20/09/2025
ဒီနေ့အတွက် Sharing လုပ်ချင်တာကတော့ Stress တွေအချိန်အကြာကြီး ရှိနေတဲ့အခါ ခန္ဓာကိုယ်ကဘယ်လို တုန့်ပြန်တတ်လဲဆိုတာကို Sharing လုပ်ပေးချင်ပါတယ်ရှင်။
Stress တွေအရမ်းများတဲ့ အချိန်ကြာလာရင် ခန္ဓာကိုယ်မှာ
Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis လို့ခေါ်တဲ့
HPA axis က ပိုပြီး Activated ဖြစ်နေတတ်လို့ Cortisol တွေပိုထွက်ပါတယ်။
Sympathetic nervous system လို့ခေါ်တဲ့
Fight or Flight mode ကို ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့
အာရုံကြောတုတုန့်ပြန်မှုကလည်း များနေတတ်ပါတယ်။
Cortisol ကြောင့်မို့
Muscle Catabolism( Breakdown process) လို့ခေါ်တဲ့ muscle protein တွေကို Amino Acid ပြောင်းလဲစေပြီး muscle breakdown တွေ ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။
အဲဒါကြောင့် ကြွက်သားတွေ သိမ်လာတာမျိုး တွေဖြစ်တတ်ပါတယ်။
Cortisol က Bone formation လို့ခေါ်တဲ့
အရိုးတည်ဆောက်တဲ့ process ကို
ဟန့်တားထားတာကြောင့် အရိုးပွရောဂါတွေဖြစ်လာစေတတ်ပါတယ်။
Visceral fat လို့ခေါ်တဲ့ Belly fat ဝမ်းတွင်းအဆီတွေကိုလည်း စုလာစေတတ်ပါတယ်။
Sympathetic Tone တွေ တက်လာတာကြောင့်
အာရုံကြောတုံ့ပြန်မှုအရ
နှလုံးခုန် မြန်လာတာတို့ သွေးပေါင်ချိန်တက်လာတာတို့ ဖြစ်လာတာကြောင့်မို့ သွေးတိုးရောဂါ
နှလုံးရောဂါ ဖြစ်ပွါးနိုင်ချေ ပိုများပြားလာပါတယ်။
Chronic stress လို့ခေါ်တဲ့ အချိန်အကြာကြီး Stress ပိနေခြင်းက
ခန္ဓာကိုယ်မှာ Pro-Inflammatory cytokines လို့ခေါ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ် ယောင်ယမ်းစေတတ်တဲ့ ဓါတ်တွေ ထွက်လာတာကြောင့်မို့
Tissue Healing process လို့ခေါ်တဲ့ အနာကျက်စေမှုတွေကြာစေတတ်ပါတယ်။
ဥပမာ ထိခိုက်ဒဏ်ရာ တစ်ခုခု ရတာပဲဖြစ်ဖြစ်
ယောင်ယမ်းပြီး နာကျင်မှုဖြစ်နေတဲ့ အကြောင်းအရာ ( ဥပမာ - ခါးနာ ၊ ဒူးနာ ) အစရှိတဲ့ ပြသနာများကို ပိုမို ကြာရှည် ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
Chronic stress က Immune system ကိုလည်း Supress လုပ်ထားတာကြောင့် ကိုယ်ခံအားတွေကျလာစေတတ်ပါတယ်။
အချိန်အကြာကြီး Stress ပိခြင်းကြောင့် ဦးနှောက်နဲ့ အာရုံကြောမှာလည်း
ဦးနှောက်ရဲ့ Hippocampus Atrophy ရတတ်စေခြင်းကြောင့်
မေ့လွယ်လာတာ၊ မမှတ်မိတော့တာ အပြင်
Amygdala hyperactivity လို့ ခေါ်တဲ့ ဦးနှောက်နေရာ တုန့်ပြန်မှုများခြင်းကြောင့်လည်း
စိတ်ပူပန်မှုတွေ ပိုမို ဆိုးရွားလာစေနိုင်ပါတယ်။
Hormone အနေနဲ့ ကြည့်မယ်ဆိုရင်လည်း အကြာကြီး Stress ပိခြင်းက
ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ Cortisol နဲ့ Adrenaline
တွေတက်နေတာကြောင့်
Gluconeogenesis လို့ခေါ်တဲ့ liver (အသည်း ) ကနေ glucose ကို ပိုထွက်လာစေတတ်ပြီး
insulin resistance လို့ခေါ်တဲ့ Insulin တုန့်ပြန်မှုကို ကျစေတတ်ပါတယ်။
အဲဒါကြောင့် သွေးတွင်းသကြားဓါတ်တွေ မြင့်တတ်စေပြီး Type 2 Diabetes လို့ခေါ်တဲ့ ဆီးချို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
အဲဒါကြောင့် Stress အကြာကြီး ပိနေခြင်းက
ခန္ဓာကိုယ် အတွက် ဆိုးကျိုး ဖြစ်စေတဲ့ တုံ့ပြန်မှုတွေ အများကြီး ရှိစေနိုင်ပါတယ်။
အဲဒါကြောင့် Stress တွေ ဖြေလျော့ဖို့ အတွက်အချိန်ပေးသင့်ပါတယ်။
လေ့ကျင့်ခန်းတွေသေချာ လုပ်တာ
တရားထိုင်တာ
တစ်ရက်ကို အနည်းဆုံး ၇ နာရီမှ ၉ နာရီ အိပ်ချိန်ဝဝ အိပ်တာ
အစာအဟာရ ညီညွတ်မျှတအောင် စားတာ
မိသားစုတွေ သူငယ်ချင်းတွေနဲ့အချိန်ပေးတာ
ကိုယ့်စိတ်ကို ဘယ်လိုဖြေလျော့ရမလဲ နည်းလမ်းလေးတွေ စဉ်းစားပြီးမှ သေချာလေး
လုပ်ဆောင်သင့်ပါတယ်။
လောကမှာ ကျန်းမာရေးက အရေးကြီးဆုံးဖြစ်တာကြောင့်မို့ အကုန်လုံး နေကောင်းကျန်းမာကြပါစေရှင်။
Hnin Moe
physiologist and Physiotherapist
response to Chronic stress
Reference
https://www.mdpi.com/1660-4601/21/8/1077?utm_source=chatgpt.com
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17615391/?utm_source=chatgpt.com
