတြမွာ လူအမ်ားအျပား တရွိန္ထိုး ကူးစက္တာကိုလည္း ေတြ႕ေနရပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ အစိုးရရဲ့ Official သတင္းမီဒီယာေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ လိုက္နာဖို့ အေရးႀကီးပါတယ္။
ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ခိုင္လုံတဲ့ သတင္းရင္းျမစ္ကေတာ့ Ministry of Health and Sports, Myanmar page ျဖစ္ပါတယ္။ အျပာေရာင္ အမွတ္ကေလး ပါပါတယ္။
၁၆။ Covid-19 ကို တိရိစၧာန္ေတြကတဆင့္ လူေတြဆီကို ကူးစက္နိုင္ပါသလား?
ဒီဗိုင္းရပ္စ္အမ်ိဳးအစားေတြဟာ တိရိစၧာန္ေတြမွာ ပုံမွန္ျဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ ေရာဂါပိုးအမ်ိဳးအစားေတြျဖစ္ပါတယ္။ လူေတြဟာ မၾကာခဏဆိုသလို တိရိစၧာန္ေတြက တဆင့္ စတင္ကူးစက္ၿပီး တစ္ျခားလူေတြကို ထပ္မံကူးစက္ေစပါတယ္။
SARS တုန္းက ေၾကာင္ကတိုး ကတဆင့္ လူေတြဆီကို ကူးစက္တာျဖစ္ၿပီး MERS တုန္းက ကုလားအုပ္ေတြဆီကေနတဆင့္ လူေတြဆီကို ကူးစက္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ Covid-19 အတြက္ လူေတြကို ကူးစက္ေစခဲ့တဲ့ အရင္းအျမစ္ကိုေတာ့ အတည္မျပဳရေသးပါဘူး။
တိရိစၧာန္ေတြ ေရာင္းတဲ့ ေဈးေတြကို သြားတဲ့အခါ လူနဲ႔ တိုက္ရိုက္ ထိေတြ႕ျခင္း သို့မဟုတ္ တိရိစၧာန္နဲ႔ ထိေတြ႕ထားတဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ေတြ ထိေတြ႕ျခင္းကို ေရွာင္က်ဥ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
အသားစိမ္းငါးစိမ္း၊ ႏြားနို့စိမ္း တို့ကို ကိုင္တြယ္တဲ့အခါ ဂ႐ုတစိုက္ ကိုင္တြယ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အစားအစာကို အစိမ္းစားျခင္း၊ မက်က္တက်က္ ခ်က္စားျခင္းတို့ကို ေရွာင္က်ဥ္သင့္ပါတယ္။
၁၇။ အိမ္ေမြးတိရိစၧာန္ေတြကတဆင့္ လူေတြဆီကို ကူးစက္နိုင္ပါသလား?
အခုထိ ေဟာင္ေကာင္မွာ ေခြးတေကာင္ဆီမွာ Covid-19 ကူးစက္ခံရေၾကာင္း တစ္ႀကိမ္သာ ေတြ႕ရွိထားပါတယ္။ ေခြး၊ ေၾကာင္ သို့မဟုတ္ အျခား အိမ္ေမြး တိရိစၧာန္ ကတဆင့္ ကူးစက္ျခင္းကိုေတာ့ သက္ေသ အေထာက္အထား မေတြ႕ရွိရေသးပါဘူး။
Covid-19 အဓိက ျပန႔္ရတဲ့အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်ျခင္း သို့မဟုတ္ စကားေျပာတဲ့အခ်ိန္မွာ ထြက္တဲ့ အရည္မွုန္ေတြက တဆင့္ပဲ ကူးစက္တာျဖစ္ပါတယ္။
၁၈။ ေရာဂါရွိသူ၏ မစင္မွတဆင့္ ကူးစက္နိုင္ပါသလား?
ေရာဂါရွိသူ၏ မစင္မွတဆင့္ ကူးစက္နိုင္ေျခဟာ အရမ္းနည္းပါတယ္။ ကနဦး စမ္းသပ္ခ်က္ေတြအရ အခ်ိဳ့အေျခအေနေတြမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ဟာ မစင္မွာ ရွိေနနိုင္တယ္လို့ ေတြ႕ရွိရေပမယ့္ မစင္မွတဆင့္ ကူးစက္ျခင္းဟာ အဓိကကူးစက္နိုင္တဲ့ နည္းလမ္းမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ မစင္မွာလည္း ရွိေနနိုင္တဲ့အတြက္ အိမ္သာအသုံးျပဳၿပီးရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ အစားမစားခင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ လက္ေဆးဖို့ အထူးအေရးႀကီးပါတယ္။
၁၉။ Covid-19 ျဖစ္ေနတဲ့ နိုင္ငံ/ေနရာကေန ပို့လိုက္တဲ့ ပါဆယ္ပစၥည္းကို လက္ခံဖို့ အႏၲရာယ္ရွိနိုင္ပါသလား?
အႏၲရာယ္ မရွိပါဘူး။ ကူးစက္ခံထားရတဲ့ လူတစ္ေယာက္ကေနၿပီး ထုတ္ကုန္ ပစၥည္းတစ္ခုေပၚကို ေရာဂါပိုး ျပန႔္ေစဖို့ ရာခိုင္ႏွုန္းက နည္းသလို၊ တစ္ေနရာကေန တစ္ေနရာကို ေရႊ႕ေျပာင္း၊ သယ္ပို့၊ မတူညီတဲ့ အပူခ်ိန္ေတြကို အခ်ိန္တစ္ခုၾကာေအာင္ ျဖတ္သန္းလာရတဲ့ ပစၥည္းတစ္ခုထံမွလည္း ေရာဂါပိုး ကူးစက္နိုင္ေျခက အင္မတန္ နည္းပါးပါတယ္။
၂၀။ Covid-19 က SARS နဲ႔ အတူတူပဲလား?
မတူပါဘူး။ 2003 ခုႏွစ္တုန္းက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ SARS နဲ႔ Covid-19 တို့ဟာ မ်ိဳးရိုးဗီဇအရ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို့ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ေရာဂါကေတာ့ အေတာ္ကြဲျပားပါတယ္။
SARS က Covid-19 ထက္ ပိုၿပီးအေသအေပ်ာက္ႏွုန္း ပိုမ်ားပါတယ္။ Covid-19 က အေသအေပ်ာက္ႏွုန္း ပိုနည္းၿပီး ကူးစက္နိုင္စြမ္း ပိုမ်ားပါတယ္။ SARS က 2003 ခုႏွစ္ကတည္းက ထပ္မျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။
၂၁။ မလုပ္သင့္တာေတြရွိလား?
ရွိပါတယ္။
၂၁-၁။ ေဆးလိပ္မေသာက္သင့္ပါ
၂၁-၂။ Mask ေတြ အထပ္လိုက္ (၂ ထပ္ ၃ ထပ္ ၄ ထပ္) ဝတ္တာ
၂၁-၃။ ပဋိဇီဝေဆးေတြ ႀကိဳေသာက္တာ
ဒါေတြက ေရွာင္က်ဥ္ရမည့္ အရာေတြျဖစ္ပါတယ္။
ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဖ်ားနာရင္၊ ေခ်ာင္းဆိုးရင္၊ အသက္ရွုက်ပ္ရင္ သက္ဆိုရင္ရာ ေဆး႐ုံကို အျမန္ဆုံး သတင္းပို့ရမွာျဖစ္ပါတယ။္
အမ်ိဳးေတြအားလုံး က်န္းမာခ်မ္းသာၿပီး Covid-19 ေဘးအႏၲရာယ္ကေန ကင္းေဝးနိုင္ၾကပါေစ။
သတင္းရင္းျမစ္ကို World Health Organization ကေန တိုက္ရိုက္ ယူၿပီး ဘာသာျပန္ေပးထားတာမို့ စိတ္ခ်ယုံၾကည္နိုင္ပါတယ္။ ေအာက္မွာ သတင္း Source Link ကိုလည္း ေဖာ္ျပေပးထားလို့ Original English Version ကိုလည္း ဖတ္ရွုနိုင္ပါတယ္။ ပညာရွင္မ်ားအေနနဲ႔ ဘာသာျပန္ဆိုျခင္း လြဲမွားမွုရွိပါက အမ်ားသူငါ အက်ိဳးအတြက္ ေထာက္ျပဖို့လည္း ေမတၱာရပ္ခံအပ္ပါတယ္။
(LIQUI MOLY Myanmar Admin Team)
Source:
World Health Organization: Q&A on Coronavirus (Covid-19) 16 Mar 2020
https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses
