14/01/2023
Credit: ပါမောက္ခ သန်းသန်းအေး
မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေ တစ်လုံး
------------------------------------
“မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေတစ်လုံး အမြဲသောက်နေပါတယ်” ။ ဒါကတော့ နေ့စဉ် ကြားနေရတဲ့ ဆီးချိုသွေးချိုလူနာတွေရဲ့ ဖြေကြားသံလေးတွေကို ပဲ့တင်ထပ်ပြီး ပြန်ပြောလိုက်ရခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ထပ်ခါတလဲလဲ ကြားနေကျဖြစ်ပြီး လူနာအသစ်ရောက်လာတိုင်း ဒီလေသံမျိုး ထပ်ကြားရဦးမယ်ဆိုတာ ကြိုတင်ခန့်မှန်းလို့ ရပါတယ်။
ဒီလောက် ထပ်တူထပ်မျှ တူညီနေတဲ့ “မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေတစ်လုံး” ကုထုံးနဲ့ပဲ သောက်နေကျသူတွေ နောက်ထပ် ဘယ်လောက်များ ရှိနေမလဲဆိုတာ လေ့လာကြည့်ဖို့ အလွန်ကောင်းနေပါတယ်။ ဘယ်သူက ဒီလိုသောက်ဖို့ ညွှန်ကြားထားတာလဲလို့ မေးစရာဖြစ်နေပါတယ်။ ဆရာဝန်တွေက ညွှန်ကြားထားလို့ သောက်တာရှိနိုင်သလို သူငယ်ချင်းမိတ်ဆွေတွေက အချင်းချင်း ညွှန်ကြားပြီး သောက်နေတာကို အတုယူပြီး မိမိသဘောနဲ့ လိုက်သောက်နေတာလဲ ရှိပါတယ်။ မက်ဖော်မင်ကို ဒီလိုပဲ မှီဝဲပြီး သောက်နေတဲ့ အလေ့အထဟာ နောင်တစ်နေ့မှာ အန္တရာယ်တွေ ရှိလာနိုင်တယ်ဆိုတာ သိရှိဖို့ လိုပါတယ်။
ဒီလိုပြောလိုက်တော့ စာဖတ်သူတွေရဲ့စိတ်ထဲမှာ မက်ဖော်မင်ကြောင့် ကျောက်ကပ် ပျက်စီးသွားနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ကို ပြောတော့မှာလားလို့ ထင်ကောင်းထင်မိမှာပါ။ “မက်ဖော်မင်ကြောင့် ကျောက်ကပ်ပျက်တတ်တယ်” ဆိုတဲ့ စကားသံကလည်း လူနာနဲ့ လူနာရဲ့ မိသားစုတွေထံမှ အမြဲတမ်းကြားနေရတဲ့ အသံတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို သောက်နေတာက ကျောက်ကပ်တွေ ပျက်စီးနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ရှိတယ် ဆိုတဲ့ အချက်က မှန်ပေမယ့် မက်ဖော်မင်က ကျောက်ကပ်ကို ဖျက်နေတာ မဟုတ်ပါဘူး။
ဒါဆို ဘယ်အချက်က ကျောက်ကပ်ပျက်အောင် လုပ်နေတာလဲဆိုတာ စာဖတ်သူများ သိချင်ကြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ တကယ်တော့ တရားခံ အစစ်က ဒီလို မက်ဖော်မင်ကို တစ်နေ့ နှစ်ကြိမ်သောက်နေပြီး လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာတွေ ဘာမှမလုပ်မိလို့သာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုအဖြစ်ကို ကြုံရသူတွေ အများကြီးရှိနေပါတယ်။ “မက်ဖော်မင်သောက်နေတာ အခုလည်း နေလို့ကောင်းနေတာပဲ။ ဘာတွေထပ်လုပ်ရဦးမှာလဲ” စတဲ့ မှားယွင်းနေတဲ့ အယူအဆတွေလည်း ရှိပါတယ်။
“လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာ” တွေက ဘာတွေလဲ
လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာတွေကတော့ “ဆီးချိုသွေးချို စောင့်ရှောက်ခြင်း” ဆိုတဲ့ Diabetes Care ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတွေ မပါဘဲ မက်ဖော်မင်တွေသောက်နေမိတာက ကျောက်ကပ်ပျက်ခြင်းရဲ့ အဓိက တရားခံပဲဖြစ်ပါတယ်။
လူနာတွေလုပ်ဖို့ လိုအပ်တာတွေကတော့ ……
၁။ မိမိရောဂါအကြောင်း မိမိ သေချာစွာ အသေးစိတ် သိအောင် မလုပ်မိခြင်း၊ ဆီးချိုပညာပေးမှု မရှိခြင်း။ (Lack of Diabetes Education)
ဆီးချိုရောဂါက မိမိနဲ့ အမြဲ အတူရှိနေပြီး ဆရာဝန်တွေနဲ့ ခဏတာပဲ ထိတွေ့နိုင်တာဖြစ်ပါတယ်။ ဆီးချိုရောဂါဟာ မိမိပိုင်ဆိုင်ပြီး မိမိနဲ့ တစ်သက်လုံး အတူတကွရှိနေမယ့် ရောဂါပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သူ့ကိုနားလည်ဖို့ အလွန်အရေးကြီးလှပါတယ်။
၂။ ဘဝနေထိုင်မှု ပုံစံပြုပြင်ခြင်း (Lifestyle Modification) ကို မသိရှိခြင်း၊ မဆောင်ရွက်ခြင်း။
သွက်လက်စွာ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားနေထိုင်ခြင်းနှင့် အစားအသောက် ပြုပြင်ပြောင်းလဲခြင်းဟာ ဆီးချိုသွေးချိုအတွက် ဆေးတစ်ခွက်ဖြစ်လို့ မလစ်ဟင်းစေသင့်ပါဘူး။
၃။ တတ်ကျွမ်းတဲ့ ပညာရှင်တွေ (ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆရာဝန် မရှိရင် သူနာပြု) နဲ့ ပြသဆွေးနွေးမှုကို မပြုလုပ်မိခြင်း (Proper Diabetes Management) မရရှိခြင်း
ဆီးချိုရောဂါရဲ့ အဓိက ပြဿနာကတော့ “နေကောင်းနေသေးတာ” ပဲဖြစ်ပါတယ်။ နာခြင်း၊ ဖျားခြင်း မရှိ၊ တခါတရံ ဆီးရွှင်တာ၊ နည်းနည်းပိန်သွားတာ၊ နုံးသလိုဖြစ်တာကလည်း လူတိုင်း အလုပ်ပင်ပန်းရင် ဖြစ်နေကျ တွေ့နေကျ လက္ခဏာလေးပဲ၊ သွားသွားလာလာနဲ့ လမ်းမှာ နေကောင်းလား နှုတ်ဆက်ရင် “အရမ်းကောင်း၊ စားကောင်း သောက်ကောင်းပါပဲ” လို့ ပြန်ဖြေကြတဲ့လူတွေ များပါတယ်။ ဆရာဝန်ပြဖို့ အခြေအနေ မဟုတ်သေးတာကြောင့် မိမိဘာသာ နေကောင်းတယ်ထင်ပြီး ဂရုမစိုက်ဘဲ လွှတ်ထားတာများပါတယ်။
တကယ်တော့ ဆီးချိုသွေးချိုရောဂါက အစောပိုင်းမှာ ရောဂါလို့ အမည်မတပ်လည်း မှန်နေသလိုပါပဲ။ သွေးချိုပုံမှန်ထက် မြင့်နေသူ များရယ်လို့ပဲ သတ်မှတ်ရင် ရမှာပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ နေကောင်းနေကြလို့ပါပဲ။ သွေးချိုအရမ်းများလာမှ ဆီးများပြီး ရေငတ်တာဖြစ်ပါတယ်။ အကြောတတ်တာ၊ ကျင်တာကလည်း လူတိုင်းမဖြစ်ပါဘူး။ ဆေးကုတာက ဒီဝေဒနာတွေ သက်သာပြီဆိုရင် လုံလောက်ပြီလို့ ထင်နေကြသူတွေများပါတယ်။ တကယ်တော့ ဆီးချို ကုသခြင်း၊ ပြုစုခြင်းဟာ ကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ရောဂါပေါင်း မြောက်မြားစွာကို ဖြစ်စေဖို့ တာစူနေတဲ့ အခြေအနေတစ်ခုကို တားဆီးကာကွယ်နေတဲ့ အလုပ်တစ်ခုပါပဲ။ ကာကွယ်လို့လည်း ရပါတယ်။ စောစောလုပ်မှလည်း ထိရောက်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တခြားရောဂါတွေနဲ့ မတူဘဲ ဆီးချိုရောဂါက နေကောင်းသူတွေကပဲ ကုနေကြရတာပါ။ အလားတူ သွေးတိုးနဲ့ သွေးအဆီဓါတ် များသူတွေဟာလဲ ဒီသဘောတရားအတိုင်းပါပဲ။ ဒါတွေက ပြုပြင်ဖို့၊ ကာကွယ်ဖို့ သိပ်မခက်ခဲလှပါဘူး။ နေကောင်းစဉ်မှာ ဆရာဝန်တွေနဲ့ အချိန်မှန်မှန်တိုင်ပင်ပြီး ပြုပြင်ပါ။ နေမကောင်းတဲ့ နောက်ဆက်တွဲရောဂါဝင်တဲ့ အဆင့်ရောက်ရင် တစ်နည်းအားဖြင့် တခြားအထူးကုတွေ ပါဝင်လာရပြီဆိုရင် ရောဂါရှိတဲ့ လူနာအစစ်ဖြစ်သွားပါပြီ။ ဒီအဆင့်ရောက်မှ ဆီးချိုစကုတဲ့သူတွေအဖို့ အများကြီး နောက်ကျခဲ့ပြီဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအဖြစ်မျိုးတွေ အများကြီးတွေ့နေရတာမို့ ဒီနေ့နေကောင်းပေမယ့် ဆရာဝန်မှန်မှန်ပြရမှာဖြစ်ပါတယ်။ မိမိဘာသာ မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေတစ်လုံးနဲ့ ပေါ့နေ၊ ခိုနေလို့ မဖြစ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် “ပြပါ”၊ တတ်ကျွမ်းတဲ့ ဆရာဝန်တွေကို ပြပါလို့ ဆိုလိုပါတယ်။ ဆရာဝန်တွေကလည်း မက်ဖော်မင် တစ်မျိုးပဲ ဆက်သောက်ခိုင်းပြီး Diabetes Care ဆီးချိုစောင့်ရှောက်မှု လုပ်သင့်တာတွေ မလုပ်မိတာမျိုး မဖြစ်အောင်သတိပြုရပါမယ်။
၄။ မက်ဖော်မင်ပဲသောက်နေပြီး မိမိကိုယ်မိမိစောင့်ရှောက်ခြင်း (Self care) ကို မလုပ်တတ်ခြင်း၊ မလုပ်ဖြစ်ခြင်း။
ဆီးချိုစင်တာရှိရာ သွားရောက်မှသာ လူနာတွေကို “မိမိကိုယ်တိုင်စောင့်ရှောက်ခြင်း” များပြုလုပ်နိုင်ရန်သင်ကြားပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မိမိကိုယ်မိမိ ဘာတွေစောင့်ရှောက်ရမလဲဆိုရင် …
(က) အိမ်၌ မိမိဘာသာစစ်ဆေးတဲ့ သွေးချို (SMBG) ကို နည်းလမ်းမှန်ကန်စွာ သတ်မှတ်ထားသလို အချိန်နဲ့ စစ်ဆေးခြင်း၊
(ခ) မှန်ကန်စွာ ဇယားများအတိုင်း မှတ်တမ်းများ ပြုစုခြင်း၊
(ဂ) အဖြေကိုအနည်းအများ သုံးသပ်နိုင်ပြီး အစားအစာကိုသော်လည်းကောင်း၊ ဆေးကိုသော်လည်းကောင်း အနည်းငယ်ပြုပြင်တာတွေ လုပ်နိုင်အောင် သင်ကြားပေးခြင်း၊
(ဃ) သွေးချိုဓာတ် အကျလွန်ခြင်းအကြောင်းကို အသိပေးထားပြီး ဖြစ်လာရင် မိမိကိုယ်မိမိ ပြုပြင်နိုင်ဖို့လိုပါတယ်။ သွေးချိုအကျလွန်ခြင်းအကြောင်းကို ဆီးချိုလူနာတိုင်းသိအောင် လုပ်ထားပေးဖို့ လိုပါတယ်။
၅။ သွေးချိုထိန်းကောင်း၊ မကောင်း ဆုံးဖြတ်ပေးတဲ့ ၃ လပျမ်းမျှသွေးချို HbA1c (အေဝမ်းစီ) ကို လုံးဝမစစ်ဘဲ ကုသနေခြင်း။
၆။ HbA1c မစစ်ဆေးဘဲ နေ့စဉ်သွေးချိုပဲ စစ်ထားတဲ့အတွက် ဆီးချိုဆေးကို အချိန်နဲ့တပြေးညီ ထိရောက်အောင် ပြုပြင်ခွင့် မရဘဲ နှောင့်နှေးနေခြင်း။
ဒီလို ကြန့်ကြာနေတာက ဆရာဝန်တွေထံ လူနာက မသွားရောက်တာကြောင့် ဖြစ်နိုင်သလို၊ သွားရောက်သော်လည်း ဆရာဝန်တွေက ထိရောက်အောင် မပြုပြင်ပေးမိဘဲ ဒီအတိုင်းဆေးဆက်သောက်စေခြင်း၊ ဆက်လက်စောင့်ကြည့်နေမိခြင်း၊ မှန်မှန်လာပြဖို့မညွှန်ကြားဘဲ လွှတ်ထားမိခြင်း စတာတွေကြောင့်လည်းပါကြောင်း သတိပြုစေလိုပါတယ်။ HbA1c ကို ၇ ရာခိုင်နှုန်းကို မရောက်မချင်း တစ်ခုခုပြုပြင်နိုင်ဖို့ အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။
၇။ ဆီးချိုသွေးချို နောက်ဆက်တွဲရောဂါတွေကို ရှာဖွေပြီး စောစော ကာကွယ်ကုသခြင်းတွေလုပ်ရမယ့် အချိန်မှာ မလုပ်ဘဲနေခြင်း
စစ်ဆေးမှုတွေ ဘာမှမလုပ်မိလို့ နောက်ဆက်တွဲရောဂါ ရရှိနေမှန်းမသိဖြစ်ကာ ကြိုတင်ကာကွယ်ဖို့ အခွင့်အရေး လွတ်သွားတာဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
“မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေတစ်လုံး” ဆယ်နှစ်လောက် ဒီအတိုင်း ဆေးမညှိဘဲ သောက်နေပြီး ကျောက်ကပ်ပျက်၊ မျက်စိကွယ်သွားတော့မှ ကျန်းမာရေး ဌာနဆေးခန်းတွေကို ရောက်လာသူတွေတွေ့နေရလို့ ဒီဆောင်းပါးကို ရေးလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချိန်မှာ နောင်တရနေမိရင်လည်း မတတ်နိုင်တော့ပါဘူး။ ဒါက တိုင်းရင်းဆေး တစ်ခုခုကို မနက် (၅) လုံး၊ ညနေ (၅) လုံး သွေးစစ်စရာမလိုဘဲ သောက်နေတာနဲ့ ချွတ်စွတ်တူနေပါတယ်။
နောက်ဆုံး မှာကြားလိုတာက ဒီဆောင်းပါးကို ဖတ်မိသူတွေ မိမိကိုယ်ကိုပဲ ဖြစ်စေ မိမိဆွေမျိုး မိတ်ဆွေတွေပဲဖြစ်စေ မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး ညနေတစ်လုံးနဲ့ မက်ဖော်မင်ကိုပဲ စွဲသောက်နေသူတွေရှိရင် ဒီနေ့ပြန်ပြင်ကြစေလိုပါတယ်။ အရင်ဦးဆုံး ဆီးချိုသွေးချိုထိန်းတဲ့ HbA1c ၃ လပျမ်းမျှ သွေးချိုစံနှုန်း ၇ ရာခိုင်နှုန်းကို မှီပြီလား စစ်ကြည့်လိုက်ပါ။ ကျောက်ကပ်အတွက် ဆီးကို မိုက်ခရိုအယ်လ်ဗြူမင်ခေါ် အသားဓာတ်တွေ ရှိ၊မရှိ စစ်ကြည့်ပါ။ “မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး ညနေတစ်လုံး” နဲ့ မှိန်းနေတဲ့ အိပ်ရာမှ နိုးထပြီး အမြန်ဆုံး ပြုပြင်နိုင်ကြပါစေလို့ ဆန္ဒပြုအပ်ပါတယ်။
Credit: ပါမောက္ခ သန်းသန်းအေး၏ ဆောင်းပါးမှ ကောက်နုတ်ဖော်ပြပါသည်။Credit: ပါမောက္ခ သန်းသန်းအေး
မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေ တစ်လုံး
------------------------------------
“မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေတစ်လုံး အမြဲသောက်နေပါတယ်” ။ ဒါကတော့ နေ့စဉ် ကြားနေရတဲ့ ဆီးချိုသွေးချိုလူနာတွေရဲ့ ဖြေကြားသံလေးတွေကို ပဲ့တင်ထပ်ပြီး ပြန်ပြောလိုက်ရခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ထပ်ခါတလဲလဲ ကြားနေကျဖြစ်ပြီး လူနာအသစ်ရောက်လာတိုင်း ဒီလေသံမျိုး ထပ်ကြားရဦးမယ်ဆိုတာ ကြိုတင်ခန့်မှန်းလို့ ရပါတယ်။
ဒီလောက် ထပ်တူထပ်မျှ တူညီနေတဲ့ “မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေတစ်လုံး” ကုထုံးနဲ့ပဲ သောက်နေကျသူတွေ နောက်ထပ် ဘယ်လောက်များ ရှိနေမလဲဆိုတာ လေ့လာကြည့်ဖို့ အလွန်ကောင်းနေပါတယ်။ ဘယ်သူက ဒီလိုသောက်ဖို့ ညွှန်ကြားထားတာလဲလို့ မေးစရာဖြစ်နေပါတယ်။ ဆရာဝန်တွေက ညွှန်ကြားထားလို့ သောက်တာရှိနိုင်သလို သူငယ်ချင်းမိတ်ဆွေတွေက အချင်းချင်း ညွှန်ကြားပြီး သောက်နေတာကို အတုယူပြီး မိမိသဘောနဲ့ လိုက်သောက်နေတာလဲ ရှိပါတယ်။ မက်ဖော်မင်ကို ဒီလိုပဲ မှီဝဲပြီး သောက်နေတဲ့ အလေ့အထဟာ နောင်တစ်နေ့မှာ အန္တရာယ်တွေ ရှိလာနိုင်တယ်ဆိုတာ သိရှိဖို့ လိုပါတယ်။
ဒီလိုပြောလိုက်တော့ စာဖတ်သူတွေရဲ့စိတ်ထဲမှာ မက်ဖော်မင်ကြောင့် ကျောက်ကပ် ပျက်စီးသွားနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ကို ပြောတော့မှာလားလို့ ထင်ကောင်းထင်မိမှာပါ။ “မက်ဖော်မင်ကြောင့် ကျောက်ကပ်ပျက်တတ်တယ်” ဆိုတဲ့ စကားသံကလည်း လူနာနဲ့ လူနာရဲ့ မိသားစုတွေထံမှ အမြဲတမ်းကြားနေရတဲ့ အသံတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို သောက်နေတာက ကျောက်ကပ်တွေ ပျက်စီးနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ရှိတယ် ဆိုတဲ့ အချက်က မှန်ပေမယ့် မက်ဖော်မင်က ကျောက်ကပ်ကို ဖျက်နေတာ မဟုတ်ပါဘူး။
ဒါဆို ဘယ်အချက်က ကျောက်ကပ်ပျက်အောင် လုပ်နေတာလဲဆိုတာ စာဖတ်သူများ သိချင်ကြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ တကယ်တော့ တရားခံ အစစ်က ဒီလို မက်ဖော်မင်ကို တစ်နေ့ နှစ်ကြိမ်သောက်နေပြီး လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာတွေ ဘာမှမလုပ်မိလို့သာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုအဖြစ်ကို ကြုံရသူတွေ အများကြီးရှိနေပါတယ်။ “မက်ဖော်မင်သောက်နေတာ အခုလည်း နေလို့ကောင်းနေတာပဲ။ ဘာတွေထပ်လုပ်ရဦးမှာလဲ” စတဲ့ မှားယွင်းနေတဲ့ အယူအဆတွေလည်း ရှိပါတယ်။
“လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာ” တွေက ဘာတွေလဲ
လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာတွေကတော့ “ဆီးချိုသွေးချို စောင့်ရှောက်ခြင်း” ဆိုတဲ့ Diabetes Care ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတွေ မပါဘဲ မက်ဖော်မင်တွေသောက်နေမိတာက ကျောက်ကပ်ပျက်ခြင်းရဲ့ အဓိက တရားခံပဲဖြစ်ပါတယ်။
လူနာတွေလုပ်ဖို့ လိုအပ်တာတွေကတော့ ……
၁။ မိမိရောဂါအကြောင်း မိမိ သေချာစွာ အသေးစိတ် သိအောင် မလုပ်မိခြင်း၊ ဆီးချိုပညာပေးမှု မရှိခြင်း။ (Lack of Diabetes Education)
ဆီးချိုရောဂါက မိမိနဲ့ အမြဲ အတူရှိနေပြီး ဆရာဝန်တွေနဲ့ ခဏတာပဲ ထိတွေ့နိုင်တာဖြစ်ပါတယ်။ ဆီးချိုရောဂါဟာ မိမိပိုင်ဆိုင်ပြီး မိမိနဲ့ တစ်သက်လုံး အတူတကွရှိနေမယ့် ရောဂါပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သူ့ကိုနားလည်ဖို့ အလွန်အရေးကြီးလှပါတယ်။
၂။ ဘဝနေထိုင်မှု ပုံစံပြုပြင်ခြင်း (Lifestyle Modification) ကို မသိရှိခြင်း၊ မဆောင်ရွက်ခြင်း။
သွက်လက်စွာ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားနေထိုင်ခြင်းနှင့် အစားအသောက် ပြုပြင်ပြောင်းလဲခြင်းဟာ ဆီးချိုသွေးချိုအတွက် ဆေးတစ်ခွက်ဖြစ်လို့ မလစ်ဟင်းစေသင့်ပါဘူး။
၃။ တတ်ကျွမ်းတဲ့ ပညာရှင်တွေ (ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆရာဝန် မရှိရင် သူနာပြု) နဲ့ ပြသဆွေးနွေးမှုကို မပြုလုပ်မိခြင်း (Proper Diabetes Management) မရရှိခြင်း
ဆီးချိုရောဂါရဲ့ အဓိက ပြဿနာကတော့ “နေကောင်းနေသေးတာ” ပဲဖြစ်ပါတယ်။ နာခြင်း၊ ဖျားခြင်း မရှိ၊ တခါတရံ ဆီးရွှင်တာ၊ နည်းနည်းပိန်သွားတာ၊ နုံးသလိုဖြစ်တာကလည်း လူတိုင်း အလုပ်ပင်ပန်းရင် ဖြစ်နေကျ တွေ့နေကျ လက္ခဏာလေးပဲ၊ သွားသွားလာလာနဲ့ လမ်းမှာ နေကောင်းလား နှုတ်ဆက်ရင် “အရမ်းကောင်း၊ စားကောင်း သောက်ကောင်းပါပဲ” လို့ ပြန်ဖြေကြတဲ့လူတွေ များပါတယ်။ ဆရာဝန်ပြဖို့ အခြေအနေ မဟုတ်သေးတာကြောင့် မိမိဘာသာ နေကောင်းတယ်ထင်ပြီး ဂရုမစိုက်ဘဲ လွှတ်ထားတာများပါတယ်။
တကယ်တော့ ဆီးချိုသွေးချိုရောဂါက အစောပိုင်းမှာ ရောဂါလို့ အမည်မတပ်လည်း မှန်နေသလိုပါပဲ။ သွေးချိုပုံမှန်ထက် မြင့်နေသူ များရယ်လို့ပဲ သတ်မှတ်ရင် ရမှာပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ နေကောင်းနေကြလို့ပါပဲ။ သွေးချိုအရမ်းများလာမှ ဆီးများပြီး ရေငတ်တာဖြစ်ပါတယ်။ အကြောတတ်တာ၊ ကျင်တာကလည်း လူတိုင်းမဖြစ်ပါဘူး။ ဆေးကုတာက ဒီဝေဒနာတွေ သက်သာပြီဆိုရင် လုံလောက်ပြီလို့ ထင်နေကြသူတွေများပါတယ်။ တကယ်တော့ ဆီးချို ကုသခြင်း၊ ပြုစုခြင်းဟာ ကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ရောဂါပေါင်း မြောက်မြားစွာကို ဖြစ်စေဖို့ တာစူနေတဲ့ အခြေအနေတစ်ခုကို တားဆီးကာကွယ်နေတဲ့ အလုပ်တစ်ခုပါပဲ။ ကာကွယ်လို့လည်း ရပါတယ်။ စောစောလုပ်မှလည်း ထိရောက်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တခြားရောဂါတွေနဲ့ မတူဘဲ ဆီးချိုရောဂါက နေကောင်းသူတွေကပဲ ကုနေကြရတာပါ။ အလားတူ သွေးတိုးနဲ့ သွေးအဆီဓါတ် များသူတွေဟာလဲ ဒီသဘောတရားအတိုင်းပါပဲ။ ဒါတွေက ပြုပြင်ဖို့၊ ကာကွယ်ဖို့ သိပ်မခက်ခဲလှပါဘူး။ နေကောင်းစဉ်မှာ ဆရာဝန်တွေနဲ့ အချိန်မှန်မှန်တိုင်ပင်ပြီး ပြုပြင်ပါ။ နေမကောင်းတဲ့ နောက်ဆက်တွဲရောဂါဝင်တဲ့ အဆင့်ရောက်ရင် တစ်နည်းအားဖြင့် တခြားအထူးကုတွေ ပါဝင်လာရပြီဆိုရင် ရောဂါရှိတဲ့ လူနာအစစ်ဖြစ်သွားပါပြီ။ ဒီအဆင့်ရောက်မှ ဆီးချိုစကုတဲ့သူတွေအဖို့ အများကြီး နောက်ကျခဲ့ပြီဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအဖြစ်မျိုးတွေ အများကြီးတွေ့နေရတာမို့ ဒီနေ့နေကောင်းပေမယ့် ဆရာဝန်မှန်မှန်ပြရမှာဖြစ်ပါတယ်။ မိမိဘာသာ မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေတစ်လုံးနဲ့ ပေါ့နေ၊ ခိုနေလို့ မဖြစ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် “ပြပါ”၊ တတ်ကျွမ်းတဲ့ ဆရာဝန်တွေကို ပြပါလို့ ဆိုလိုပါတယ်။ ဆရာဝန်တွေကလည်း မက်ဖော်မင် တစ်မျိုးပဲ ဆက်သောက်ခိုင်းပြီး Diabetes Care ဆီးချိုစောင့်ရှောက်မှု လုပ်သင့်တာတွေ မလုပ်မိတာမျိုး မဖြစ်အောင်သတိပြုရပါမယ်။
၄။ မက်ဖော်မင်ပဲသောက်နေပြီး မိမိကိုယ်မိမိစောင့်ရှောက်ခြင်း (Self care) ကို မလုပ်တတ်ခြင်း၊ မလုပ်ဖြစ်ခြင်း။
ဆီးချိုစင်တာရှိရာ သွားရောက်မှသာ လူနာတွေကို “မိမိကိုယ်တိုင်စောင့်ရှောက်ခြင်း” များပြုလုပ်နိုင်ရန်သင်ကြားပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မိမိကိုယ်မိမိ ဘာတွေစောင့်ရှောက်ရမလဲဆိုရင် …
(က) အိမ်၌ မိမိဘာသာစစ်ဆေးတဲ့ သွေးချို (SMBG) ကို နည်းလမ်းမှန်ကန်စွာ သတ်မှတ်ထားသလို အချိန်နဲ့ စစ်ဆေးခြင်း၊
(ခ) မှန်ကန်စွာ ဇယားများအတိုင်း မှတ်တမ်းများ ပြုစုခြင်း၊
(ဂ) အဖြေကိုအနည်းအများ သုံးသပ်နိုင်ပြီး အစားအစာကိုသော်လည်းကောင်း၊ ဆေးကိုသော်လည်းကောင်း အနည်းငယ်ပြုပြင်တာတွေ လုပ်နိုင်အောင် သင်ကြားပေးခြင်း၊
(ဃ) သွေးချိုဓာတ် အကျလွန်ခြင်းအကြောင်းကို အသိပေးထားပြီး ဖြစ်လာရင် မိမိကိုယ်မိမိ ပြုပြင်နိုင်ဖို့လိုပါတယ်။ သွေးချိုအကျလွန်ခြင်းအကြောင်းကို ဆီးချိုလူနာတိုင်းသိအောင် လုပ်ထားပေးဖို့ လိုပါတယ်။
၅။ သွေးချိုထိန်းကောင်း၊ မကောင်း ဆုံးဖြတ်ပေးတဲ့ ၃ လပျမ်းမျှသွေးချို HbA1c (အေဝမ်းစီ) ကို လုံးဝမစစ်ဘဲ ကုသနေခြင်း။
၆။ HbA1c မစစ်ဆေးဘဲ နေ့စဉ်သွေးချိုပဲ စစ်ထားတဲ့အတွက် ဆီးချိုဆေးကို အချိန်နဲ့တပြေးညီ ထိရောက်အောင် ပြုပြင်ခွင့် မရဘဲ နှောင့်နှေးနေခြင်း။
ဒီလို ကြန့်ကြာနေတာက ဆရာဝန်တွေထံ လူနာက မသွားရောက်တာကြောင့် ဖြစ်နိုင်သလို၊ သွားရောက်သော်လည်း ဆရာဝန်တွေက ထိရောက်အောင် မပြုပြင်ပေးမိဘဲ ဒီအတိုင်းဆေးဆက်သောက်စေခြင်း၊ ဆက်လက်စောင့်ကြည့်နေမိခြင်း၊ မှန်မှန်လာပြဖို့မညွှန်ကြားဘဲ လွှတ်ထားမိခြင်း စတာတွေကြောင့်လည်းပါကြောင်း သတိပြုစေလိုပါတယ်။ HbA1c ကို ၇ ရာခိုင်နှုန်းကို မရောက်မချင်း တစ်ခုခုပြုပြင်နိုင်ဖို့ အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။
၇။ ဆီးချိုသွေးချို နောက်ဆက်တွဲရောဂါတွေကို ရှာဖွေပြီး စောစော ကာကွယ်ကုသခြင်းတွေလုပ်ရမယ့် အချိန်မှာ မလုပ်ဘဲနေခြင်း
စစ်ဆေးမှုတွေ ဘာမှမလုပ်မိလို့ နောက်ဆက်တွဲရောဂါ ရရှိနေမှန်းမသိဖြစ်ကာ ကြိုတင်ကာကွယ်ဖို့ အခွင့်အရေး လွတ်သွားတာဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
“မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး၊ ညနေတစ်လုံး” ဆယ်နှစ်လောက် ဒီအတိုင်း ဆေးမညှိဘဲ သောက်နေပြီး ကျောက်ကပ်ပျက်၊ မျက်စိကွယ်သွားတော့မှ ကျန်းမာရေး ဌာနဆေးခန်းတွေကို ရောက်လာသူတွေတွေ့နေရလို့ ဒီဆောင်းပါးကို ရေးလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချိန်မှာ နောင်တရနေမိရင်လည်း မတတ်နိုင်တော့ပါဘူး။ ဒါက တိုင်းရင်းဆေး တစ်ခုခုကို မနက် (၅) လုံး၊ ညနေ (၅) လုံး သွေးစစ်စရာမလိုဘဲ သောက်နေတာနဲ့ ချွတ်စွတ်တူနေပါတယ်။
နောက်ဆုံး မှာကြားလိုတာက ဒီဆောင်းပါးကို ဖတ်မိသူတွေ မိမိကိုယ်ကိုပဲ ဖြစ်စေ မိမိဆွေမျိုး မိတ်ဆွေတွေပဲဖြစ်စေ မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး ညနေတစ်လုံးနဲ့ မက်ဖော်မင်ကိုပဲ စွဲသောက်နေသူတွေရှိရင် ဒီနေ့ပြန်ပြင်ကြစေလိုပါတယ်။ အရင်ဦးဆုံး ဆီးချိုသွေးချိုထိန်းတဲ့ HbA1c ၃ လပျမ်းမျှ သွေးချိုစံနှုန်း ၇ ရာခိုင်နှုန်းကို မှီပြီလား စစ်ကြည့်လိုက်ပါ။ ကျောက်ကပ်အတွက် ဆီးကို မိုက်ခရိုအယ်လ်ဗြူမင်ခေါ် အသားဓာတ်တွေ ရှိ၊မရှိ စစ်ကြည့်ပါ။ “မက်ဖော်မင် မနက်တစ်လုံး ညနေတစ်လုံး” နဲ့ မှိန်းနေတဲ့ အိပ်ရာမှ နိုးထပြီး အမြန်ဆုံး ပြုပြင်နိုင်ကြပါစေလို့ ဆန္ဒပြုအပ်ပါတယ်။
Credit: ပါမောက္ခ သန်းသန်းအေး၏ ဆောင်းပါးမှ ကောက်နုတ်ဖော်ပြပါသည်။
